Yutma Güçlüğü Disfaji Yemek Borusu Hastalıkları Tümörleri Kanserleri

Yutma güçlüğüne (Disfaji) özellikle yaşlılarda olmak üzere tüm yaş gruplarında yaygın olarak rastlanır Disfaji terimi yemeklerin ve sıvıların ağızdan mideye geçmesi sırasında zorluk hissetmeyi ifade eder Bu duruma çoğu tehlikeli olmayan ve geçici olan birçok faktör neden olabilir Yutma güçlüğü nadiren tümör veya ilerleyici nörolojik hastalık gibi daha önemli patolojiye işaret eder Kısa bir süre içerisinde yutma güçlüğü kendiliğinden iyileşmez ise kulak burun boğaz uzmanı tarafından değerlendirilmelidir
Nasıl Yutarız?
İnsanlar katı yiyecekleri yemek sıvıları içmek ve vücudun ürettiği tükürük ve mukusu yutmak için günde yüzlerce kez yutma işlevini gerçekleştirirler Yutma işlevinin dört fazı vardır:
1) Birinci faz yiyecek ve içeceklerin çiğnenerek yutmaya hazır hale getirildiği dönem
2) Ağız fazı boyunca, dil yiyecek ve içecekleri ağızın arka bölümüne iterek yutma yanıtını başlatır
3) Yutak fazında yiyecek ve içecekler hızlıca yutaktan yemek borusuna geçer
4) Son faz olan yemek borusu fazında yiyecek ve içecekler yemek borusundan mideye geçer
Birinci ve ikinci fazlar istemli kontrol altında oluşurken,üçüncü ve dördüncü fazlar kendiliğinden oluşur
Yutma Hastalıklarının Nedenleri Nelerdir?
Yutma işlevi sırasındaki herhangi bir kesinti yutma güçlüğüne neden olabilir Yutma güçlüğü sağlıksız dişler, uygun olmayan takma dişler veya soğuk algınlığı gibi basit nedenlere bağlı olabilir Yutma güçlüğünün en yaygın nedenlerinden biri mideden yemek borusuna geri kaçıştır Bu durum mide asitinin yemek borusundan yutağa doğru yukarı hareketinin sonucu oluşur Diğer nedenler arasında felç, ilerleyici nörolojik hastalık, trakeostomi tüpü varlığı, hareketsiz ses teli, ağız, gırtlak veya yemek borusu tümörü ile baş boyun bölgesine uygulanan cerrahi operasyonlar sayılabilir
Yutma Hastalıklarını Kim Değerlendirir ve Tedavi Eder?
Yutma güçlüğü inatçı ise ve nedeni bilinmiyor ise bir kulak burun boğaz uzmanı, söz konusu hastanın hikayesini ele alarak muayenesini yapacaktır
Bu muayene, aynalar veya özel optik sistemle görüntüleme sağlayan endoskoplar kullanarak dilin arka bölümünün, boğaz ve larenksin incelenmesi yoluyla yapılır Eğer gerekli ise yemek borusu, mide ve oniki parmak bağırsağı incelemesi, kulak burun boğaz uzmanı veya mide ve barsak hastalıkları uzmanı tarafından yapılır
Bunun sonucuna göre baryumlu yemek borusu geçiş filmi ile yutma mekanizması fonksiyonlarının değerlendirilmesi gerekebilir
Eğer özel patolojiler söz konusu ise,üst mide- barsak sistem filmi veya videofloroskopi ile beraber radyologla temasa geçilebilir Böylece yutmanın her dört fazınında değerlendirmesi yapılır Değişik kıvamda yiyecek ve içecekler kullanarak ve hastaya değişik pozisyonlar verdirerek, yutma yeteneğini değerlendirilebilir Eğer yutma güçlüğü felç veya ilerleyici nörolojik hastalıklara bağlı ise nörolog tarafından değerlendirilmelidir
Semptomlar
Yutma güçlüğünün semptomları şunlardır
Ağızda tükürük artışı

Yiyecek ve içeceklerin boğaza takılması hissi

Boğaz ve göğüste rahatsızlık hissi( Mideden yemek borusuna kaçış var ise - Reflu)

