Zeka Geriliği

ZEKA GERİLİĞİ NEDİR?

Zeka geriliği, standart zeka ölçeklerinin uygulanması ile çocuğun 70 zeka bölümünün altındaki bir düzeyde olması; evde, okulda ve arkadaş ilişkilerinde uyum sorunu göstermesi, iletişimde, kendine bakımda, toplumsal yeteneklerde, kendini yönlendirmede, sağlığını korumada, okul çalışmalarında geriliğin veya başarısızlığın olması ile karakterizedir Bir başka ifade ile zeka geriliğini "günlük yaşamda karşılaşılan sorunları çözmedeki zorluk" şeklinde de tanımlamak mümkündür Zeka geriliği anlamında "zeka yetersizliği", "zihinsel engellilik", "normal altı zeka", "oligofreni", "gelişimsel engellilik" ve "gelişimsel gecikme" gibi terimler de kullanılmaktadırZEKA GERİLİĞİNİN YAYGINLIĞI NEDİR?

Zeka geriliğinin yaygınlığı toplumda yüzde l kadardır Erkeklerde kızlardan iki kat daha sık gözlenir Düşük sosyoekonomik düzeydeki ailelerde yüksek sosyoekonomik düzeyde olanlara oranla hafif derecede zeka geriliğine daha sık rastlanmaktadır İleri derecede zeka geriliği oranı sosyoekonomik durumdan daha az etkilenmektedir Hafif derecede zeka geriliği çocuk okula başlamadan önce anne-baba veya çevre tarafından fark edilmeyebilir Çocuklar okula başladıktan ve ev dışındaki etkinliklere katıldıktan sonra zihinsel yetersizlikleri anlaşılmaya ve görünür hale gelmeye başlar Derslerin ileri sınıflarda daha da güçleşmesi ve algılama-kavrama yetisi gerektirmesi nedeniyle ergenlik dönemine doğru fark edilmesi en üst düzeye çıkar İleri derecede zeka geriliği olanlara ise çok erken yaşlarda tanı konulabilir Hafif derecede zeka geriliği olan çocukların yarısından fazlası özel yardıma ve desteğe gerek duymaz Zeka bölümü 40'ın altında olanların hiçbirisi kendisine yeterli değildirZEKA GERİLİĞİNİN NEDENLERİ NELERDİR?

Zeka geriliği olan çocukların yaklaşık yüzde 35'inde genetik bir neden gösterilebilirEnfeksiyon, travma ve toksinler gibi dış etkenler, doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrasındaki etmenler, doğum sorunları ve erken (prematüre) doğma gibi etmenler zeka geriliği olan çocukların yaklaşık 3'te birinde nedeni açıklayabilmektedirDoğum öncesindeki nedenler: Doğum öncesindeki nedenlerin başında kalıtsal bozukluklar gelir Bunların en önemlileri Down sendromu, Edvvards sendromu, Kleinfelter sendromu, frajil X sendromu, tubero skleroz, fenilketonüri ve galaktosemidir Bunların arasında fenilketonüri ve galaktosemi doğumdan hemen sonra tespit edildiğinde bebeğin zihinsel olarak geri olması önlenebilir Fenilketonüride bebek fenilalaninden, galaktosemide galaktozdan fakir mama ve yiyeceklerle tedavi edilirse zeka geriliği oluşmayabilir


Gebelikte annenin geçirdiği kızamıkçık, sitomegalovirus, toksoplazmozis, herpes simpleks ve Epstein-Barr virüsü enfeksiyonları zeka geriliği ile yakından ilgilidir Gebeliğin erken döneminde annenin karın bölgesine verilen röntgen ışınları ceninde (fetus) beyin hasarına yol açar Preeklampik toksemi, doğum öncesi kanamalar, ikiz üçüz gibi çoğuz doğumlar, ceninin rahimde normalden farklı duruşu, çok kısa ya da çok uzun doğum ağrıları da zeka geriliği nedenleri olabilir Doğum yapan annenin yaşı 35'ten fazlaysa Down sendromu tehlikesi artmaktadır Gebenin cıva ve kurşun gibi ağır metallerle sürekli olarak zehirlenmesi zeka geriliğine neden olabilir Gebelik sırasında ***** alımı bebeklerde beden yapısı bozukluklarına ve zeka geriliğine neden olurDoğum sırasındaki nedenler: Günümüzde doğum koşulları ve yenidoğanın bakımı nitelik yönünden iyi düzeydedir Ancak, doğum sırasında bebeğin solunum yollarının herhangi bir tıkaçla tıkanması (asfiksi) çağdaş tıp merkezlerinde bile görülmeye devam etmektedir Bin doğumda 5 kadar olan bu durum bebeklerin yüze 20'sinde asfiksi sonrası beyin hasarı oluşturarak zeka düzeylerini etkilemektedir Doğum ağırlığı 1500 gramdan daha az olan bebeklerde serebral palsi oranı artar Tıbbi yapılmayan doğuma bağlı kompikasyonlar ve anne-babanın kan uyuşmazlığına bağlı ciddi sarılık (bilirubinemi) zeka geriliği nedenleri arasındaki diğer önemli etmenlerdirDoğum sonrasındaki nedenler: Doğum sonrasında zeka geriliğine yol açan nedenler arasında kızamık, boğmaca, kabakulak ve tüberküloz gibi menenjit ve beyin iltihabı yapan hastalıklar önde gelir Bebeğin veya çocuğun karaciğer, dolaşım, böbrek, kan ve bağışıklık sistemleri ile ilgili birçok tıbbi durumlar da sinir sisteminde hasar meydana getirebilir İleri derecedeki beslenme yetersizlikleri, havasız kalarak boğulma gibi oksijensiz kalma durumları, ciddi kafa travmaları ve tiroid hormonunun azlığı (hipotirodizm) da zeka geriliğine neden olan etmenlerdirZEKA GERİLİĞİ DOĞUM ÖNCESİ TANINABİLİR Mİ?

Ceninin genetik ve dış görünüm özelliklerini incelemek ve mevcut olan bozuklukları saptamak için yapılan biyomedikal araştırmalar son yıllarda artmıştır Zeka geriliğinden korunma şeklinde de tanımlanabilen bu işlemler genetik danışmanlığımın alanıdır Çocuk isteyenlerde en fazla kaygı veren düşüncelerden birisi, çocuklarının zeka gerisi olup olmayacağıdır Aile öyküsü (yakın akraba evliliği), anne-baba ile ilgili laboratuvar ve diğer tanı araştırmaları gebenin normal olmayan bir cenine sahip olup olmadığını ortaya koyabilir Bunun için gebenin muayenesinde kullanılan yöntemler şunlardır: ultrasanografi, ceninin organlarının ve rahim içinde duruşunun normal olup olmadığını gösterir Amniyosentez, rahim suyundan az bir miktar alınarak cenindeki kalıtımsal veya biyokimyasal bir bozukluğun saptanmasına olanak sağlarProfHvTbpKdAlb TeomanSÖHMEN

Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim DalıTC GENELKURMAY BAŞKANLIĞI

GÜLHANE ASKERİ TIP AKADEMİSİ KOMUTANLIĞI25082007


Kaynak: Anneyiz