Aynacıoğulları İsyanı

Türk tarihi taslakları - Kurtuluş Savaşında ayaklanmalar - Aynacıoğulları isyanı hakkında

Aynacıoğulları isyanı Aynacıoğlu Rüştü (Ali), Aynacıoğlu Hasan (Haydar), Aynacıoğlu Mehmet ve Aynacıoğlu Deli Hacı lakaplı aile reisleri önderliğinde 1919-1920 yılları arasında TBMM güçlerine karşı isyan başlatarak, Çiftlik Bucağı (Çamlıbel - Artova) ve Tokat, Yıldızeli, Mecitözü, Amasya, Çorum, Alaca, Sungurlu, Sorgun, Yozgat, Delice, Kırşehir, Maden, Karamağara, Haymana, Çiçekdağı, Akdağmadeni yörelerinde 300 ile 600 atlı arasında değişen kuvvetleri ile bazen toplu bazen gruplar halinde, şehirlere, kasabalara, köylere, hükümet binalarına, karakollara baskınlar yapan, her fırsatta halkın ve hükümet kuvvetlerinin yiyeceklerini, paralarını, hayvan ve silah ve mühimmatlarını soyan, Ağıtlara sebep olan eziyetleri yapan eşkıya grubuna verilen genel ad


Destekçileri


Aynacıoğullarının kan bağına sahip akrabaları Pazar'ın Çarksız Köyü'nden Molla Mehmet, Çiftlik Bucağı'nın Arap Köyü'nden amca çocukları İsmail, Kirkoroz Köyü'nden Çarkoğlu Mustafa, ve belli başlı yardımcıları olan Pazar'ın Yorga Köyü'nden Kürt Hacı Çavuş, Güldiken Köyü'nden Kürt Molla Mehmet, Manastır Köyü imam ve muhtarları ve adamları yörede hükümete taraftar gibi görünerek Rum ve Ermeni çetelere karşı yörede faaliyet gösterme bahanesi ile hükümet yetkililerinden önemli destekler almıştır Ancak isyan bastırıldıktan sonra ipten kurtulan ve Ortaören, Tokat ta mecburi ikamete tabii tutulan ailenin önde gelen liderleri (Koca Kürt diye anılan Aynacıoğlu Rüştü ve İsmail)'in eşlerinin yani çocuklarının analarının Giresun kökenli Ermeni kızları olmaları, Bunların hısım ve akrabalarının Fransa tarafından himaye edilerek oraya yerleştirilmeleri, Ortaören Köyünde yaşayan bu gelinlerin ise Fransa da yaşayan akrabaları ile diyalogu ölene kadar koparmamaları manidardır


Bunun haricinde Aynacıoğulları kimi zaman yörede zulüm ve katillikleri ile nam salmış Katil İlyas, Dişi kilitli Hacı Ömer, Hacı Bekir ve Meçece İdris gibi sabıkalılarla, kimi zaman devlete karşı isyan bayrağı açmış Çapanoğulları, Postacı Nazım ve Kara Mustafa, Kavlak Ali, Deli Ömer çeteleri ile birlikte köylere hükümet binalarına, karakollara baskınlar yapmıştır Özellikleri itibariyle ciddi çatışmalardan kaçınan, vurup yağma ettikten sonra izlerini kaybeden, mertlikten nasipsiz bu hain kalabalığı, Millî Kuvvetler'in hareket haberini alınca dağılıp saklanmakla nam salmışlardır

Eylemleri


Atatürk’ün Nutuk’da da bahsettiği gibi devlet kuvvetleri bir taraftan yurttan düşmanı kovmaya çalışırken diğer taraftan da içeride bu hain gruplarıyla uğraşmaktadır


Bu nedenle düşmanla uğraşan hükümet kuvvetlerinden daha fazla halk üzerinde etkili olmuşlar, ve geniş bir bölgede hüküm sürmüşlerdir Yıldızeli, Zile, Deveci dağı, Artova ve ılıca İstasyonu, Akdağmadeni, Mecitözü, Alaca, Sungurlu, Boğazlıyan, İskilip, Keskin, Bâlâ ve Tosya ilçeleri bölgeleri hakimiyet alanları olarak belirlemişler, Aynacıoğullarının Yozgat Ayaklanması'nda Çapanoğulları ile birlikte oldukları ve hükümeti arkadan vurmaya çalıştıkları görülmektedir Ellerinde yeşil renkte, beyaz yuvarlak aylı bayraklar olduğu halde, bir kaç koldan Yozgat'a girmişlerdir Hükümet konağını, jandarma dairesini, telgrafhaneyi işgal etmişler, cezaevlerinin kapılarını kırarak, tutukluları ve mahkumları salıvermişlerdir Şehirdeki depolarda mevcut silah ve mühimmat, adamları tarafından yağma edilmiştir Milli emellere taraftar memleket evlatlarını yakalamışlar, cezaevine ve tutukevlerine sokmuşlar, eşyalarını, mallarını da talan etmişlerdir