Boğazda yabancı cisim veya parça hissi

Uzamış veya belirgin yutma güçlüğüne bağlı yetersiz beslenme ve kilo kaybı

Yutma sırasında kolayca geçmeyen yiyecek parçaları sıvı ve tükürüğe ve bunların akciğerlere aspire edilmesine bağlı olarak gelişen öksürük ve boğulma hissi

Mümkün Olan Tedaviler:
Neden belirlenebilmişse, yutma güçlüğü tıbbi tedavi, yutma tedavisi veya cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilir
Bu hastalıkların birçoğu tıbbi tedavi ile tedavi edilebilir Mide asit salgısını engelleyen ilaçlar kas gevşeticiler ve asit gidericiler var olan ilaçlardan birkaçıdır Tedavi yutma hastalığının nedenine göre düzenlenir Mideden yemek borusuna kaçış sıklıkla beslenme ve yaşama alışkanlıklarını değiştirerek tedavi edilebilir Örneğin :
Hazmı kolay yiyeceklerden oluşan bir diyet ile sık aralıklarla ve az miktarlarda beslenmek

***** ve kafeinden uzak durmak

Kilo ve stresi azaltmak

Uyku vaktinden önceki üç saat boyunca yemek yemekten sakınmak

Geceleri yatağın başını yükseltmek

Eğer bunlar yardımcı olmazsa yemekler arasında ve uyku vaktinden önce asit giderici kullanmak rahatlama sağlayabilir

Birçok yutma hastalığı yutma tedavisinden yarar görebilir Yutma kaslarının beraber çalışmasını sağlayan ve yutma refleksinin oluşmasını sağlayan sinirleri uyaran özel egzersizler yaptırılabilir

Hastalara ayrıca yutma işleminin başarılı şekilde yapılmasına yardımcı olacak vücut ve baş pozisyonlarını öğretebilir

Yutma güçlüğü olan hastalardan bazıları yetersiz beslenme problemi ile karşılaşırlar Mesleki terapist beslenme teknikleri hakkında hasta ve ailesine yardımcı olabilir Bu teknikler hastayı olabildiğince bağımsız kılar Diyetisyen veya beslenme uzmanı hasta için gerekli olan yiyecek ve içecek miktarını ve ek besinlerin gerekli olup olmadığını belirler
Cerrahi tedavi belirli bazı problemlerin tedavisinde kullanılır Darlık veya yapışıklık varlığında söz konusu alanın genişletilmesi gerekli olabilir Kasların ileri derecede kasılması varlığında ilgili kasların genişletilmesi ve hatta serbestleştirilmesi gerekli olabilir Bu yöntem kas kesilmesi olarak adlandırılır ve kulak burun boğaz uzmanı tarafından gerçekleştirilir
Yutma güçlüğünün birçok sebebi vardır Eğer inatçı bir yutma güçlüğünüz varsa bir Kulak Burun Boğaz uzmanına gitmeniz gerekmektedir
farenksten mideye kadar uzanan düz ve çizgili kastan oluşan tüp şeklinde bir organdırErişkinlerde uzunluğu 25cm-30cmarasındadırEndoskopik olarak kesici dişlerden itibaren mide ye kadar 40 cm olarak kabul edilirGenişliği ise 20-30mm Olarak kabul edilir 3 kısım da değerlendirilir

1Boyun

2 Göğüs

3 Karın

Kas yapısı dışta uzunlamasına seyreden tabaka, içte sirküler tabaka dan oluşur Boyun göğüs kısmında her iki tabaka çizgili adaledirAlt 1/3 bölümünde her iki tabaka düz adaleden oluşur Alt özofağus sfınkter bölgesinde sirküler tabakanın yoğunlaştığı kabul edilir

Görevi ; yutma eyleminin gerçekleşmesini sağlarYutma işlevi yemek borusu kas tabakası ile sinir sisteminin uyumlu çalışması ile oluşur

Yemek borusunda dogal sfinkter bölgeleri bölgeleri vardır Proksimal girişte ,orta bölgede , alt sfinkter bölgesidir

Yemek borusunda motor fonksiyonlarda vardır Bunlar Primer ve sekonder peristaltik dalgalar oluşur Alt sfinkter bölgesi yutma refleksi sonrasında gevşer
YEMEK BORUSU HASTALIKLARI
1 Motor Fonksiyon Bozuklukları

