Çocuk Psikiyatrisi

Çocuk Psikiyatrisi

çocuk Psikiyatrisi

Anne - Bebek Psikoterapisi
0 - 3 Yas
Bebegin Kisisel ve Sosyal Gelisimi
Henüz Konusamayan çocuga Dil ögretimi - Konusmaya Hazirlik
Saglikli Bebegin Gelisim Tablosu
3 - 7 Yas - Okul
çocuklarda Karsit Olma - Karsi Gelme Bozuklugu
Erken çocukluk Psikozlari'ni Tanima


Anne - Bebek Psikoterapisi
Son 10 yildir ABD'de DANIEL STERN - BERTNARD CRAMER Anne - Bebek Psikoterapisi gündeme gelmeye baslamistir
Bebegin dünyaya geldigi günden itibaren anne ( ya da ilk bakici )ile olan iliskisi, anne bebek iletisimi, etkilesiminin bebegin dünyasinda tasidigi önemin alti çizilmektedir

Stern Bir bebek dogdu isimli kitabinda, Bir bebek dogdugunda bir de anne dogar demistir
Cramer ise Istanbul'da verdigi Anne - Bebek Psikoterapisi seminer dizisinde Bir bebek dogdugunda anne ona iki yaninda mesaleler yanan bir yol açar Bu annenin yoludur demistir Anne ve bebek arasinda sürekli bir etkilesim olusur, bu bir DILdir Her anne ve bebegin anlastiklari bir dil organizasyonlari vardir ve bu dilden ilerde sosyal ortam davranisi çikar

Anneler bebege neyin yapilmasini ve neyin yapilmamasini gösterirler ve ögretirler Bu annenin yoludur ve bu etkilesim çok mesajlarla doludur

Anne - Bebek Psikoterapisinde terapist bebegin anneyle iletisimini, etkilesimini ve duygulanimini izleyerek çikabilecek sorunlarda yardimci olmaktadir Annenin bebege ilettigi sözsüz temas, iletiler, annenin kaygisi ve sevinci bebege geçecektir örnegin bir anne bebegi alti aylik oldugunda çalismaya baslar ve bebeginin geceleri çok agladigini söyleyerek terapiste basvurur Terapist anneyi ve bebegi inceledikten sonra anneye ne kadar kaygili oldugunu gösterir Anne çalismaya basladigi için bebegini ihmal ettigine dair suçluluk duygulari, kaygi hissetmeye ve bebegine gündüz veremedigi ilgiyi gece vermeye çalisarak, sik sik bebek uyurken odasina girmeye baslamistir Annenin kaygi ve tedirginligini hisseden bebek, burada geceleri aglamaya baslamaktadir Terapist annenin kaygilari üzerine çalismis ve bebegin gece aglamalari durmustur

Cramer anne en çok hangi alanda çatisma yasiyorsa ve hangi alanda kaygi yasiyorsa bebegine bu aktarimi geçirdigini söylemistir

Cramer bebeklikten baslayarak her seyi anneden ve babadan ögrenerek baslandigini ifade ederek söyle özetlemistir Bazi çocuklar ailenin verebileceginden daha fazlasini isteyen çocuklardir ve bu çocuklar, MAçO diye tanimlanan ve ailesinden verebileceklerinden daha fazlasini isteyen babalardan ögrenirler Bazi çocuklar boyun egen, gizli yapan, farkli gösteren, arkadan davranan anneden bu davranisi ögrenirler ve özdeslesirler Babanin egemen gözüktügü ama KADININ egemen oldugu örnekler vardir ve bu kadinlar herseyi gizli yapmaktadirlar Kiz ya da erkek çocuk da annenin babadan gizlemesi ögrenerek kadinlikla özdeslesirler (veya tersi de olur) Burada kadin sinsi davranarak güvenligi seçer, çocuk da bunu anne ya da babasindan ögrenmistir Psikolojide kusak geçisleri olarak tanimlanmistir

Anne bebek psikoterapisinde Cramer kusak geçisleri, annenin fantezileri ve annenin çocuga yansittiklariyla çalisarak bebegin saglikli psikolojik gelisimi üzerinde durmustur

Son 2 yildir ülkemizde Anne - Bebek Psikoterapisi yapilmaktadir
0 - 3 Yas
Yeni dogan bebek duygusal ve zihinsel açidan gelismis ve organize olmustur Birinci ayina kadar bebek fiziksel ve psikolojik çevreye uyum saglar

Bebekler kisilik - mizaç özellikleri ile dogarlar Uyku süresi, uyaniklik, aglama ve aglarken kolay ya da zor yatistirma, insanlarla birlikte olmaktan hosnut olma mizaç farkliliklarina göre degisir

Chess ve Thomas bebeklerle yaptiklari çalismalarda bebekleri üç sinifa ayirmislardir

1- Kolay bebekler Uykulari ve yemekleri düzenli, huzurlu bebekler
2- Zor bebekler Uyku ve yemekleri düzensiz, olumsuz duygu durumu içinde olan bebekler
3- Yavas alisan bebekler Yeni durumlara derece derece uyum saglayabilen bebekler

Kagan da bazi bebekleri utangaç ( ketlenmis ) bazi bebekleri ise sosyal (ketlenmemis) olarak tanimlar Utangaç bebekler yeni durumlarda korkar ve aglarlar Sosyal bebekler ise yeni durumlari gülerek karsilarlar

Bebekle ilk bakici arasinda karsilikli bir sosyallesme süreci vardir Bebegin mizaci ve annenin bebegin ihtiyaçlarini anlayarak ona cevap verme biçimi anne-bebek etkilesimi sosyallesme sürecinde bebegin temel güvenlik duygusunun artmasini saglar

Bebek 4 aydan baslayarak nesneleri eliyle ve agziyla kesfetmeye baslar 6 aydan sonra desteksiz oturur 9 - 12 aylar arasinda yürür 18 aylikken yemeklerinden kendi yiyebilir 2 yasinda kosabilir 5 aydan itibaren el - göz koordinasyonu saglandigi için nesnelere uzanabilir 18 ayda bebek görüs alani disina çikan nesneyi takip ederek nesne devamliligi kavrami kazanir

Bebeklikte gelisen en önemli duygusal özellikler, baglanma, bagimsizlik ve bebegin kendilik gelisimidir

Bakici ile bebek arasindaki baglanma, bebegin kisi devamliligi için çok önemlidir Bebek bakicinin dikkatini çekmek için seslenir ve aglar Bebek yabancilari 8 ayda ayirt edebilir Anneden veya ilk bakicidan ayrilirken aglayabilir Yabanci korkusuyla ortaya ayrilik kaygisi çikar 2 - 3 haftadan uzun süren bebek - ilk bakiciayriliklarinin bebek için travma oldugu düsünülmektedir

Ainsworh bebegin baglanma tipini :

1- Güvenli baglanma Anneden ayrilirken tepki vermis olsalarda, anne dönünce sevinen huzurlu bebekler
2- Güvensiz baglanma Anneden ayrilirken huzursuzluk yasarlar Anne geri döndügünde heme anneye yaklasmak isterler hem de göz kontagi kurmayarak kaçinirlar
3- Dirençli güvensiz baglanma Anneden her ayrilma ve birlesmede huzursuzluk, mutsuzluk gösteren bebeklerdir
Baglanma bebek ile baba arasinda da kurulur Daha sonra bebek sosyallesirken, baba ile iliskisindeki güvenli baglanma veya yoklugu önem kazanir

Ilk bakici - bebek arasinda kurulan güvenli baglanma, daha sonra yasanacak bagimsizlik mücadelesi için önemlidir Mahler Ayrilma - birlesme süreci denilen bagimsizligin kazanilmasi, bebegin 24 - 30 aylarina kadar sürer demistir
Birinci yilin sonunda bebek çevreyi inceler Yeni kazandigi motor ( hareket ) becerilerini dener Anneye dogru ilerler Ikinci yilda kendinin fiziksel olarak ayri oldugunu kesfetmistir ve gücünü paylasmak için anne ve babayi yerinden kaldirip birsey ister Iki yasinda büyüklerin beklentilerine direnir, bireysel davranmak ister Anneyi tutma ve birakma davranisi önem kazanir Erikson Tuvalet egitimi sirasinda çocugun kendini kontrol duygusu kazanmasina önem verilmezse, bagimsizlik yerine kusku ve utanma duygusu gelisir demistir

Kendilik gelisiminde bebegin kendini ve baskalarini ayri birer kisi olarak tanimasi önemlidir 18 aylik bir bebek, aynada kendini taniyabilir ve ayri bir varlik oldugunu anlayabilir 2 yasinda kendilikteki kaliciligini anlayinca, kendini bir güç olarak ortaya koymaya çalisir ve saldirganlik artar

Ikinci yasindan sonra büyüme hizi yavaslar Motor ve ince motor hareketler gelisir Düsünce ve hareketi vardir

Bebegin Kisisel ve Sosyal Gelisimi
Bebek dogduktan sonra ilk iliskisini büyük bir olasilikla annesi ile kurar Anne onu kucagina alir, emzirir veya besler, onunla konusur, gülümser, altini temizler Bu iliskiler hem bebek hem de annede baglanma duygusunu gelistirir Bebeklikte kurulan saglam bir baglanma iliskisi, çocugun kisilik ve sosyal gelisiminde çok önemli bir adimdir

Eger bebek herhangi bir gelisim geriligi ile dogmussa (örnegin erken dogum, down sendromu vb) ve hastanede uzun süre tedavisi gerekiyorsa, bu baglanma iliskisinin kurulmasi gecikebilir Bu da çocugun tüm gelisimine damgasini vurur Ilk dönemdeki yakin iliskinin önemini ortaya koyan çalismalar isiginda artik anne de bu tedavi ortamina alinmakta, bebegine bakim ve ilgi vermesi konusunda desteklenmektedir