Postacı Nazım ve Kara Mustafa çeteleri ile birlikte Kadışehri ve Zile'nin Kızılca (Günümüzde Tokat’ın Artova İlçesi) Bucakları'nı basmışlardır Artova askerlik şubesi ve Nüfus müdürlüğü kayıtları bu baskında tamamen yakılmıştır Zorla adam ve silah toplamış; ondan sonra da Zile'nin Kasın (Alıçözü) köyüne saldırmışlar, yağma etmişlerdir


20-21 Mayıs gecesi Çamlıbel Jandarma Karakolu’nu basarak, buradaki jandarmaları tutuklayan Aynacıoğlu çetesi baskından sonra batıya doğru ilerleyerek, Kunduz Boğazı’na gelmişlerdir 10 Alayın, 2 Taburu, Kızılca’nın 5-6 km kadar güneyindeki Kunduz Boğazı bölgesinden, aymaz ve düzensiz bir şekilde giderken, birdenbire asilerin baskınına uğrayarak dağılmıştır Bir subay Binbaşı Saip Bey ve Yozgatlı cesur ve keskin nişancı jandarma Tabağın Durak da dahil bir çok erin şehit olduğu bu çatışmada bazı erat da asiler tarafından esir alınmıştır Bunların silah, cephane, elbise ve diğer donanımları alındıktan sonra, serbest bırakılmış, Ayanacıoğulları çetesi ise Zile'ye hareket etmiştir Zile İsyanında da önemli rol oynayan Aynacıoğullarına bu son hamle pahalıya mal olmuşturen tehlikelileri murat aynacıdır

İsyanın Bastırılması


Bizzat Atatürk’ün talimatı ile Zile isyanı bastırılmış eşkiyanın 150 ölü verdiği çatışmadan sonra isyanın elebaşı pozisyonundaki 22 kişi idam edilmiştir Aynacıoğlu Mehmet de bu kuşatma sırasında ölü olarak ele geçirilmiştir


Kaçan diğerleri ise İkinci Kuvva-i Seyyare adını alan İbrahim Bey (Albay İbrahim Çolak); müfrezesi ve yöredeki diğer millî müfrezeler ile jandarma kuvvetleriyle birlikte çeşitli gruplar halinde, parça parça Maden, Alaca, Karamağara, Mecitözü bölgelerinde, ortadan kaldırılmıştır


Çerkez Ethem'in Kuva-yı Seyyare kumandanı olarak genel af ilan etmesi Asilerin geride kalanları beş- on gün içinde cepheye iştirak etmek şartıyla teslim olabilirler, bu suretle hayatları korunacak sözü üzerine Aynacıoğlu Hasan, 1921′de Batı Anadolu’da Yunanlılarla savaşmak şartı ile adamları ile birlikte teslim olmuştur Milli güçlere silahları ile teslim olanlar ve geriye kalanlar ise devlet denetiminde mecburi ikamete tabii tutulmuşlardır

BENDE PAZAR İLÇESİNDE BU İSMİ ÇOK DUYMUŞTUM,BAZI KÜRT ASILLI AİLELER AYNACILAR İLE İFTİHAR EDERLERDİPAZAR İLÇESİ SEYİTALİ MAHALLESİNDE DAVULCUNUN APULUN KADRİYE (SOYİSİM:PAZARLI) AİLESİNİN AYNACILARDAN GELDİĞİNİ SÖYLERDİBİR ZAMANLAR AYNACILARIN KASACILIGINI YAPAN BİR KARA HASAN ADINDA ASLEN ÇERKEZ,BİR ZAAT BÜTÜN AYNACILARIN GANİMETİNE SAHİPKEN,AYNACILAR ÖLÜNCE BÜTÜN ALTIN,İNCİ ONA KALIYORSONRA KAZOVA AĞASI OLUYOR1930 YILLARDA OLUYOR BU OLAYSONRA 1950 Lİ YILLARDA DOLMUŞCULUK YAPIYOR TOKATASONRA BU ZAATIN OĞULU SAMİ BASKIN ESKİŞEHİRE GÖÇER,SON HAL OLARAK 2005 YILINDA PAZARDA TEK BAŞINA GARİP BİR ŞEKİLDE VEFAAT ETTİHAYAT NELER GETİRİYOR BELLİ OLMUYOR1930 DAKİ EŞKİYANIN HARAM PARASI 2000 Lİ YILLARDA BİR ADAMI GARİP BİR ŞEKİLDE YAŞATIYOR