2 Organik Hastalıkları
Motor Fonksiyon bozuklukları

Akalazya ; yemek borusunda primer peristaltik dalganın olmayışı , alt sfınter basıncının artması ve yutma refleksine gevşeme ile yanıt verememesidir Nedeni tam olarak bilinmiyorYıllık 100 000 de 1 kişide her yaşta görülebilir

Hastalar yutma güçlüğü,yediklerinin ağzına gelmesi , kilo kaybı, ağrı gibi yakınmaları vardır
TANI: Radyoloji Monometrik tetkik Endoskopik tetkik
TEDAVİ : ilaç Dilatasyon Myotomi (Cerrahi )
Yaygın Özofagus Spazmı;Aralıklı göğüs ağrısı,yutma güçlüğü gibi semptomlara rağmen organik lezyon olmaması ile karakterizedirDaha çok 50 yaşından sonra ortaya çıkar ancak seyrek görülen bir hastalıktır

Nedeni tam olarak bilinmiyor
TEDAVİ :

Bazı ilaçlar semptomatik iyileşme sağlayabilir

İkincil Motor Fonksiyon Bozuklukları
Yaygın sistemik hastalıkların bir çoğunda ikincil motor fonksiyon bozuklukları görülür Bunların başlıcaları ;

Sistemik sklerozis

Kollagen hastalıklar Kas hastalıkları Merkezi sinir sistemi hastalıkları Periferik nöropati
Organik Özofagus Hastalıları
Reflü Özofajitis

Mide suyunun sıklıkla yemek borusu alt bölgesine geri dönmesi ve mukoza ile teması bu bölgede inflamasyona neden olur Yutma güçlüğü ,ağrı ,hatta kanama ve darlığa neden olabilirAlt sfinkter yetersizliği ve hiatal hernia gibi durumlarda mide suyu günde birkaç kez yemek borusuna dönebilir

Özetle ;
Daha sık reflü olur Fazla miktarda reflü olur Özofagus boşalması gecikir Daha fazla irritan sıvı gelir Mukoza savunması azalır
Hiatal Hernia ;

Mide fundus ve korpusunun kısmen yemek borusu içine doğru dönmesidirAncak her zaman reflü ozofajit nedeni olmaz

Semptomlar ;

Yanma Ağrı Regürjitasyon Kusma Sternum arkasında yanma tarzında şikayetler Yutma güçlüğü Kanama Solunum sistemi bulguları (kronik bronşit,tekrarlayan pnömoni,astma)
TANI:

Hasta da yukardaki semtomların varlığı Baryumlu özofagus grafisi Üst sindirim sistemi endoskopisi tercihan kullanılır, sadece özofajit değil peptik ülser ,kanser gibi bulguların varlığı araştırılabilirAyrıca biyopsi alınarak inflamasyonun özellikleri ortaya konur Özofagus perfüzyon testi Özofagus lümen içi Ph tayini Özofagusun radyoizotop çalışması Boya testi Monometrik teslerle tanı konur
TEDAVİ : Fazla kilolar verilmeli Sigara içilmemeli Yağlı yiyeçekler , çikilota ,kahveden uzak durulmalı, Akşam geç saatlerde yemek yenmemelidir İlaçlar
Barrett Sendromu;

Barrett özofagusun yassı epitel hücre yapısı ile midenin kolumnar epitelinin kesiştiği bölgenin düzeninin kaybolduğu ve kolumnar mukozanın yassı epitel içine doğru devam ettiği ve bu bölgede peptik ülser geliştiğini göstermiştir Asid reflüksünün bunun oluşumunda önemli olduğu düşünülmektedir

Semptomları özofajitlerle aynıdır Bu tür oluşum olanlarda normal özofaguslulara göre kanser gelişme oranı oldukça fazladırBu neden ile Barrett özofagus malign lezyon olarak kabul edilir

Bu olguların yılda bir endoskopik gözlemi ve biyopsi alınması önerilir
Özöfagus Darlıkları;

Alkali,asid maddeler;

Yemek borusu duvarında ki patolojik oluşumlar nedeni ile lümenin daralmasıdırBu çoğunlukla kronik inflamasyon , ülserasyon ve netbe dokusu gelişmesi ile olur Kanser de daima hatırlanmalıdırBu darlıklar bazen geçici olarak ortaya çıkar radyolojik olarak saptanır ama yutma güçlüğüne neden olmaz

Sebebler ;