KISISEL VE SOSYAL GELISIM


Kisisel beceriler, beslenme, giyinme ve kisisel saglik bilgisi alanlarinda kendimize bakmamiza olanak veren seylerdir
Sosyal beceriler, iletisim ve etkilesimi içerir
Bu alanda da en temel olarak oyunu alabiliriz
Bu beceri gruplarini bes ana baslik altinda toplayabiliriz


1- Sosyallesme ve Oyun
2- Yeme ve Içme
3- Giyinme
4- Tuvalet
5- Yikanma ve çekidüzen verme


1- SOSYALLESME VE OYUN


Bu alanda çocugun digerleriyle iliskileri ve çocugun oyun yetenegine bagli beceriler sunulmustur Bu iki beceri alani birbiriyle çok yakindan iliskilidir Bir çocuk digeriyle oynarken hem oyun hem de sosyal becerilerini kullanir Ayrica bu beceri alanina giren etkinlikler kaba motor, ince motor ve dil becerilerini de kapsar Bu yapay ayrimdaki amaç, çocugun klasik dönüm noktalarinin ve becerilerinin seçimini sunmak, çocugumuzu degerlendirmede ve hangi alanlarda nasil gelistirebilecegimize yardimci olmaktir

OYUN

çocugun oyun becerisini nasil gelistirebiliriz ?

Oyuncaklarini koyabilecegi bir kösesi olmalidir Oyundan sonra toplamayi bir kural olarak bellemelidir çocuk oynarken üstünün kirlenecegi endisesinden uzak olmali, oyuna uygun giysiler giymelidir
Zihinsel olarak özürlü bir çocuk, yasina degil zihinsel düzeyine uygun oyunlar oynar örnegin 12 yasinda bebekle oynamak gibi Bazi yetenek gerektiren oyunlari geç ögreneceklerini bilmek gerekir Bu çocuklari oyun oynamaya tesvik etmelidir

Sadece yatiyor pozisyonunda olan bir çocuga da oyun ögretmelidir Onun bedenine dokunmali, kol ve bacaklarini hareket ettirerek, basini kaldirarak, kisa araliklarla oturmasina destek olarak oynamasina yardimci olunmalidir Görebilecegi alanlara bol-zengin oyun materyalleri asilmali, mümkünse kendisini bir aynadan izleyebilmesine olanak vermelidir Sesli oyuncaklardan, ritm duygusunu güçlendirecek müzik gibi etkinliklerden yararlanmalidir
Evdeki kardesler, büyük anne-baba çocugun oyununa mutlaka katilmalidir Bu kisiler çocuk için çok degerlidir
Ince ve kaba motor becerilerin gelismesi için kullanilan pek çok materyal ayni zamanda birer uyum aracidir Bloklar, mandallar, top, ip, bez bebekler ve hayvanlar, kendi kendilerine çalabilecekleri müzik aletleri ya da yerine geçebilecek materyaller (örnegin çocuk plastik ya da metal bir kaba kasikla sopayla vurarak son derece zevkli vakit geçirebilir)

Oyuncaklarin tümü ayni anda çocuga sunulmamalidir Fazla materyal çocugu sadece sasirtir Gelisim asamasina en uyan oyuncaklar ve degisik zamanlarda, degisik oyuncaklardan yararlanarak ilgiyi sicak tutmalidir

Yürümeye baslayan bir çocugun oyun dünyasi daha zengindir Oyun bahçesinde çesitli oyun araç ve gereçlerinden yararlanabilir (Kaydirak, salincak, tirmanma merdiveni vb), ip atlayabilir, bisiklete binebilir En önemlisi de kum havuzlaridir Zihinsel özürlü bir çocugun dünyasinda kum havuzlari oyunlari çok önemli bir yer tutar Ayakkabilarini ve mümkünse bütün giysilerini çikarmis olarak, üstüne kum dökerek oynanan oyun, onun dokunma duygusunun gelismesine büyük katki saglar çocugu sakinlestirir, hayal dünyasini zenginlestirir Bu kadar önemli bir diger oyun gereci de sudur Eger çocugun olanagi varsa hergün eriskin gözetiminde yüzmesi çok faydali olacaktir Burada amaç yüzmekten çok, su ile oynamak, suda hareket etmektir Bebeklikten itibaren hergün banyoda su oyunlari oynanmali, çocuga özellikle evde su ile oynamasi için olanaklar hazirlanmalidir örnegin, yazin balkona konabilecek genisçe bir legen ve içine konacak oyuncaklarla, çocuk oldukça neseli zaman geçirebilir

Su çocugun sakinlesmesine ve dokunma duygusunun gelismesine büyük katki saglar Su ile oynayan çocuk söylenenleri daha iyi anlar Daha uyumlu hale gelir

Su ile birlikte sabun oyunlari da oynanabilir Sabun köpükleri üflenerek dil kaslarinin gelismesi de saglanmis olur Ayrica balonlar ve üflenerek kullanilabilecek aletler de önemlidir

Fantazi oyunlari çocugun dünyasinda önemli bir yere sahiptir Askercilik, evcilik vb Oyunlar çocugun hayal dünyasini gelistirir ve sosyallesmesinde çok büyük katki saglar Bu tür oyunlarla büyükleri taklit ederler ve büyümeye hazirlanirlar

Zihinsel özürlü çocuklar akranlariyla oynamaya akranlarindan normal çocuklardan daha geç geç baslaralar; hatta bazen bunu çok az basarirlar Mümkün oldugu kadar diger çocuklarla kaynastirici oyunlara yöneltilmeli, büyügün yönetiminde katilimlari saglanmalidir Yine kil, çamur ve hamur oyunlarinin bu çocuklarin dünyasinda çok önemli yeri vardir Hem yaratici yönleri gelisir, hem de sakinlesirler Kas gelisimine de büyük katkilari vardir

çocugun vurarak oynayabilecegi oyunlari olmalidir örnegin oyuncak çekiç, boks eldiveni gibiçocuga yirtabilecegi kagitlar kesebilecegi kagitlar verilmelidir

Bol resim malzemesi olmali ve çocuga rehberlik ederek, yönelterek, bu oyunlardan yararlanmalidir

Grupla birlikte müzik etkinliklerine katilmak, hikayeler anlatmak da çocugun oyun dünyasina girer

Oyuncaklar dayanikli olmalidir Pahali oyuncaklar seçmeye gerek yoktur çevremizdeki her türlü malzeme çocuk için degerli bir oyuncak haline getirilebilir Her türlü karton kutular, bos siseler, kavanozlar (açip kapama), annenin eski bir çantasi ya da kullanmadigi makyaj malzemesi fantazi oyunlarinda önemli olacaktir


2- YEME IçME

Zamani geldiginde eline biberonunu, bardagini, kasigini vermekten çekinmemelidir Uzun bir önlük, uygun bir oturma pozisyonu ya da yerde oturuluyorsa yere serilecek bir yaygi ile çocugun etrafi kirletme endisesinden kurtulunabilir
çocuga önce çignemeyi ögretmek gerekir önce püreli yiyeceklerle baslanir Eline bisküvi türü seyler verilmelidir Yemegini baskalari ile birlikte yemeli, yemek yeme kurallarini gözlemelidir

3- GIYINME

çocuk 1 yas civarlarinda önce çorap ve sapka gibi bazi giysilerini çikarmayi ögrenir 2 yas civarinda pantolon ve iç çamasirini da çikarabilir 2 – 3 yas civarlarinda birtakim giyeceklerini giyebilir 3 – 4 yas civarlarinda bu yeteneklerini gelistirdigi gibi fermuar açip kapatabilir

4- TUVALET EGITIMI

Normal gelisen çocuk 12ayda büyük, 18 ay dolaylarinda da küçük tuvaletini söylemeye baslar Bir kismi ergenlik dönemine degin geceleri, bazen gündüzleri de altini islatmayi sürdürebilir

çocukta tuvalet egitiminde sabirli olmak gerekir

1- çocugun hangi saatlerde kirlettigi çok iyi gözlenmeli ve hem o saatlerde hem de yemeklerden sonra tuvalete oturtulmalidir
2- çocuk tuvalete rahatlikla ulasabilmelidir çocuga tuvalete gitmesi için direktifler verilmelidir
3- Giysilerini nasil indirip kaldiracagi ögretilmelidir Kolay giyip çikarabilecegi türden olmalidir
4- Tuvalette gösterdigi her basaridan sonra ödüllendirilmelidir
5- çocuga nasil temizlenecegi ögretilmeli, elleri her tuvalet sonrasi yikatilmalidir
6- Gece kazalarini önlemek için 1 veya 2 kez tuvalete kaldirilmalidir


Tuvalet ve temizlik egitimi neseli bir oyuna dönüstürülerek verilmelidir Her yaptigi islem hakkinda mutlaka konusulmalidir örnegin Simdi ellerimizi islatalim, simdi sabunlayalim, simdi de havluya kurulayalim gibi
Henüz Konusamayan çocuga Dil ögretimi - Konusmaya Hazirlik
çOCUGA DIL öGRETIMI

