İnfertil Çiftlerde Kadının Değerlendirilmesi - Kısırlık

Değerlendirme, kadın doğum uzmanları tarafından yapılmaktadır İnfertiliteye yol açan nedenlere yönelik geçmişle ilgili sorgulama sonrasında, sadece üreme organlarının değil tüm vücudun değerlendirilmesine yönelik muayene ve ultrasonografi (USG) yapılır Hormonal, serolojik ve hematolojik testlerden başka histerosalpingografı (HSG), laparoskopi ve histereskopi gibi diğer inceleme yöntemleri kullanılır

İnfertilite süresi, varsa daha önceki gebelikler,


uygulanmış olan tedaviler, ameliyatlar, adet düzeni, meme başından süt gibi beyaz sıvı gelmesi, ilaç kullanım durumu, bugüne kadar kullanılan korunma yöntemleri, geçirilmiş enfeksiyonlar (verem, sarılık vs), sigar, ***** vb alışkanlıkları değerlendirilir



İnfertilite yönünden kadının değerlendirilmesinde genel muayene ve üreme organlarına yönelik muayene, infertilitenin nedeninin saptanması yönünden büyük önem taşır



Şeker hastalığı ve tiroid bezi hastalıkları gibi hormonal hastalıklar üreme fonksiyonunu yakından etkilemektedir Benzer şekilde üreme organlarındaki bazı bozukluklar tüm vücuda yönelik bulgular oluşturabilmektedir (kıllanmada artış gibi) Muayenede saptanacak olan ek rahatsızlıklar tedavi öncesinde çözüme ulaştırılmalıdır Kadında mevcut olabilecek mikrobik-iltihabi rahatsızlıklar muayene ve sonrasındaki tetkikler ile tanımlanarak tedavi edilir



Muayene sırasında bu amaçla rahim ağzından (serviks) ve vajen içerisinden örnekler alınarak incelenir Muayenede, rahim ağzı hastalıklarının önceden tanımlanmasını sağlayan sürüntü testinin (Pap-smear) alınması önemlidir Muayene bitiminde rahim ağzından rahim içerisine ince bir kateter ile nasıl geçildiğinin provası yapılır Bu prova, uygulanacak olan aşılama (inseminasyon) veya embriyo transferi uygulamaları için bir ön bilgi oluşturacaktır



Ultrasonografide üreme organları; rahim ve yumurtalıkların yapısı değerlendirilir Ultrasonografi sırasında, ileride uygulanacak olan tedavinin seçiminde ve tedavinin başarı şansının belirlenmesinde önemli rol oynayan "over rezervi" değerlendirmesi yapılır



Yumurtalıkların ultrasonografideki görünümü, yapılacak olan kan tahlilleri ile birlikte değerlendirilerek yumurtalıkların uygulanacak olan tedavilere ne oranda cevap vereceği tahmin edilmektedir Tedavide kullanılacak olan şema ve ilaç dozları bu bilgiler doğrultusunda planlanır



Laboratuvar incelemeleri



FSH, LH, estradiol ve inhibin-B : Üreme organlarının çalışmasını yönlendiren hormonlardır Adetin 2 veya 3 gününde bakılarak yumurtalıkların rezervi ve ilaç uyarısına verecekleri cevap değerlendirilir



TSH ve serbest T3 veya T4 : Tiroid bezinin çalışması ile ilgili bilgiler elde edilir



Prolaktin : Göğüslerden süt salgılanmasını sağlayan hormondur



DHEA, Androstenedion, l7hidroksiprogesteron, serbest testosteron : Üreme sistemi üzerinde etkisi bulunan diğer hormonlardır



Bu hormonların seviyelerinde saptanacak olan bir bozukluğun infertilite ile ilişkisi değerlendirilerek tedavisi yoluna gidilir



Bir gebelik için hazırlık yapıldığından, gebeliği kötü yönde etklileyebilecek bazı viral hastalıkların önceden tanımlanması veya bağışıklığın belirlenmesi amacı ile kan tahlillerine B ve C tipi hepatit (sarılık) virusu, AIDS (HIV) ve kızamıkçık virusu (rubella) incelemeleri eklenmektedir Ayrıca kan sayımı ile kansızlık yönünden araştırma yapılır, kan grubu belirlenerek kan uyuşmazlıkları ile ilgili önceden bilgilenme sağlanır



Diğer inceleme yöntemleri



Histerosalpingografı (HSG)

Laparoskopi

Histeroskopi

Kadına ait infertilite nedenleri



Fallop Tüplerine Ait Nedenler : Gebelik oluşabilmesi için vaginaya boşalan spermlerin rahim ağzı ve rahim içini geçerek tüplerden yumurtaya ulaşması gerekmektedir Bu nedenle tüplerin açık olup olmadığının ve görevlerini yapabildiğinin gösterilmesi önemlidir İnfertilite nedenlerinin %35''ini tüplere ait bozukluklar oluşturmaktadır HSG tetkiki, tüplerdeki tıkanıklığı ve oluşmuş hasarı gösterebilir HSG filminde bir bozukluk varsa doktorunuz tanı amaçlı laparoskopi önerebilirTüpler kapalı, hasar görmüş ve yapışık bulunursa cerrahi olarak düzeltilebilir Ancak operasyon ile sonuç alınamayacağı düşünülüyor ise tüp bebek yöntemi (IVF tedavide en iyi alternatiftir)



