İslam Kültür Ve Uygarlığı

İslam Kültüt Ve Uygarlığın Oluşumu - İslami Uygarlık Hakkında - İslam Kültürü Nasıl Oluşmuştur - İslam Uygarlığını Etkileyen Sebebler
İSLAM KÜLTÜR VE UYGARLIĞI



İSLAM MEDENİYETİNİN OLUŞUMU
İslam kültür ve medeniyeti deyince bunu sadece Araplara veya diğer Müslümanlar ait bir kültür ve medeniyet olarak düşünmek yanlış olur İslam medeniyeti içerisinde bir çok medeniyetin katkısı vardır Fetihler yolu ile Müslümanlar,İran, Hint, Yunan,Helen, Mısır, Süryani, Bizans gibi köklü ve zengin medeniyetlerle karşılaşmışlardı Bütün bu medeniyetlerden birçok yeni kavram öğrenen Müslümanlar bunlara yenisini katarak daha güçlü bir medeniyetin oluşumunu( İslam Medeniyeti) sağladılar Böylece İslam medeniyeti birçok medeniyetin etkisi oluşmuştur Türkler İslam medeniyetinin yayılmasını sağladılar
1 TOPLUM YAŞAMI

HzMuhammed ve Dört Halife döneminde halk, Müslüman olanlar ve Müslüman olmayanlar olarak iki guruba ayrılmış, Müslümanlar arasında ayrım yapılmamıştır

Emeviler halifeliği saltanat haline dönüştürmüşler, saraylarda lüks içinde yaşamaya başlamışlar, böylece halktan kopmalar başlamıştır

Emeviler döneminde halk dört toplumsal sınıfa ayrılmıştır ;

1 Müslüman Araplar : Devlette önemli görevleri yürüten, en yüksek sınıftır

2 Mevali : Arap olmayan Müslümanlar

3 Zımmiler(Gayri Müslimler): Müslüman olmayan sınıftır(Haraç ve Cizye vergisi

öderlerdi)

4 Köleler : Savaş esirleri arasından seçilir yada parayla satın alınırlardı Toplumun

en alt sınıfıydı

Abbasilerle birlikte bu sınıflaşma üçe inmiş ,Müslümanlar arasındaki ayrım ortadan kalkmıştır

Başlangıçta İranlılar daha sonra Türkler, yönetim ve askeri kademelerde görev almışlardır


İslam Kültüründe Devlet Ve Ülke Yönetimi
Hz Muhammed, Hicret sonucunda Medine de İslam Devletini kurmuştur Bu Devlette Peygamberimiz hem din, hem de devlet başkanlığı görevini yürütmüştür Peygamberimizin ölümüyle halifeler devletin başına geçmiştir

Dört halife döneminde, peygamberlik dışında devletin görevlerini üstlenen halifeler, Şura' ya ( Danışma Meclisi ) danışarak devleti yönetmeye çalıştılar İslam Devleti’nin devlet teşkilat yapısı ilk defa Hz Ömer döneminde oluşturulmuşturİlk devlet hazinesi (Beytül Mal) Hz Ömer döneminde oluşturuldu Hz Ömer döneminde sınırların genişlemesiyle ülke illere ayrıldı İlleri halifeye bağlı olarak "Amil" denilen Valiler yönetirdiDivan teşkilatı ve ikta sistemi oluşturuldu İlk adli teşkilat yapısı yine Hz Ömer döneminde oluşturulmuştur Dini ve hukuki sorunlar mahkemelerde Kadılar tarafından karara bağlanırdı

Emevilerle birlikte İslam Devleti’nin sınırları çok genişlediği için ülke eyaletlere bölündü Halifelik saltanata dönüştürüldü Posta teşkilatı kurulduHalife Abdülmelik döneminde ilk Arap ( İslam ) parası basıldı(Dinar) Arapça Müslüman ülkelerde resmi dil ilan edildi

Abbasilerde Vezirlik Makamı kuruldu Devlet işleri "Divan" denilen kurulda görüşülmeye başlamış farklı konularda Divanlar oluşturulmuştur

Divan' ların başlıcaları şunlardır:

1-Divanü ' l Haraç : Mali işler

2-Divanü ' l Ceyş : Askeri işler

3-Divanü ' l Beytü'l Mal : Hazine - Gelir, giderler

4-Divanü ' l Berid : Posta - Casusluk işleri

5-Divanü' l Mezalim : Adalet işleri

6-Divanü 'l Darp : Devletin Para basma işleri

İslam Devletlerinin başkentleri:


Hz Muhammet ve ilk üç halife döneminde; Medine

Hz Ali döneninde ; Kufe

Emeviler döneminde; Şam

Abbasiler döneminde; Bağdat olmuştur

ORDU

Hz Muhammed ve Hz Ebubekir dönemlerinde düzenli bir ordu yoktu Gönüllülerden oluşuyordu Din uğruna yapılan savaş (Cihad-Gaza), ölenlere şehitlik(Cennet vaadi) , sağ kalanlara gazilik ünvanı veriyordu

İslam Devleti’nin büyümesi ile beraber düzenli bir orduya ihtiyaç duyuldu İlk düzenli ordu, Hz Ömer döneminde oluşturuldu Askerlere maaş ödenmeye başlanmış İslam Devleti’nin önemli merkezlerinde sürekli ordu bulundurmak ülke güvenliği açısından zorunlu idi Bunun için ülkenin değişik yerlerinde ordugahlar(ordu şehir) kuruldu

Hz Osman döneminde Şam valisi Muaviye tarafından İlk İslam donanması kuruldu Donanma komutanına " Emir ül Ma " ( Amiral ) denildi Akdeniz'de Kıbrıs adası ilk olarak alındı

Emeviler döneminde ordu geliştirilmiş ve sürekli hale getirilmiştir Arapların dışında Berberiler , İranlılar, Türkler orduda yer almaya başladılar

Abbasiler döneminde önce İranlılar, halife Memun' dan itibaren de Türkler orduda etkin duruma geldiler Zamanla bütün askeri işler Türklerin eline geçti Türkler İslam dinine ilk önce askeri açıdan hizmet ettiler

• Araplar ordu teşkilatında Bizans, İran ve Türklerden etkilenmişlerdir

DÜŞÜNCE YAŞAMI

* YAZI DİL VE EDEBİYAT

Sami dil gurubundan olan Arapça oldukça zengin bir dildi İslam dininin yayılması ve yapılan fetihler sonucunda Arapça, bütün İslam dünyasının ortak bir dili haline geldiArapça’nın ortak bir dil durumuna gelmesinde,Arapça’nın Kuran dili olması ve ibadetlerin Arapça olarak yapılmasının büyük bir önemi vardı Emevi halifesi Abdulmelik zamanında Arapça devletin Resmi dili haline getirildi Zamanla Arapça daha da gelişerek bilim ve edebiyat dili haline geldiArap olmayan Müslümanlarda bilimsel eserlerinin Arapça olarak yazmaya başladılar

İslam öncesinde Araplarda yazılı bir edebiyat yoktuŞiir ve güzel söz söyleme (Belagat) sanatları gelişmişti Bu durum daha sonra da devam etmiştirArap edebiyatının gelişmesinde Peygamberimizin hayatını anlatan ( siyer ) ve savaşlarını anlatan ( megazi ) adlı eserlerin büyük önemi vardır

** EĞİTİM-ÖĞRETİM

İslamiyet öncesi Arap Yarımadasında okuma yazma oranı çok düşüktür Hz Muhammed okuma - yazmaya çok önem vermiş , Müslümanları okuma ve yazmaya özendirmiştir Peygamberimiz zamanında ilk eğitim kurumu Mescid-i Nebi dir

Dört Halife ve Emeviler döneminde Camiler yoluyla eğitim verilmiş, okur yazar oranı artırılmıştırAsıl gelişme Abbasiler döneminde sağlanmıştır Bu dönemde camiler dışında eğitim kurumu olarak okullar ve medreseler açılmıştırHalife Memun'un Bağdat'ta kurdurduğu " Beytü'l-Hikme " (Bilgelik Evi) ilk yüksek öğrenim kurumudur Büyük Selçuklularda, Alparslan döneminde vezir Nizamü'l-Mülk tarafından Bağdat'ta yaptırılan "Nizamiye Medresesi" döneminin en büyük ve en ileri eğitim-öğretim kurumu olmuştur