Konusmaya baslamadan önce birçok çocuk, sözel olmayan becerileri kazanirlar Bu beceriler, seslerden veya göstermek, uzanmak veya birseyi itmek gibi hareketlerden olusur Diger kisileri dinlemenin ve onlara yönelmenin de, konusma öncesi dil egitiminin bir parçasi oldugu görülmüstür çocugu karsilikli konusmaya hazirlamak, sira almak, sirasini beklemek de bunlarin içindedir Daha önemlisi, çocuklar konusmayi ögrenmeden önce , iletisimin birçok amacinin oldugunu ve genis bir alana yayilan sosyal, duygusal ve pratik ihtiyaçlarini karsilamaya yaradigini ögrenir Göstererek, birseyi istediklerini, el sallayarak bay bay yaptiklarini ve bas sallayarak bir seyi reddettikleri göstermeyi ögrenirler
Konusma öncesi dönem, iletisim için normal ve aslinda bütün çocuklarin geçtigi gerekli bir dönemdir

Bu dönemdeki degisik ve zengin bir iletisim, daha sonraki etkili ve doyurucu bir iletisimin temelini olusturur Daha büyük yasta, konusma zorlugu çeken birçok çocuk, konusma öncesi iletisim becerilerinden ekstra bir çalisma ile yararlanabilir

çocuk daha yasi çok küçük oldugunda ya da bu alanda zorluk çektiginden konusamiyor olabilir Iletisim becerilerini gelistirmek için kullanilacak prosedür ayni olacaktir Bu konuda seçilen aktiviteler, küçük çocuklar düsünülerek önerilmistir Fakat bu çalismalar daha büyük çocuklarin ilgileri göz önüne alinarak adapte edilebilir

Konusma öncesi ögrenimde 5 önemli alan vardir :

* Baskalarina yönelme ve karsilik vermeyi ögrenme
* Oyun oynamayi ögrenme
* Sira almayi ögrenme
* Taklit etmeyi ögrenme
* Günlük hayatta, iletisim becerilerini kullanmayi ögrenme

Bu alanlar büyük ölçüde örtüsürler ve çocugun becerilerini gelistirmek için çalisirken, iki veya daha fazla alanda birden çalisilir

Asagida size verdigimiz listeyi kullanarak çocugunuzun dil gelisimi ile ilgili bir degerlendirme yapabilirsiniz


BASKALARINA YöNELME (DINLENME) VE KARSILIK VERMEYI öGRENME

Yönelme (dinleme) becerileri, iletisim için ayri bir ön kosul degildir Bunlar, çocugun ilk göz kontagi kurmasiyla baslayan ve bütün ihtiyaç ve düsüncelerini ifade etmesiyle biten bir sürecik parçalaridir Yönelme (dinleme) becerilerinin önemi, konusma basladigi an bitmez çocuklar dinleme ve karsilik verme becerilerini gelistirmeye, okul öncesi ve sonraki yillarda devam ederler
Eger çocuk zaten yüzünüze bakiyorsa ve siz konusurken cevap veriyorsa, bir yandan da bu alanlarda yavas yavas gelistirirken , bir yandan da dilin diger alanlarinda da çalisabilirsiniz
Eger çocuk henüz yönelmiyor, dinlemiyorsa, bunu ilk amaciniz olarak hedefleyin çünkü yönelme, dinleme, sadece iletisimde degil, diger bütün gelisim alanlarinda önemlidir
önceliklerinizin ne olmasi gerektigi konusunda 21 ve 22 kontrol listeleri size yardimci olacaktir Bütün sorulari, çocugun dikkatli gözlemi ile cevaplayin özellikle küçük çocuklar çalismalara günün her saatinde esit derecede cevap veremeyebilirler öyleyse gözlemlerinizi çocugun mutlu ve uyanik oldugu saatlerde yapmalisiniz

KONTROL LISTESI 1 DINLEME / YöNELME BECERILERI I

EVET / HAYIR

* Onunla her konustugunuz zaman, yüzünüze bakiyor mu ?
* Bir dakika boyunca onunla konustugunuzda, en az yarisinda, gözünüzü veya agzinizi seyrediyor mu ?
* Yüzünden 30 uzaklikta tutulan bir esyaya bakiyor mu ?
* çocuk onu kaldirmak için egildiginizde veya biberonu gösterdiginizde, ne olacagini bildigini gösterir bir hareket yapiyor mu ?

1 Kontrol listesindeki sorulardan herbirine hayir cevabi verdiyseniz, çocuga dinleme/yönelme ögretmek ilk önceliginiz olmalidir (Bu diger gelisim alanlarini unutmaniz gerektigi anlamina gelmez Eger çocuk bu evredeyse, kaba motor alanindaki amaçlarda çok çok önemlidir)

KONTROL LISTESI 2 DINLEME / YöNELME BECERILERI II

EVET / HAYIR

* Ona seslendiginizde çocuk sizi bulmak için basini ve gözlerini çeviriyor mu ?
* çocuk bir sandalyede desteklenerek oturtuldugunda, en az bir dakika boyunca dikkatini size veya gösterdiginiz seye toplayabiliyor mu ?
* çocuk, en az 2 dk Boyunca, sizinle birlikte bir esyaya veya resme bakiyor mu ? Yani esya veya resme ve sizle birlikte dikkat gösteriyor mu ?
* Isaretle birlikte söylendiginde, çocuk basit isteklere karsilik veriyor mu ? Mesela ver dediginizde ve elinizi uzattiginizda, bir esyayi veriyor mu ?
* Yapmasini istediginizde, yardimsiz veya göstermeden, el sallama, el çirpma gibi basit hareketleri yapiyor mu ?

2 numarali kontrol listesindeki sorularin herhangi birine hayir cevabi verdiyseniz, çocugun dinlenme ve yanit verme becerilerine hala öncelik vermeniz gerekecek Fakat diger gelisim alanlari basarmak için asagi yukari hazir olabilir Diger alanlara bakabilirsiniz
Eger bütün sorulara evet cevabi verdiyseniz, çocugun dinleme / yönelme ve yanit verme becerileri için iyi bir temeli var demektir Diger dil alanlari içinde hazir demektir Dinleme ve Yönelme, Sosyalizasyon ve Oyun alanlarinda çalisabilirsiniz
çocuklara yönelme ve yanit vermeyi ögretmekle geçerli olan bazi temel prensiplerle devam edecegiz

YöNELME VE YANIT VERMEYI TESVIK ETME YOLLARI

Beraber yaptiginiz her seyde çocugu sizi dinlemeye ve size yönelmeye tesvik edebilirsiniz Asagida önerilen yollar özellikle bebekler ve hareket edemeyen daha büyük çocuklara yöneliktir Fakat her çocuga kolayca adapte edilebilir

* çocukla konusun : Bir sey yaparken, yaptiklariniz hakkinda çocukla konusun Aralarinda sessizlik birakilan birkaç basit cümle, birçok uzun konusmalar, sohbetler kadar etkilidir Onu ismiyle çagirin ve konusmaya baslamadan evvel yüzünüze bakmasini bekleyin

* Konusurken gülümseyin ve dokunun Bu yüzünüzden ve sesinizden daha çok zevk almasini saglayacaktir

* Onunla konusurken yüzünüzü, onunkine yakin tutun Küçük bebekler 25-30 cm Uzaklikta duran seyleri net görürler Altini temizlerken ona dogru egilin Mutfakta çalisirken, sandalyesini yakininizda bir yere koyun çalisirken yüzü size bakacak sekilde, omuzlarindan destekleyerek tutun ki, yüzünüze bakabilsin Net görebilme uzakligi gittikçe artacaktir Bunu göz önüne alin Gördügü seyi kesfetmesi ve dokunmasi için, ellerini yüzünüze dokundurun Bu, dikkati dagildiginda, dikkatini yeniden toplamasi için de iyi bir yoldur

* çocuga cevap vermesi için süre taniyin çocuk gülümsemiyor, bakmiyor veya komutlarinizi hemen almiyorsa, cesaretinizi kirmayin Küçük çocuklarin organize olabilmeleri için zamana ihtiyaçlari vardir Ayni direktifi, bakbakbak der gibi, birçok defalar tekrarlamak nadir olarak ise yarar 2 denemeden sonra hala cevap vermiyorsa, dokunma veya ses tonundaki bir degisiklik gibi farkli bir yaklasim deneyin

* Birakin çocuk ne olacagini tahmin etsin Bunu ona yaklasirken ismini söyleyerek, onu kucaklamadan evvel kollarinizi kaldirarak, beslenmeden evvel biberonunu veya kasigini göstererek saglayabilirsiniz Size baktigi veya size cevap verdiginde, ne kadar mutlu oldugunuzu gösterin Sizinle iliski halinde oldugunu bilmeye ihtiyaci var

* Rastgele olsalar veya bir mesaj iletmeseler bile çikardigi sese cevap verin Genellikle ona geri iletme aliskanligi edindirin; bu, sira almak için iyi bir altyapi olusturacaktir

* Ayni olay ve hareketler için ayni kelimeleri kullanin Onu her yukari kaldirista yukari veya her alt degistirmede bez degistirme saati derseniz, önceleri sizi anlamayacaktir; fakat bu çevresinde olup bitene dikkatini vermesine yardimci olacak önemli bir yoldur Zamanla anlamaya baslayacaktir önemli kelimelerin anlamlarini ögrenecek ve basit direktifleri izlemek için gerekli olan temeli alacaktir

* çocugu yönelme ve yanit vermeye tesvik ederken bütün aileyi bu ise dahil edin Erkek ve kizkardesler burada çok degerlidir Sarkilar söylemekten ve bebegi oksamaktan hoslanacaklardir Kardeslerin, bebegi onlarla iletisim kurdugunu anlamalarina yardim edin

* çevresinde olmadiginiz zamanlar, bebege bakacak bir seyler verin Büyük bir yüz resmi, canli , renkli ve hareketli oyuncaklar veya ev esyalari kullanin Eger bebek sadece sinirli bir uzakligi görecek kadar küçükse, ona oldukça yakin olan 1-2 esyanin olmasina dikkat edin