Yaygın kuvvetli alkali ve asid li maddelerin özofagus mukozasına yaptığı hasar , maddenin kuvvetine ve temas süresine göre değişirBazen bütün duvarı tutar hatta perforasyona neden olabilir 3 hafta içinde daralığa kadar giden fibrozis gelişir

Bir çok ilaç lökal inflamasyona neden olabilir(Bakır sulfat ,EBromide,Potasyum Klorid, Tetrasiklin vs)
Gastroözofajiyal Reflü ;

Daha ziyade uzun dönem devam eden reflü ve inflamasyona bağlı fibroz doku artışı ve darlık gelişebilirse de yaşlılarda birden ortaya çıkabilir
Semptomlar ;

Yemek borusu darlığının yegane semptomu yutma güçlüğüdür Ktoziv madde içenlerde bulgular erken başlarken , reflü özofajitlerde uzun yıllar sonra gelişirYutma güçlüğü katı gıdalarda daha belirgin iken sıvı gıdalar daha kolay yutulur

Tanı;

Rayoloji , Baryumlu özofagus pasaj grafisi ile darlığın yeri ,darlığın uzunluğu ve yapısı hakkında bilgi alınabilir

Endoskopi , Yutma güçlüğü olan hastaya mutlaka endoskopik tetkik yapılmalı gözlem sırasında darlık,darlığığn özellikleri, gerekirse biyopsi alınması mümkündür Endoskopik tetkik ile lezyon saptanmaması yutma güçlüğünün motor fonksiyon la ilgili olduğunu düşündürür

Tedavi;

Tabletlerle oluşan darlılara bir kez yapılan dilatasyon yeterli olabilirKroziv maddelerle oluşanlarda 3 derece ye kadar darlıklar periyodik bujinaj tedavisi gerektirir Sonuç alınamayan veya daha ileri darlıklarda cerrahi tedavi planlanır

Peptik Özofajite Bağlı Darlıklar ;

Reflüksün sebep olduğu darlılarda esas tedavi tıbbıdirÖdem azaltılır,spazm azaltılır ve motor fonksiyonun iyileştirilmesi sağlanabilir

Bütün bunlara rağmen başa çıkılamazsa devamlı tıbbı tedavi düşünülebilirNadiren bujinaj hatta cerrahi girişim gerekebilir
Özofagus Tümörleri;

Özofagus tümörleri iyi huylu ve kötü huylu olabilir

İyi huylu tümörler ;

Epitel hücrelerinden menşeini alan tümörler , Mezodermal tümörler, Kistik lezyonlardır

Epitel hücrelilerden papillom ve adenomlar oldukça seyrektirPotansiyel malign özellik gösterebilirlerPapillomlar ağızda boğazda üst özofagusta yerleşebilirlerÇoğunlukla semptomsuzdur

Adenomlar alt özofagusta oluşur ,inflamasyon içerir saplı veya sapsız olabilir

Mezodermal orijinli tümörlerin en sık görüleni leimyomadır Alt özofagusda yerleşir büyüklüğüne bağlı olarak darlığı neden olabilir veya kanamaya neden olabilir

Kist; doğuştan veya sonradan olabilir daralığa neden olabilir

Radyolojik ve endoskopik yöntemlerle tetkik yapılabilirendoskopik yöntem ile koterize edilebilir Buna uygun olmayanlar da cerrahi tedavi uygulanır

Kötü Huylu Tümörler ;

Yemek borusu tümörleri ya kendi dokusundan orijinini alır veya komşu organ tümörlerinin invazyonu ile oluşur Primer tümörler başlıca kanserler ve sarkomlardır 4 çeşit epitelyal tümör gelişir

1Yassı epitel hücreli,

2Adenokanser,

3Melenokanser,

4 Oatsel hücreli kanserler
Son üçü sık görülmez Yassı epitel hücreli ve melenokanser yemek borusunun her hangi bir yerinden orjinini alabilir

Adenokanser ise çoğunlukla alt özofagustan menşeini alır(Barrett send) Yemek borusunda staz oluşturan (Akalazya) , inflamasyona neden olan reflü özofajitis ,hiatal hernia gibi oluşumlar kanserleşme riskini normalden 8 katı kadar arttırabilirSıklığı bölgeden bölgeye farklılık gösterirBeslenme yetersizliği, tütün , nitrozaminler, ***** ,taninli gıdalar, çok sıcak ve baharatlı yiyecekler hazırlayıcı faktörler olabilir