Endülüs Emevileri ve Beni Ahmer Devletinde de eğitim - öğretime büyük önem verilmiş, kurulan medreselere farklı bölgelerden çok sayıda öğrenci, öğrenim amacıyla gelmiştir Çok sayıda Kütüphane açılmıştır



*** BİLİM

İslam Dünyasında bilimsel alanda ilk gelişmeler Emevilerle birlikte başladı Bu dönemde İran,Hint, Süryani,,Yunan dillerinden birçok eser Arapça’ya tercüme edildi Tercüme faaliyetleri Abbasiler döneminde da ha yoğunlaştıTercüme faaliyetleri sonucunda eski medeniyetlere ait önemli bilgiler İslam Dünyasına giriyor ve Müslüman bilginler bu bilgilere kendi bilgilerini de katarak yeni ve daha gelişmiş bir bilim ortaya çıkarıyorlardı İslam Dünyasından bilimsel faaliyet konusunda Endülüs Emevileri bir hayli öne çıkmışlar ve başı çekmişlerdirBaşta Bağdat ve Kurtuba şehirleri olmak üzere İslam Dünyasının birçok yerinde kütüphaneler ve medreseler ( üniversite) açılmıştı 8 Yüzyıl ile 12 yüzyıllar arasında dünyada bilimsel faaliyet alanında İslam dünyası bir numara olma özelliği taşımıştır Avrupalılar kendi medeniyetlerini Müslümanlardan öğrendikleri sayesinde kurmuşlardırAvrupa da meydana gelen Rönesans ve reform hareketlerinde İslam medeniyetinin büyük bir katkısı vardır

Türklerde İslam medeniyetinin gelişimine büyük katkılarda bulunmuşlardır

İslam kültür ve medeniyetinde bilimler iki genel gruba ayrılmıştı Bunlar:

1İslami Bilimler

aTefsir:Kuran ayetlerini açıklayan ve yorumlayan bilim dalıdır Kuran’ı açıklayan kişilere de (Müfessir)denir Tefsir alanında ortaya konan başlıca önemli bilim adamları şunlar:1Teberi 2 Zemahşeri 3İbn’ül Arabi 4 Fahruddin Razi 5 İbn-i Kesir

bKıraat: Kuran-ı Kerim’in doğru okunması öğreten ve açıklayan bilim dalıdır

c Fıkıh: İslam Hukukuna denir İslam hukuk bilginlerine de ( fakih ) denirFakihlerin verdikleri kararlara da (Fetva ) denirMahkemelerde görülen davalar,devlet işleri hep fetvalara göre uygulanırdı Fıkıh alanında önemli çalışmalar yapan başlıca önemli fakihler şunlardır: 1Ebu Hanife 2İmam Malik 3İmam Şafii 4 İbn-i Hanbel

dKelam: İman ve inanç esaslarını delileri ile birlikte açıklayan bilim dalıdır Kelam konusunda en önemli isimler: İmam El Gazali ve İbnül Arabi ‘dir

eHadis:Peygamberimizin sözlerini, kaynakları ile beraber ortaya sunan bilim dalıdırHadis bilimi peygamberimize ait sözleri kaynaklarına inerek araştırır,toplar ,yanlış ve doğruları birbirinden ayırmak için çalışırHadis Müslümanların Kuran-ı Kerim’den sonra başvurdukları ikinci önemli kaynaktırHadis bilimi konusunda çalışmalar yapan başlıca bilginler şunlardır: 1İmam Buhari 2İmam Tirmizi 3 İmam Müslim 4Malik bin Enes


2Akli ( pozitif ) Bilimler

Tıp,matematik,astronomi,kimya,felsefe tarih,coğrafya gibi bilim dallarına denir Müslümanlar özellikle halife Harun Reşid ve Memun döneminde tercüme faaliyetleri sayesinde birçok bilgiyi öğrenmişler ve bu bilgileri geliştirmişlerdi Bu dönemde İslam Dünyası Bilim alanında oldukça ileri gitmiş ve her alanda birçok bilim adamı yetişmiştir Akli bilimlerde yetişen başlıca önemli bilim adamları şunlardır:

1Tıp:Ebu Bekir er-Razi , İbn-i Sina

2Matematik: Harezmi , İbn-i Cemşid, Biruni , Ömer Hayyam

3Kimya: Cebir bin Hayyan, El-Maksidi 4Felsefe : Farabi, El- Kindi

5Astronomi : El- Battani, Ali Kuşçu 6Tarih : Mesudi, Taberi, İbn-i Haldun

7Coğrafya : İbn-i Batuta, İbn-i Havkal


****SANAT

Müslümanların sınırları genişledikçe ele geçirilen bölgelerin kültürleriyle, kendi kültürlerini kaynaştırmışlar ve özgün İslam sanatı oluşturmuşlardır İslam sanatında en büyük gelişme mimari alanda olmuşturİslam Devleti’nin her yerine camiler, medreseler, köprüler,hanlar,kervansaraylar yapılmıştırmimari eserlerde kubbe ve kemer kavramları Türklerden Araplara geçti ve eserlerde kullanılmaya başlandıİslam Mimarisinin ilk dinsel yapıtı, Hz Muhammed döneminde yaptırılan "Kuba Mescidi"dir

• Minare, Mihrap, Şadırvan ilk kez Emeviler dönemi camilerinde yapılmıştır

Resim ve Heykelciliğin yasaklandığı anlayışı, bu alanlarda gelişmeyi engellemiş,

İslam sanatında gelişen belli başlı sanat dalları şunlardır:

1Mimari 2Minyatür 3 Hat (Güzel yazı) 4Tezhip 5 Oymacılık

6 Kakmacılık 7Sedef işlemeciliği 8Çinicilik

EKONOMİK HAYAT


İslam Devleti’nin devlet hazinesine ‘ Beytül Mal ‘ deniyordu Beytül Mal’ın başlıca gelir kaynakları şunlardı

- Zekat ve Sadaka: Zengin Müslümanların mallarının 1/40 ını yoksullara dağıtmasıdır

- Öşür : Müslüman çiftçilerden alınan 1/10 oranındaki Ürün vergisidir

- Haraç : Gayri Müslimlerden ( Müslüman Olmayanlar ) alınan arazi vergisidir

- Cizye ( Sağlık-Kafa- Kelle vergisi ) :Gayri Müslimlerden askerlik bedeli olarak

alınan vergidir Kadınlardan, çocuklardan,yaşlılardan,hastalardan alınmazdı

- Ganimet:Savaşlarda elde edilen ganimetlerin 1/5 'i doğrudan devlet hazinesine

giderdi

- Maden, Orman, Tuzla, Otlak gelirleri

- Bağlı devlet ve beyliklerin gönderdiği vergi ve hediyeler


Tarım ve Hayvancılık Abbasiler döneminde çok gelişmiştir Sulama kanalları açılmış ve tarım önemli bir gelir kaynağı olmuştur Müslümanların doğudan gelen ticaret yolları üzerinde bulunmaları,(İpek ve Baharat yolları) ticaretten büyük gelir kazanmalarını sağladı Kara ve Deniz taşımacılığı gelişmiştir Ticareti geliştirmek için yollar üzerinde Han'lar ve Kervansaraylar yapılmıştır Hindistan ve Çin'e şeker, pamuk, dokuma, kağıt, mobilya, seramik, Madeni ve Cam eşya götürülmüş, İpek, Baharat, güzel kokular getirilmiştir Dokuma, Kağıt, İlaç yapımı, Kuyumculuk, Cam, Gemi, Silah gelişen sanayi dallarıdır

İslam Devletin de ilk para Emevi halifesi Addulmelik döneminde basılmıştı Altın paraya dinar ,gümüş paraya dirhem deniyordu

İslam Kültürünün Diğer Kültürlere Etkisi :