* Nelerle ilgilendigini, nelere baktigini belirlemek için bebegi gözlemeye zaman ayirin Bu seylerin, dikkatini size çekmekte kullanma yollarini arastirin özellikle dikkat sorunu olan, daha büyük çocuklarda bu çok önemlidir Sizin dünyaniza yönelmesini beklemeden önce, siz onun dünyasina girmelisiniz Iletisim için attigi adimlari görebilir ve hissedebilirsiniz

* Yavas ama istikrarli bir ilerleme hedefleyin Eger koydugunuz hedefler çok büyükse, kolayca cesaretinizi yitirebilirsiniz Tam çocugun oldugu yerden baslayin ve her gün küçük bir sey basarmayi amaçlayin çocugun size yöneldigi saniyeleri saymak yardimci olabilir 20 snden 30snye yükselen zaman, önemli ama kolayca gözden kaçabilen bir artistir

* Dikkat dagitacak faktörleri sinirli tutun Eger çocugun yönelme ve yanit verme becerileri yukarida önerilen teknikler ile ilerleme kaydetmiyorsa, çocukla dikkati dagilmayacak bir ortamda, hergün birçok kisa zaman dilimleri geçirmeyi deneyin Hareketli ev islerinden uzak, sessiz bir yer seçin ve çocugun dikkatini sizden uzaklastiracak objeleri kaldirin Bu yöntemi geçici bir çözüm olarak görün çocuk ilerleme kaydettikçe, kazandigi yeni becerileri, her gün bulundugu ortamda kullanmasini tesvik edin

öZEL ILGIYE IHTIYACI OLAN çOCUK

Gelismis bir dil için gereken seslerden bir veya daha fazlasini çikarmakta güçlük çeken çocuklar için, bir konusma terapistinin yardimi gereklidir
çocugun konusmasinin gecikmis olup olmadigi üzerinde dururken, birçok normal çocugun okula basladiklari zaman bile hala bütün sesleri çikaramadigini aklinizdan çikarmayin Bu konunun sonundaki tablo, çocugun ilk degerlendirmesinde size yardimci olacaktir Eger süpheniz varsa, profesyonel bir kisiden yardim almalisiniz Ayrica, eger çocuk yukarida belirttigimiz dönüm noktalarindan çok geride ise ve gösterdigimiz metodlar ile gelisme kaydetmiyorsa, yine bir uzmanin yardimini öneriyoruz Eger çocugu bir dil terapisti görüyor ise, o kisiyle, bu program gibi evde uygulanabilecek bir program üzerinde çalisin

DIL öGRENME

Diger insanlarla iletisim kurma ihtiyaci , insanin en temel ihtiyaçlarindan biridir Her anne-baba iletisimin çocugu için ne kadar önemli oldugunu bilir özürlü çocuk için, ihtiyaçlarini ve isteklerini dile getirme becerisi kazanmasi yardim gerektirir ve birçok kapi açar Bu beceri çocuga, çevresini kontrol etme ve bu çevreden ögrenmek firsatini verir

öneminin bilinmesine ragmen, egitimcilerin iletisim becerilerini ögrenme yollari bulmalari diger beceri alanlarina kiyasla daha yavas oldu Sebebi açik; çocugun elinden tutarak ona kasik tutmayi veya yuvarlak çizmeyi ögretebilirsiniz, fakat ona konusmasi için fiziksel olarak yardim edemezsiniz Bazi yapilandirilmis davranis teknikleri, çocuklara ders saatleri süresince kelime söyletebilmis, fakat çocuklara günlük yasantilarinda etkin olarak iletisim kurmayi ögretememistir

Son yillarda çocugun iletisime olan ihtiyaci için çevresindeki insan ve esyalarla iliskisini hesaba katan teknikler gelistirildi Bugün biliyoruz ki, dil ögrenimi hayatin ilk haftalarindan baslayarak günlük hayatin bir parçasi olmali Iletisimin ne oldugu konusunda bilinçli, çocugun önündeki basamaklar için hazir olan anne ve babalarin çocugun dil kazaniminda çok fazla önemi oldugunu biliyoruz Egitimciler bu anlayisa, bebekleriyle iletisim halinde olan anne babalari gözleyerek geldiler

DIL öGRENME VE öGRETME NEYI KAPSAR ?

Dil (veya iletisim) sadece konusmaktan daha çok sey kapsar Konusamayan ama çok etkin bir iletisim saglayan birçok insan vardir (örnegin isaret diliyle) Ayni zamanda konusabilen ama iletisim kuramayan insanlar da vardir

Konusmayla birlikte dil;
* Dinleme ve anlama
* Diger kisilerin dillerine cevap verme
* Iletisim içinde sira ile konusmayi da içerir

Bu beceriler, konusmak için daha zamani olan bebekler için de geçerlidir Dil gelistikçe çocuklar sunlari kazanirlar :
* Türlü ihtiyaçlarin karsilanmasi (sosyal, duygusal ve maddi)
* Basta isaretler sonra sözcükler ve daha sonra sözcüklerin birlesmesiyle, degisik anlamlar ifade etme yetenegi
* Dil bilgisi formlarini kullanmak yoluyla, daha detayli anlamlar ifade etme becerisi, düzgün sözcük sirasi (çogullar, zamanlar gibi)
* Türlü sesler çikarma becerisi
* Bir konusmayi baslatabilme ve izleyebilme becerisi
Bu beceriler dinleme, anlama, cevap verme ve sira alma gibi yukarida adi geçen yetenekleri içerir
Belki bütün bunlar biraz karmasik gözüküyor Aslinda karmasik daçocuklar çogu dilin karmasikligini çözebiliyorlar; ama bu otomatik olarak halledilmiyor önemli olan planlamaktir Amaçlarin seçimi ve hangi tekniklerin kullanilacagini planlamak vaktinizin çogunu alacaktir

çOCUKTAN CEVAP BEKLEYIN

çocuk, yüzünüze bakmayi ögrenen bir bebek de olsa, cümle kuran okul öncesi bir çocuk da olsa, tavirlarinizla, her zaman onun cevap verecegini umdugunuzu gösterin, ona zaman taniyin Eger dikkati baska yerlerde degilse, cevap vermesini bekleyin

Ona iletisimi baslatma firsati ve zamani da verin Eger her zaman siz konusuyor, insiyatifi her zaman siz aliyorsaniz, çocuk iletisim sürecindeki rolünü kesfetme firsati bulamayacaktir
çocukla konusmak çok önemlidir; fakat çocuk bakip dinliyorsa bile iki yönlü bir iletisime katilircasina konusun Cevaplari sezmek anlamak için susun, bekleyin Ona zaman taniyin, size katilacagini umun; katilacaktir

çOCUGU ILGILENDIREN SEYLER HAKKINDA KONUSUN

Canli bir bebekle asagi yukari hersey hakkinda konusabilirsiniz Cevap vermeyen, sessiz bir bebekle konusmayi zor bulan anne babalar vardir Sizin ne yaptiginizla ilgili konusmak iyi bir baslangiçtir; çünkü herseye ragmen siz en önde gelen ilgi kaynagisiniz

çocuk dikkatini objelere ve etrafinda gelisen hareketlere vermeye basladiginda, ipuçlarini onun oyuncak seçiminden ve neye gülümsediginden alin Daha aktif ve oyuncu oldugunda, seçebildiginiz konular artacaktir Tercihleri ne ile ilgili konusmak istedigini gösterecektir Konusmuyorsa ona sevdigi seylerin isimlerini ögretin Sevdigi seyler kelime ögrenmek için harika bir kaynak saglar Kendinizi isimler hakkinda konusma ile sinirlamayin Hareketler, renkler ve sesler hakkinda da konusun

AKTIF çOCUGA DIKKATINI YOGUNLASTIRMASINDA YARDIMCI OLMAK

Küçük çocugun dikkati, bir seyden baska bir seye kolayca kayabilir Sadece onun dikkat ettigi seyleri izlerseniz, ögrenmesi gereken seylerin anlamlarina dikkatini toplamasi güç olur Diger yandan dil ögretimi için dikkatini çekmek istiyorsunuzdur Bu problemi, çocukla oynamaya ayirdiginiz zamani, sinirli sayida oyuncak ve aktiviteleri bulundugu, daha önceden hazirladiginiz bir ortamda geçirmekle çözebilirsiniz Onun sevdigini bildiginiz oyuncak ve aktiviteleri seçin ama dikkat dagitici seyleri uzak tutun Ayni amaca çesitli yollardan ulasabilirsiniz Diyelim ki top kelimesini ögrenmesini istiyorsunuz, bahçede çesitli renkte toplari koydugunuz bir kutu ile oturabilirsiniz Bu toplari, yuvarlayarak, atarak, sakla bul oynayarak kullanabilirsiniz çocuk hangi topu seçecegine ve bununla nasil oynayacagina kendi karar verebilir; ama ayni zamanda siz, onun dikkatini, amaciniza yönelik tutmayi basarirsiniz

DOGAL BIR CESARETLENDIRME DILI KULLANIN

Iyi çocuk veya iyi konusma gibi ifadelerden kaçinin Biz konusurken kimse bize böyle seyler söylemez Bunun yerine çocuga onu anladiginizi ve kabul ederek cevap verin Eger size, çok rastlanir bir iletisim yolu olarak, oyuncagini uzatirsa, alin ve onunla oynayin Sizden bir sey istediginde eger bu verebileceginiz bir seyse, ona verin; ama veremeyeceginiz bir seyse, en azindan anladiginizi gösterin