Özellikle İran ,Çin , Güney Afrika nın bir bölümü ve ülkemizin doğu bölgesinde sık görülür

Patoloji ; 3 ana morfolojik tipi vardır 1 polipoid ,2 Ülseröz, 3 Skiröz

Komşuluk yoluyla kolay yayılır perforasyona ve fistülizasyona neden olabilir

Klinik ; Yutma güçlüğü başlangıçta katı sonra sıvı gıdalarda belirgindir Kilo kaybı ; kıs sürede gelişir Ağrı önceleri yemek yerken sonra ise sürekli olabilir

Muayene de omuz bölgesi gibi yakın bölgelerde lenf bezleri ,karaciğer büyüklüğü , ses kısıklığı ,horlama gibi bulgular tespit edilebilir
TANI ;

Radyoloji Endoskopi Endoskopi + Biyopsi Ak Ciğergrafisi Bronkoskopi Bilgi Sayarlı Tomografi Tam kan , KC Fonk Testler den yararlanılır Tedavi ve Proğnozu Etkileyen Faktörler; Tümörün üst özofagusa yerleşmesi Tümörün adenokanser yapısında olması 5 cm daha büyük tümör olması Düzensiz ve yaygın olması Uzak yayılmanın varlığı ve hastanın ileri yaşta olması prognozu etkiler

Tedavi ;

Cerrahi İntubasyon Laser Cerrahi by pass Radyoterapi Özellikle yassı epitel hücreli tümörler için Kemoterapi dir
Özofagusun Diğer Hastalıkları ;

Divertiküller;

Özofagus webleri

Paterson-Kelly sendromu

Özofajiyal ring Schatki-Kramer

Özofajitler ;
Mantara bağlı özofajitler Viral özofajitler Varicelle,zoster,herpes simplex,cytomegalovirus
Özofagusta yabancı cisim,

Özofagus perforasyon,

Kimyasal maddeler

Sıvı Alkaliler Sıvı Asidler İlaçlar;

Tetrasiklin , clindamisin, doksicilin,potasyum, ağrı kesici ilaçlar, Sitotoksik İlaçlar Radyasyon özofajitis

Granülomatöz özofajitler;

Crohn Hastalığı Sakoidoz Tüberkülöz Behçet Hastalığı
Hiatal Hernia (Mide Fıtığı)
En sık görülen hiatal herni sliding tip herni dir ki mide özofagus içine doğru kayar Diğeri paraözofajiyal tip herni dir daha seyrek rastlanır ancak klinik olarak daha önemlidir

Diğer herniler ise diafragmanın zayıf noktalarından mide ve bağırsağın göğüs boşluğuna geçmesi şeklindedir( Bochdalek , Morgagni)
Sliding Hiatal Hernia;
Özofagus,kardia ,mide aksı normal yapıda ancak kardia diafragmanın üzerindedir Paraözofajiyal tip hernilerde kardia aşagıda kalır,mide fundusu özofagusun yanından yukarı doğru yükselir

Özofagus içine doğru herniasyon ögürtü ve kusma esnasında geçici olarak oluşur
Etyoloji; kesin olarak bilinmiyor kardioözofajiyal anatomik yapıda bazı yetersizliklerin olduğu düşünülmektedir

Klinik ; Hiatal hernili olguların çoğunda semptom yokturHafif semtomlar kolaylıkla kontrol edilir Bazı olgular da semptomlar yanma , reflü , solunum sistemi bulguları , Yutma güçlüğüdür hatta perforasyon gelişebilir
Tanı :

Sliding tip herni olanlarda çoğunlukla tanı kolaydırKlinik olarak şikayetleri olan hastalara rayolojik , endoskopik tetkikler yapılabilir Özellik ile endoskopi; drekt gözlem gerekirse biyopsi olanağı hatta darlık olanlarda dilatasyon olanağı sağlayabilir

Asid perfüsyon testi , Özofagusta Ph tayini , Asid clearing test ,özofagusta manometrik çalışma gibi tetkikler yapılabilir
Tedavi :
Tıbbı Tedavi

Zayıflama Pozisyon ayarlama İlaçlar Sigara içilmemesi Öğünler düzenlenmeli Gevşek giysiler giyilmesi önlemler alınabilir