İslam kültürü bilimsel (Felsefe, Tıp, Matematik, Geometri vb) ve Teknik alanda (Kağıt, Pusula, Barut, Matbaa, Dokumacılık) alanlarda en çok Avrupa kültürünü etkilemiştir


İslam Kültürünün Avrupa’ya Geçiş Yolları
Ticari ilişkilerle

Haçlı Seferleriyle

Endülüs Emevilerin Kurulduğu Çoğrafi Konum Yoluyla

Avrupalılarca yapılan Çeviri çalışmalarıyla

Savaşlar ve siyasi ilişkilerle

ESKİ TÜRK İNANIŞI İLE İSLAMİYET’İN BENZER YÖNLERİ

1-Türklerdeki Gök tanrı inancı ile Müslümanlardaki tek tanrı inancının benzer olmaları

2-Türkler Müslümanlar gibi Tanrıya kurban keserlerdi

3-Türk ahlak anlayışı ile İslam kuralları benziyordu

4-Türklerdeki ahiret inancı, cennet-cehennem kavramları Müslümanlar ile benzeşiyordu

5-Türklerdeki cihan hakimiyeti düşüncesi Müslümanlardaki cihat kavramı ile benzeşiyordu

6-Gök tanrı inancında din adamları halktan üstün değildi İslam’daki imamlar da ayrıcalıklı bir sınıf oluşturmuyordu

7-Türkler temizliğe önem verirlerdi İslamiyet’te de temizlik imandan geliyordu

8-Türklerdeki ozan ve kamlar, İslam dünyasındaki dervişlere benziyorlardı

9-Türklerdeki alp kavramı, İslam dünyasındaki eren kavramı ile benzeşiyordu

10-Türkler diğer dinlere karşı hoşgörüye sahipti İslamiyet de hoşgörü diniydi

TÜRKLERİN MÜSLÜMAN OLMALARI
Türkler 750 yılında Müslümanlar ile Çinliler arasında yapılan Talas Savaşı sonunda Müslüman oldular

İlk Müslüman olan Türkler, Karluk, Yağma ve Çiğil boylarıdır

10yüzyılda Oğuzlar Müslüman olmaya başladılar

İlk Müslüman kavim, İtil (Volga) Bulgarları, İlk Müslüman Türk devleti Karahanlılar, İlk Müslüman Türk İmparatorluğu Büyük Selçuklulardır


TÜRKLERİN İSLAMİYETE HİZMETLERİ
1-İslam dünyasını Bizans’a karşı korudular

2-İslam dünyasını Haçlılara karşı korudular

3-İslamiyet’i geniş coğrafyalara yaydılar

4-Müslüman Türk bilginleri ve sanatçıları çalışmaları ile İslam’a hizmet ettiler



EMEVİLERDE HALK

1-Müslüman Araplar

2-Mevali: Arap olmayan Müslümanlardır Emevilerin 2 sınıf gördüğü bir toplumsal kesimdir

3-Zımmiler: Müslüman olmayan halk

4-Köleler: Savaş esirleri veya satın alınan kişiler

İSLAMİ İLİMLER

TEFSİR: Tefsir, Kuran’ın yorumlanmasıdır Tefsir yapana müfessir denilir Ünlü müfessirler Zemahşeri, Muhiddin Arabi ve Taberi’dir


HADİS: Peygamberimizin söz ve hareketlerine denir Hadis yazanlara muhaddis adı verilir Hadis kitaplarından özellikle 6 tanesi Müslüman alimler tarafından rağbet görmüş ve bunlara Kütüb-i Sitte adı verilmiştir Buhari ve Müslim en ünlü hadis bilginlerindendir

FIKIH: İslam hukukuna fıkıh adı verilir Fıkıh alimlerine fukaha, verdikleri kararlara fetva adı verilir Ebu Hanife, İmam Malik, İmam Şafii ve Ahmed b Hanbel dört büyük fıkıh alimidir


KELAM: İslam ilahiyatına kelam denir Allah’ın sıfatlarını, peygamberlik, insanın dindeki yeri ve anlamını, ahiret ile ilgili konuları ele alır Gazali, en önemli kelam alimidir



Alıntıdır