KONUSABILEN çOCUK IçIN

Yukarida anlatilan alanlar, konusmayi ögrenen çocuk için önemini sürdürür Yeni kelimeler ögrenmede taklit çok önemli bir yoldur çocuk yavas yavas istek ve ihtiyaçlarini belirtmek için, kelimeleri kullanmayi ögrenir
Bu asamada ayrica su alanlar önem kazanir :

DEGISIK TüRDE ANLAMLARI IFADE ETMEK

çocuk, genis bir kelime bilgisinden daha çok seye ihtiyaç duyar Tabi ki birçok kelime ögrenmesini isteriz; fakat ögrendiklerinin ona degisik seyler hakkinda konusma firsati vermesi gerekir örnegin, bir çocuk 50 kelime biliyor olabilir, ama bu kelimeler sadece obje isimleriyle (araba, top gibi), bu objelerin ne yaptiklari hakkinda konusamayacaktir, veya neye benzediklerini söyleyemeyecektir

DILBILGISI KALIPLARINI KULLANMAK

çocuk, bir noktaya kadar dilbigisi açisindan dogru olmasada , kendini ifade edebilir Yani, bir süre dilbilgisi hatalari üzerinde durmaniza gerek yok; fakat ileride daha ince ayrintilar üzerinde konusacagi zaman, bu kurallari ögrenmek zorunda kalacaktir

AGIZ HAREKETLERI VE SöZCüKLERI TELAFFUZ ETMEK

Bu alan, diger iletisim becerilerini ögrenmis olsalar bile birçok özürlü çocuk için güçlük yaratir

KONUSMAYI BASLATMAK VE DEVAM ETTIRMEK

Olgunlasmis bir konusma becerisi, konusma baslatma ve diger kisilerin konustuklarina cevap verme arasinda bir denge içerir Sira alma becerileri iyi gelismis çocuklar, bu dengeyi özel bir egitim almadan basarirlar; fakat bazen böyle bir denge dogal olarak gelismez Bazi çocuklar vardir, ilgilerini çeken konular hakkinda uzun süre gevezelik edebilirler; ama diger insanlarin söylediklerine dikkat etmezler, dinlemezler Ayrica sadece onlarla konusuldugunda konusan ve çok nadir olarak kendi baslarina konusma baslatan çocuklar da vardir Iki uç da etkin bir iletisime izin vermez Bu vakalarda bir denge bulmayi ögretmek önemli bir alandir

DIL öGRETMEK IçIN TEMEL PRENSIPLER

* çocuga, cevap vermek için süre taniyin, dinleyin, bekleyin,
* çocukla onu ilgilendiren seyler hakkinda konusun,
* Planlanmis aktiviteler esliginde, çocugun dikkatini belli amaçlara yöneltin,
* çocugu dogal bir biçimde tesvik edin

NASIL öGRETMELI ?

Ne ögretmeli? listesi size çok uzun geliyorsa, bu becerilerin ayni anda ögretebilecegini bilmek, tam olarak neyi amaçladiginizi aklinizdan çikarmadiginiz sürece sizi rahatlatacaktir Dahasi, dil ögretmenin büyük bir kismi, günlük aktivitelerin bir parçasidir ve öyle olmalidir Bu çocukla oynanan oyunlarin ve ona verilen bakimin dogal bir uzantisi olmalidir çocugun gelisiminin bazi dönemlerinde, belli amaçlara ve aktivitelere yönelip, bunlara ayri bir önem vermek gerekir

NE öGRETILECEK ?

HENüZ KONUSMAYAN çOCUK

* Dinleme ve oyun becerileri : Bebekler kelimeleri kullanabilmeden çok önce, konusmalara katilabilirler Bunu yapmak için, diger kisilerin ne yaptigina dikkat etmeli ve oyundaki objelere dikkat etmeliler Bebekler büyüdükçe çevrelerini tanimak için oyun becerilerini kullanir ve böylece iletisim kurmak istedikleri seyleri kesfederler

*Sira almak : Iletisim iki yönlü bir süreçtir ve konusmayla birlikte, dinleme ve beklemeyi de içerir Bebeklik çagi, sesler, hareketler veya basit oyunlar ile sira almayi ögrenmek için ideal çagdir Konusamayan daha büyük çocuklar da sira alma çalismalarindan yararlanabilirler

* Taklit etmek : Taklit, yeni sesler ögrenmede büyük rol oynar (ileride kelime üretmede kullanilacak olan sesler) Bebeklerin pek çogu taklit etmekten hoslanirlar Birkaç günlük bebeklerin bile, annelerinin yüz ifadelerini taklit ettikleri gözlemlenmistir Taklit sadece seslerle kisitlanmamalidir, hareketler de taklit edilebilir

* Sesleri ve jestleri degisik amaçlarla kullanmak : çocuklar, çikardiklari seslerin ve yaptiklari hareketlerin, çevrelerindeki insanlarin hareketlerini etkiledigini ve bulunduklari ortami kontrol ettigini ögrenmelidirler Sesler ve jestler istenmeyen bir yiyecegi, oyuncagi reddetmek için yardim istemek için veya merhaba demek için kullanilabilir

*Anlamak : Henüz konusamayan çocuklar kisileri, objeleri, olaylari betimleyen kelimeleri anlamayi ögrenebilirler
çocugun özürü, iletisim becerilerini ögrenmesini engelliyorsa, anne-babanin ve egitmenin, bu konuda daha duyarli olmasi gerekir özellikle, çocugun iletisimine yönlendirecek oyun çesitlerinden ve bu tür durumlardan haberdar olmalari gerekir Kendi konusmalarinin, dinleme ve cevap vermelerinin, çocugun dil ögrenmesinde ne kadar önemli oldugunu göz önünde bulundurmalidir Akilda tutacak ve düsünecek çok sey var gibi gözüküyor ama Macquariede çalisan anne babalar, bütün bu düsünce tarzinin dogal gelmeye basladigini söylüyorlar Dil ögretme teknikleri, anne babalarin çocuklariyla iletisim kurus sekilleri üzerine kuruludur Bu konuda okuyacaklariniz aslinda bize yabanci olmayan, sagduyuyla bulunabilecek seyler

BU çOCUK KONUSMAYI öGRENEBILIR MI ?

Agir derecede özürlü çocuklar dahil, çocuklarin birçogu konusmayi ögrenebilir ögrenilmedigi nadir vakalarda , konusmanin yerine isaret dili ögretilebilir
çocuk daha küçükse (bebekse) hareket veya isaret dilinde mi daha rahat olacagina karar vermek için çok zamaniniz var demektir 2 konuda sunulan erken dil ögrenimi yaklasimi size yardimci olacaktir

MACQUAIRE PROGRAMINDA DIL NASIL öGRETILIYOR ?

Macquarie üniversitesi, down sendrom programinda, dil ögretimi TELLye dayanir (Türkçesi, Yasam Için Erken Dil ögretimi)
TELL son gelistirilen teorileri genis kapsamli ve pratik bir programa çevirip, orta ve agir derecedeki özürlü çocuklarin ihtiyaçlarini karsilamak üzere düzenlendi TELLnin temel özellikleri sunlardir:
*Bebeklikten itibaren, çocuklar diger kisilere yönelmeye, sira almaya, ses ve hareketleri taklit etmeye yönelebilirler
*Konusmadan önce çocuklara, sesleri ve hareketlerini ihtiyaçlarini karsilamak için kullanabilecekleri gösterilir
çocuk konusmaya basladiginda, her farkli dil alaninda amaçlar belirlenir Sira almak , degisik biçimdeki kelimeleri ögretmek ve yavas yavas dilbilgisi kurallarinin üzerinde durmak bu alanlardan bazilaridir
* ögretim dogal ortamda, çocugun sevdigi materyal ve aktiviteleri kullanarak olur ögretmen (egitimci) dil çalismalarini eglenceli hale getirir ki çocuk iletisim kurmak istesin

BASLAMADAN öNCE

Bütün gelisim alanlarinda oldugu gibi, ögretim baslamadan önce, çocugu degerlendirmek gerekir Fakat burada çocugun çevresindekiler ile spontan iliskisiyle ilgilendigimiz için, formal degerlendirme sekanslari uygun degildir; çünkü formal degerlendirmelerde çocugun bazi kesin emirlere uymasi istenir
Bu tür dogal konusma cesaretlendirmeleri çocuga, iletisim kurmak için attigi adimlarin degerini ve ise yaradigini, ayrica dil becerilerini nasil gelistirecegini gösterecektir

NORMAL DIL GELISIMININ SEKANSLARI

Dil konusunda çocugun su anda neler yapabildigini ve ilerde neler ögrenebilecegini, normal çocuklarin o yaslarda neler yaptiklarindan daha önemlidir Ancak normal gelisimi de bilmekte yarar vardir Asagida 4 yasa kadar önemli dönüm noktalarini bulacaksiniz
Normal diye adlandirilan dönemin dil kazanimi konusunda sinirlari çok genistir Birçok çocuk ilk sözcüklerini iki yasindan sonra söylerler ama yine de normal gelisim gösterirler Yani verdigimiz bu gelisim basamaklarini dikkatli kullanmak önemlidir Gelisim basamaklari ve sirasi, gösterilen yas düzeyinden daha önemlidir

0 – 3 YAS ARASI

Bebek önceleri sadece aglayarak ses çikarir, fakat sonra yavas yavas aglamadan da sesler çikarmaya baslar Gigildama ve girtlaktan gelen küçük sesler duyacaksiniz, daha sonra ünlü sesler çikarmaya baslayacak
Bebek aglama disi sesleri çikarmayi ögrenirken , baskalarinin konusmasina da cevap vermeyi ögrenir Insanlarin konusmalarina önce yüz ifadesi ve vücut hareketleriyle cevap verir Daha sonra onunla konusuldugunda yumusak seslerle yanit vermeye baslar

3 – 6 AY ARASI

Simdi bebek iki degisik sesli harf çikarir ve yalnizken kendi kendine gigildar
Ba ya da Da gibi sesleri çikarabilmek için bir sesli ve bir sessiz harfi yanyana getirir
Artik degisik duygularini degisik sesler çikararak ifade ederler Büyüklerin yaptigi küçük hareketleri taklit eder çikardigi seslerle , konusmalari taklit etmeye çalisir

6 – 9 AY ARASI

Daha simdiden en az dört degisik ses kullanir Tekrardan olusan iki heceli kelimeleri söyler (mama gibi)
çocuk yetiskin biriyle karsilikli sira alabilir (hareketler ve ses çikararak)
Dikkat çekmek için bagirir Birisi istemedigi birsey yaptiginda aglayarak veya yüksek sesler çikararak tepki verir
Tanidik birini gördügünde gülümser ve ses çikarir
Taklit becerileri artmistir El sallamak veya çirpmak gibi hareketleri taklit eder Ayrica zaten çikarabildigi sesleri bir baskasi çikardiginda taklit ederek karsilik verir

9 – 12 AY ARASI

Bebek artik yetiskinlerin konusmalarindakilere benzer tonlamalar kullanir önce açik bir isteme biçimi ortaya çikar Birseye bakar ve sonra yetiskine bakar; isaret ile veya ses çikararak ne gördügü hakkinda bilgi verir Yetiskinle bir iletisime girmek için ses çikarir, iletisimi baslatir
öksürmek, göz kirpmak veya dil çikarmak gibi yüz hareketlerini taklit edebilir; özellikle ses ile birlestirilen hareketleri taklit etmekten hoslanir

12 – 15 AY ARASI

Bebek artik sohbetten zevk aliyordur Inisli çikisli seslerle iletisim kurar ve konusmayi devam ettirir Diger bir kisiye esya veya oyuncak vermekten hoslanir Bunu yaparken sesler de çikarabilir Bu asamadan itibaren selemlasma ve vedalasma için tutarli sesler ve hareketler kullanir

Kelimeleri, onlara yakin seslerle taklit eder Su için u gibi
Tam olmamakla birlikte, yakin olan iki kelimeyi kullanabilir
Bu nedir? sorusuna bir kelime veya kelimeye yakin bir sesle cevap verebilir
Ses vurgulari gitgide daha olgunlasir, gelisir Birsey isteme veya soru sorma ile ünlem vurgularini ayird edebilirsiniz

15 – 18 AY ARASI

çocuk artik 4 – 6 kelime söyleyebilir Bunlar genellikle isimler karsi çikma kelimeleri ve merhaba,bay bay gibi sözcüklerdir Kelimeyi söyleyemedigi zaman göstermek, vermek veya el sallamak gibi hareketlere ses ekler
Sik sik duydugu sarkilari söylemeye çalisir
Artik basarili bir taklitçidir Yetiskinlerin sik sik kullandiklari veya konusmalardaki sözcükleri yanki gibi tekrarlarlar

18 AY – 2 YAS ARASI

çocuk artik 25 kelime söyleyebilir Bunlar esya ve insan isimleri, selam,bay bay sözcükleri, hareket belirten en az iki kelime, daha çok istemek ve reddetmek üzerine kelimeleri içerir
Kendisi kullanmasada iki kelimeli cümleleri taklit eder
Kendisini iyi taniyan yetiskinler için konusmasi anlasilir düzeydedir; en azindan %70i

2 – 3 YAS ARASI

Bu yasta çocuklar daha çok kelime kazanir 2,5 yasinda en az 50 kelime ve 3 yasindan itibaren yaklasik 300 kelimeye sahiptirler
Bu yasta kelimeleri iki kelimelik cümlelerde kullanmak için baglamayi ögrenirler Yil sonuna dogru birçok üç kelimelik cümle kurabilirler
Konusma boyunca sira almayi bilir önceleri bunu sadece tek kelimeyle yaparken daha sonralari daha çok sözcüklü ve tek bir konu üzerinde yogunlasmis sohbeti 2-3 kelimelik cümlelere sürdürebilecek seviyeye gelir
Artik dilbilgisi kurallarini da ögrenmeye baslar (çogullar, zamirler gibi)
Bazi hatalar yapmakla birlikte, tekerlemeler ezberleyebilir
Oynarken kendi kendine söylenir ve konusmasi oldukça anlasilir

3 – 4 YAS ARASI

Bu yil ilerledikçe, çocuk 3 kelimeli cümleler daha sik kullanilir, ta ki konusmasindaki cümlelerin % 80i, üç ve fazlasi kelimeden olisuncaya dek
Ne, niçin, nerede ? ile baslayan sorular sorar
Yakin geçmisdeki deneyimleri detayli bir sekilde anlatabilir
Soruldugunda adini ve soyadini söyleyebilir
çevremizdeki seylerin ne ise yaradigi ile ilgili olan sorular dahil, birçok soruyu cevaplayabilir

Saglikli Bebegin Gelisim Tablosu
SOSYAL GELISIM VE KISILIK GELISIMI TABLOSU
Asagida bebeklerin aylara göre sosyal ve gelisim çizelgesi verilmistir Bunlar ortalama degerlerdir

0 – 3 AY SOSYALIZASYON VE UYUM

* Kucaga alindigi zaman susar

* Kisa süreyle çevresinde gördügü yüze ilgi ile bakar

* Konusma ve dokunmaya karsi gülme veya ses çikartma tepkilerinde bulunacaktir


3 – 6 AY SOSYALIZASYON VE OYUN

* Tuttugu bir nesneyi veya oyuncagi agzina götürür

* Kucaga alinmak istedigi zaman kollarini veya bacaklarini hareket ettirir, basini kaldirir

* Kendiliginden gülümser

* Aynadaki görüntüsüne gülümser

* Yaninda olmayan bir oyuncaga uzanir

* Basina bir örtü örtülünce güler


YEME VE IçME

* Beslenme sekline göre, annesinin memesini veya biberonunu gördügünde beslenecegini anlar

* Elini annesinin gögsünün üzerine veya biberonuna koyar

* Püre seklinde hazirlanmis yiyecekleri emer ve yutar


6 – 9 AY SOSYALIZASYON VE OYUN

* Yabanci kisilere karsi bakma veya aglama tepkisinde bulunur

* Degisik oyunlarla yaklasik 10 dakika süreyle oynar


YEME VE IçME

* Bardaktan yardimla su içer

* Kati yiyecekleri agzinda ezer ve yutar

* Bisküvi, ekmek gibi yiyecekleri agzina götürerek yer


9 – 12 AY SOSYALIZASYON VE OYUN

* Ce oyunlarindan hoslanir ve kaybolanin çikmasini bekler

* Karsilikli basit oyunlar oynar

* Basit islevsel oyunlar oynar ör Bardakla su içme, kasikla yemek yeme

* Karsilikli top oynar ve kendisine yuvarlanan topu geri yuvarlar

* Bir yetiskinin yaninda 15 – 20 dakika yalniz oynar


YEME VE IçME

* Parmaklarini kullanarak küçük parçalar halinde hazirlanmis yiyecekleri agzina atar

* Kasigi tutar ve yiyecegi agzina götürmeye çalisir

* Bisküviyi isirir ve çigner

* Ezilmis yiyecekleri yer


12 – 15 AY YEME VE IçME

* Kendi basina içebilir fakat sik sik döker

* Kendi basina kasigi kullanir fakat sik sik döker

* Herkesin yedigi yemeklerden yiyebilecegi büyüklükte olanlari verilince yer


GIYINME

* çorabini ve sapkasini çikarir


SOSYALIZASYON VE OYUN

* Oyun sirasinda veya reddetme davranisi nedeniyle oyuncaklarini, firlatir

* Yetiskinin dikkatini çekmek için gösteris yapar

* Yetiskine oyuncagini gösterir veya verir


15 – 18 AY GIYINME

* Giyinirken ellerini ve kollarini uygun sekilde hareket ettirerek, giyinmeye yardimci olur

* Sapkasini giyer


SOSYALIZASYON VE UYUM

* Resim veya kitap basasagi veya arkasi dönük sekilde verilmisse düzgün sekle döndürür

* Ev islerini taklit eder

* Islevsel oyunun süresini uzatir


18 AY – 2 YAS YEME VE IçME

* Bardaktan dökmeden içebilir

* Kasikla dökmeden yiyebilir


TUVALET ALISKANLIGI

* Gün boyunca oldukça istikrarli olarak kuru kalir


GIYINME

* Pantolonunu çikartir


SOSYALIZASYON VE OYUN

* Jestler kullanarak arkadaslariyla iletisim kurar

* Parelel oyun seklinde oynar ve diger çocuklari seyreder

* Sahip oldugu oyuncaklari vermek istemez

* Evcilik oyunu oynamaz

* Diger çocuklarin yaninda oynar ve arada etkilesimde bulunur

* Basit ev islerine yardim eder

* Yetiskinlerin söylediklerinin %50sine uyum saglar

* Soruldugu zaman seçim yapabilir

* Yetiskin kontrolünde sirasini bekler

* Grup içinde 10 dakika süre ile müzik veya öykü etkinliginde dikkatini kontrol eder

* Hatirladigi zaman lütfen sözcügünü söyler


YEME VE IçME

* Kamisla içer

* çatali yiyecege batirir


GIYINME

* çorabini giyer

* Ayakkabilarini giyer

* Pantalonunu giyer

* Tisört veya yelegini çikarir

* Fermuar açar


TUVALET

* Tuvalet ihtiyaçlarini jestlerle haber verir

* Sözel olarak tuvalet ihtiyacini söyler

* Tek basina pantalonunu indirir

* Yetiskin denetiminde tuvalet kullanir


YIKANMA

* Kendi kol ve bacaklarini yikar

* Ellerini bir yetiskin yardimiyla yikar ve kurular

* Yetiskinin denetiminde dislerini firçalar


3 – 4 YAS SOSYALIZASYON VE OYUN

* Yetiskinin yönettigi oyunlarda kurallara uyar

* Diger çocuklarla oynarken sirasini bekler

* Diger çocuklarin yakininda oynar ve konusur

* Oyun süresinin %50sinde diger çocuklarla etkilesim içinde oynar

* Lütfen ve Tesekkür ederim ifadelerini, gereken durumlarin %50sinde hatirlatilmadan söyler

* Yetiskinin sözlerine %75 oraninda uyum saglar

* Soruldugu zaman insanlarin cinsiyetini söyler

* Basit isleri yapar

* Tehlikelerden kaçinir

* Anne ve babasinin tayin ettigi fiziksel sinirlar içinde kalir

* Yetiskinin ilgisini baskalariyla paylasir


YEME VE IçME

* Kasik ve çatal kullanarak yer

* Dökmeden sürahiden su koyar


GIYINME

* Tisört veya jile giyer

* Bluzunu giyer

* Elbise veya uzun pantalon giyer

* Büyük dügmelerin iliklerini kapar

* Bütün giysilerini çikartabilir

* Yetiskin denetiminde tamamen giyinir

* çit çit kapatir


TUVALET

* Gece boyunca altini islatmadan yatabilir

* Yönlendirildigi zaman kendini kurular

* Söylendiginde tuvaletin sifonunu çeker

* Söylendigi zaman kendi basina tuvalete gider


YIKANMA VE KENDINE BAKIM

* Söylendiginde dislerini firçalar

* Hatirlatilmadan burnunu temizler

* Yardimsiz olarak ellerini ve yüzünü yikar
SAGLIKLI BEBEGIN KüçüK KAS GELISIMI

Bebeginizin saglikli gelisiminde size rehberlik etmek üzere asagida bir kontrol listesi sunuyoruz

0 – 3 AY , BAKMA

* Gözlerini bir nesneye yöneltir ve birkaç saniye odaklar

* Sirtüstü pozisyonda bir nesneyi 90 derece takip eder

* Dik durdugunda gözü ile takip eder


YAKALAMA

* Ellerini bir araya getirir

* Eline verildiginde çingiragini tutabilir


NESNE DEVAMLILIGI

* Takip ettikten sonra nesnenin kayboldugu yere bakar


3 – 6 AY BAKMA

* Bir nesneden digerine bakar

* Elle tuttugu nesneyi görsel olarak inceler

* Yatarken bir nesneyi 180 derece izler

* Küçük nesnelere bakabilir


YAKALAMA

* çingiragini aktif bir sekilde yakalar

* Uzatildigi zaman iki objeyi tutabilir

* Nesnelere iki eliyle uzanir

* Yatarken nesnelere uzanir ve alir

* Otururken nesnelere uzanir ve alir

* Oyuncagi bir elinden digerine aktarir


6 – 9 AY YAKALAMA

* Küçük bir üzüm tanesini yakalayip alabilir

* Iki nesneyi yerden alip ve elinde tutabilir

* Aktif bir sekilde çingiragini sallar

* Ayni nesneyi degisik sekillerde kullanir

* Sekil tahtasindan sekil çeker ve çikarir

* Küçük nesneleri almak için basparmak ve diger parmagi kullanir


NESNE DEVAMLILIGI

* Kismen sakli oyuncagi bulur

* Bir oyuncak yere düstügü zaman yere bakar

* Istedigi nesneye ulasmak için engeli ortadan kaldirir örn Oyuncagin üzerindeki örtü


KOYMA

* Bilegi desteklenirse bir nesneyi uygun sekilde yerine birakir


9 – 12 AY YAKALAMA

* Taklid yolu ile nesneleri uygun deliklerine yerlestirir

* Bir kap içindeki nesneyi alir

* Sopaya yerlestirilmis halkalari çikarir


NESNE DEVAMLILIGI

* Tamamen görülmeyen sakli nesneyi bulur


HAREKET ETTIRME BECERILERI

* Bir oyuncagi almak için oyuncagin bagli oldugu ipi yatay sekilde çeker

* Oyuncak tren veya arabayi iter

* Iki kübü birbirine vurur


KOYMA

* Nesneleri kabin içine koyar

* Sopaya büyük halkalar geçirir


PROBLEM çöZME VE BULMACALAR

* Iki kabi içiçe yerlestirir


çIZGI çIZME

* Karalama davranisini taklide çalisir


KITAPLA ILGILI BECERILER

* Yetiskinle birlikte bir kitaba bakar


12 – 15 AY NESNE DEVAMLILIGI

* Iki örtü altinda sakli olan nesneyi bulur


KOYMA

* Büyük sekli sekil tahtasina koyar

* Sekil tahtasina daire seklini yerlestirir

* Iki küpten kule yapar


çIZGI çIZME

* Pastel boyayi tutabilir ve kagida çizebilir


KITAPLA ILGILI BECERILER

* Sayfa üzerindeki resme dokunur

* Sayfa çevirmeye yardimci olur


HAREKET ETTIRME BECERILERI

* Oyuncagi almak için oyuncagin bagli oldugu ipi dikey olarak çeker


PROBLEM çöZME VE BULMACALAR

* Oyuncak bulmak için küçük kutunun kapagini açabilir

* Taklid yolu ile sise içindeki küçük bir üzümü çikarmak için siseyi ters çevirir


15 – 18 AY çIZGI çIZME

* Kendiliginden karalar


KITAPLA ILGILI BECERILER

* Kalin karton sayfali kitaplarin sayfalarini çevirir

* Normal defter yapragi kalinligindaki kitaplarin sayfalarini ikiser, üçer olarak çevirir


PROBLEM çöZME VE BULMACALAR

* Sekil tahtasindaki kare seklini yerlestirir

* Baskasini model olarak görmeden üzüm tanesini siseyi ters çevirerek çikarir


HAREKET ETTIRME BECERILERI

* Iki elini kullanarak nesneyi hareket ettirir


18 AY – 2 YAS ESLESTIRME VE SINIFLAMA NESNE VE RESIM

* Nesneleri eslestirir

* Iki seçenek içinden ayni olan nesneleri eslestirir


YAKALAMA

* Igne veya iplikleri alabilir


KOYMA

* Alti küple kule yapar


çIZME

* Dikey çizgi çizmeyi taklid eder


KITAPLA ILGILI BECERILER

* Kagit inceligindeki sayfalari teker teker çevirir


PROBLEM çöZME VE BULMACALAR

* Birbiri içine geçen dört kabi dogdu olarak yerlestirir

* Sekil tahtasina üçgen sekli yerlestirir

* Sekil tahtasina daire seklini üç seçenek içinden yerlestirir

* Sekil tahtasina kare seklini üç seçenek içinden yerlestirir

* Sekil tahtasina üçgen seklini üç seçenek içinden yerlestirir


HAREKET ETTIRME

* Taklit ederek kagit katlar

* Araç kullanarak basit problemleri çözer


2 – 3 YAS PROBLEM çöZME VE BULMACALAR

* üç parçadan olusan ve birbiriyle iliskili parçalari tamamlar

* Nedensellik mekanizmasini arastirir


ESLESTIRME VE SINIFLAMA NESNE VE RESIM

* Nesne ve resimleri eslestirir

* Dört seçenekli resimleri eslestirir


ESLESTIRME, SINIFLAMA VE SEçME OKUL öNCESI

* Ipucu verildigi zaman bir nesneyi verir

* Dört rengi iki seçenekli durumlarda eslestirir


çIZGI çIZME

* Daire sekillerini çizmeyi taklit eder

* Yatay çizgileri taklit eder

* Parmaklari ile boya kalemini tutar

* Kagit üzerine kontrollü bir sekilde çizgi çizer


HAREKET ETTIRME BECERILERI

* Dört büyük boncugu ipe geçirir

* Ipe geçirilmis oyuncaklari çikartir

* 6 küpten kule yapabilir


KITAPLA ILGILI BECERILER

* Resimli kitaplarda ufak özelliklere dikkat çeker

* Kitaplara tek basina bagimsiz olarak bakar


3 – 4 YAS PROBLEM çöZME VE BULMACALAR

* 8 Parçali boz yaplari tamamlayabilir

* Mekanik bir oyuncagi baskasindan görmeden isletebilir

* Küçük ve büyük kavramlarini ayirir

* Kategorilere göre nesneleri siniflandirir

* Islevlerine göre nesneleri eslestirir

* Renkleri 4 seçenek içinden seçer

* 6 seçenek içinden harfleri eslestirir

* 4 seçenek içinden sözcükleri eslestirir


çIZGI çIZME

* Arti isaretini taklit eder

* Basit resimleri çizer

* V seklini taklit eder

* Tamamlanmamis insan resmine kol ve bacak çizer


HAREKET ETTIRME BECERILERI

* 4 Küçük boncugu ipe dizer

* Kagit üzerinde sekli uygun tarafa yapistirir

3 - 7 Yas - Okul
3 - 7 YAS OKUL öNCESI DöNEM

Bu dönemde düsünceler ve davranislar birbirleriyle içi içe geçmistir Gittikçe daha iyi konusur, kendini anlatir, ufak problemlerini çözer Düsünceleri, zihinsel islevleri tam olmadigi için sezgiseldir Piaget'ye göre bu dönemde benmerkezcilerdir Zaman - sayi - mekan kavramlari, neden - sonuç iliskilerini kavrama tam gelismemistir Karalama ve çizim yaparlar 3 yasinda çizdikleri az biraz resim izlenimi verebilir Okul öncesi çocuklar resmin gerçekçi olmasina aldirmazlar; üç bacakli bir insan çizebilirler Ilkokul yillarinda ancak kagidi dogru kullanip gerçeklige önem verirler
çocugun anne babasi ve kardesleri ve yasitlariyla etkilesimi yasam boyu onun sosyallesmesinin temellerini olusturur Bu yasta denetim - özerklik ve kabul - red boyutlari önemlidir
Annenin çocugu siki denetimi, çocukta ketlenme, utanma ve bagimlilik yaratir Yasitlariyla iliski kuramakta güçlük çeker çünkü bebeksi kalmistir Anne denetiminin az olmasi veya olmamasi çocukta ani, fevri davranislara yol açar çocuk sinirsiz davranislar ortaya koyar, sinirlarini çizemez ve yasitlari arasinda kabul görmez Kabul - red boyutunda ise çocuga yakin davranma, sevgi gösterme, çocugun benlik saygisinda artisa neden olur Baumrind, 3 ana - baba davranisi saptamistir :
1- Otoriter
2- Demokratik
3- Izin verici
Otoriter ve izin verici bir tutumla yetisen çocuklarda olumsuz davranislar daha sik görülür Sosyal olarak etkisiz, kendine güvenmeyen, saldirgan, kaba, kendini kontrol etmede zayif, söz dinlemeyen, bagimli, negatif duygu durumlu çocuklar yetisir
Demokratik yetisen çocuklarda kendine güven, kendine saygisi yüksek, arkadas canlisi, uyumlu, sicak davranislar gösterirler
Freud'a göre Fallik dönem de içgüdüsel enerji ( Libido ) genital bölgede yogunlasir ve cinsel merak artar Kendi cinsiyeti ve karsi cinsiyetin arasindaki farklari çocuk kavrar ve karsi cinsten ebeveynine ilgi duyar Kendi cinsinden olanlara ise öfke ve kiskançlik gösterirler Isteklerinin kabul edilmezligini gören çocuklar, cezalandirilacaklari korkusuyla knedi cinslerinden ebeveynleriyle özdesim kurmaya yönelirler Erkson'a göre okul öncesi dönemdeki temel çatisma girisimcilige karsi suçluluktur çocuklar 3 - 7 yaslari arasinda çesitli oyunlari planlar, baslatir ve kendi güçlerini sinarlar çocugun girisimciligi ve soru sormasi engellenir, alay edilirse, suçluluk duygusu gelisir
Okul öncesi dönemde kardes dogmussa, annenin zamanini alan bebege düsmanlik duyulabilir çocuk bunu anneye çevirerek altini islatma, parmak emme gibi gerileyici davranislar gösterebilir
Kardeslerle oynama, ilgi, anlayis, sevgi iliskileri çocugun sosyallesme sürecinde önemlidir Kardesler arasi iyi iliskiler, yapici rekabet, ileride is yasaminda etken olacaktir
çocuklar okul öncesi daha saldirgan olurlar Ama 2 yastan itibaren empati gelistirerek, baska çocuklari anlamaya baslarlar Yine 2 yasindan sonra mastürbasyon baslayabilir Bu yönde çocugu cezalandirma, ileride kaygi ve suçluluk duygulari olusturur Okul öncesi yillarda model alma ile kendi cinsiyet rollerini pekistirirler
Günümüzde pek çok çocuk çalisan anneleri nedeniyle yuvalara gitmektedir Yuvalarin kaliteleri, kurumdaki oyun araç ve gereçleri, bakici - çocuk orani, bakicilarin egitimi, etkilesim, yuvanin fiziksel özellikleri gibi unsurlar 0 - 7 yas çocuklar için büyük önem kazanmistir

çocuklarda Karsit Olma - Karsi Gelme Bozuklugu
Karsit olma - karsi gelme bozuklugunun temel özelligi en az 6 ay süreyle büyüklere yönelik tekrarlayan, olumsuz karsi gelme, itaatsizlik, düsmanca davranis biçimidir DSM 4'te tani özellikleri asagidaki sekilde verilmistir
1 - Sik sik hiddetlenme huysuzlasma
2 - Sik sik büyükleriyle tartismaya girme
3 - Büyüklerin isteklerine ya da kurallarina uymaya çogu zaman karsi gelme veya reddetme
4 - çogu kez isteyerek baskalarini kizdiran seyler yapma
5 - Kendi yaramazliklari için çogu kez baskalarini suçlama
6 - çogu kez alinganlik, çabuk darilma ya da baskalarinca kolay kizdirilma
7 - çogu kez kizgin, gücenik ve içerlemis
8 - çogu zaman kinci ve intikam almak isteme
Olumsuz tutum ve karsi gelme davranislari sürekli bir dikbaslilik, yönlendirmelere direnç gösterme, uyumsuzluk, isteksizlik, eriskinler ve arkadaslari ile bir türlü uzlasamama biçimindedir Ayrica sürekli sinirlarin zorlanmasi, sorumluluklarin önemsenmemesi, tartisma, kavga ya da baskalarini suçlamayla kendini gösterir Düsmanca duygulari ya sözel olarak saldirganlikla ya da insani rahatsiz edecek biçimdedir Bu bozukluk daha çok ev ortaminda görülür Okulda ya da toplumda gözlenmeyebilir Belirtiler tipik olarak kisinin yakindan tanidigi eriskinler ya da arkadaslarla olan iliskilerde ortaya çikar Bu kisiler yersiz istek ve haksiz tutumlarini ayrica savunurlar

ESLIK EDEN BOZUKLUKLAR

Bu bozukluk yasa ve yaptigi islere göre degiskenlik gösterir Okul öncesi erkek çocukta huysuzluk, büyük tepki verme, sakinlestirilememe ve asiri hareketlilik ile görülür Okul yillarinda düsük benlik saygisi, degisken duygudurum, engellenmeye tolerans eksikligi, ***** etme, ***** - tütün ve yasa disi ilaçlarin erken kullanimi görülebilir Anne - baba, ögretmen, arkadaslarla çatisma vardir çocuk ile anne - babanin arasinad olumsuz olarak artarak giden bir kisir döngü olusur
Bu bozukluk, sik sik bakim verenlerin degistigi, sert, tutarsiz ya da ihmal eden aile çocuklarinda görülür Dikkat eksikligi , ögrenme bozuklugu ve güçlügü, hiperaktivite bozuklugu ile birlikte görülebilir ( Bakiniz davranis bozukluklari )
Ergenlik öncesi erkek çocuklarda ergenlik sonrasi esit olarak kiz çocuklarinda görülür Toplumda orani % 2 - 16 arasi görülür

GIDIS

Genelde 8 yasindan öce ortaya çikar ve ergenlik döneminden sonra gözlenmez Devam ederse davranis bozukluguna dönüsür
Karsit Olma - Karsi Gelme Bozuklugu, anne - babadan en az birinde Duydurum Bozuklugu, Davranis Bozuklugu, Karsit Olma - Karsi Gelme Bozuklugu, Dikkat Eksikligi, Antisosyal Kisilik Bozuklugu ya da uyusturucu madde kullanimi ve depresyon varsa daha sik görülür
Erken çocukluk Psikozlari'ni Tanima
Asagida verdigimiz kontrol listesini kullanarak, 0-3 yas arasi çocuklarda, en az 10 tanesini saptarsaniz, bir uzmandan yardim alarak güçlükleri asabilirsiniz Ne kadar erken davranirsaniz, çözüme ulasmak o kadar hizli olacaktir

1 - Asiri izolasyon (kendini çevreden ayirma)
2 - Kucaga alinmayi beklememe
3 - Agriya hassas olmama
4 - Göz temasindan kaçinma
5 - Degisiklikten kaçinma
a)Objelerin yeri bakimindan
b)Davranis karakteristikleri bakimindan
6 - Cansiz objelere insandan daha çok ilgi gösterme
7 - Ayni hareketleri ardarda yapma (stereotipi)
8 - Konusma güçlügü ve gecikmesi (baska hiçbir sebep yokken)
9 - Ani veya gecikmeli ekolali
10- Cümle içinde kelimeleri yanlis yerlere koyma
11- Stereotipik beden hareketleri (el çirpma, sallanma)
12- Bilerek kendini yaralama, kafa vurma
13- Sebepsiz yere gülme, gülümseme, aglama
14- Normal zeka belirtisi gösterme
15- Ruhsal gerilemeyi takip eden kisa süreli iyilesme dönemleri
16- Normal motor (hareket) gelisim
17- Duygusal olmayan baglanma
18- Diger çocuklarla iliskide güçlük
19- Uyaranlara (ses, isik)anormal cevaplar
20- Konusulanlari anlamiyor izlenimi vermek
21- Insanlari obje veya alet gibi kullanmak
22- Beslenme uyku ve yemekte problemler
23- Asiri korku ve korkusuzluk
24- Güçlü hafiza, müzik, okuma gibi özel veya garip yetenekler göstermek
25- Asiri veya az hareketlilik
26- Ciddi ve hüzünlü bir yüz görünümü
27- Asiri negativizm (diger çocuklari taklit edememe)
28- Kisa bir dikkat süresi