Yumurtlama Problemleri üzensiz veya anormal yumurtlama, kısırlığı oluşturan nedenlerin yaklaşık %5-25''ini oluşturur Normal koşullarda, her ay yumurtalıklardaki olgunlaşmamış yumurtalardan bir tanesi gelişip büyüyerek çatlar ve yumurtlama (ovulasyon) meydana gelir Anovulasyon yumurtlamanın olmamasıdır, adet düzensizlikleri ve infertilitenin en önemli nedenidir Bir kadında ovulasyonun olmadığı ya da adet görse bile ovulasyonsuz seyrettiğini gösterebilmek için aşağıdaki testler önerilmektedir



Adet öncesi dönemde rahim içinden biyopsi ile örnek alınması ve patolojik inceleme

USG ile ovulasyon takibi

Serumda progesteron hormon düzeyinin incelenmesi (adetin 19,21,23 günlerinde)

Bazal vücut ısısının incelenmesi

Servikal Pap-smear

Serviks mukusunda ipliklenme testi

Yumurtlama olmadığı saptanırsa ilaç tedavisi ile yumurtlama sağlanabilir Ovulasyon ilaçları alan kadınların %80''inden çoğunda düzenli yumurtlama sağlanmaktadır Tedavi edilecek başka bir sorun yoksa vakaların yarısından çoğunda, ilk 6 uygulamada gebelik elde edilebilir



Serviks Problemleri : İnfertilite oluşumunda serviksin durumunu nadiren tek başına önemli bir neden oluşturur Spermleri öldüren ya da hareketsiz hale getiren salgılar (antikorlar) servikal mukusta, sperm yüzeyinde, seminal sıvıda veya her üçünde birden bulunabilir Kadın ve erkekten elde edilen servikal mukus, sperm ve kan örnekleri bu antikorları saptamak amacı ile incelenir
Ancak bu testler günümüzde eski önemini kaybetmiş görünmektedir Doktorunuzun size önereceği en basit tedavi yöntemi özel hazırlama teknikleri ile elde edilen hızlı hareketli spermlerin rahim içine enjekte edildiği inseminasyon (aşılama) işlemidir Üç veya daha fazla inseminasyon ile gebelik oluşmaz ise IVF veya mikroenjeksiyon gibi daha ileri tedavi yöntemlerine geçilebilir

Rahim Faktörü :Histerosalpingografi rahim içi ve tüplerin durumunu göstermek açısından yararlıdır Adetin bitiminden sonraki 1 hafta içerisinde ve yumurtlamadan önce yapılır İlaç rahim ağzından verilir ve rahmi doldurarak, tüplere doğru ilerler ve karın boşluğuna dökülür Rahimde yapışıklık, rahim boşluğunun durumu ve myom olup olmadığı incelenir HSG çekilirken verilen radyoopak maddenin oluşturduğu basınç ile bazen tüplerde varolabilen mukus tıkaçları açılabilir Bu nedenle HSG sonrası kendiliğinden gebelikler oluşabileceği konusunda uyarıda bulunmak gereklidir HSG aracılığı ile saptanan anomalilerin kesinleşmesi veya tedavisi için histeroskopi yapılabilir

Karın İç Zarını İlgilendiren Sorunlar :Peritoneal faktör, endometriozis veya peritoneal yapışıklıklar gibi üreme organlarının veya karın boşluğunun iç yüzeyini kaplayan zarın anomalileri ile ilgilidir Laparoskopi, iç organların görülebilmesine ve mümkünse tedavisine olanak sağlayan cerrahi bir işlemdir
Laparoskopi ile tanımlanan endometriozis, kadınların %35''inde tek başına infertilite nedenidir İnfertil çiftlerin yaklaşık %5-10''unda tüm testler normal bulunmaktadır Çiftlerin bir çoğu infertilite nedenini ortaya çıkarabilmek amacı ile yoğun testlere maruz kalmaktadır Ancak bilinen tüm araştırmalara rağmen kısırlığı oluşturan neden ortaya çıkarılamamış ise, "izah edilmemiş infertiliteden" bahsedilir

İzah Edilemeyen İnfertilite ve Ender Görülen Faktörler :Açıklanamayan infertilite tedavisinde sınırlı başarılarla aşılama ve ovulasyon indüksiyonu uygulanmaktadır Aşılama tedavisi ile deneme başına elde edilen gebelik oranı %10-15 civarındadır İlk 3-4 denemeden sonra başarı oranı dramatik olarak azalmaktadır Bu nedenle daha fazla aşılama yapılması bazı özel durumlar dışında (çiftlerin istemi, kadın yaşının çok genç olması, kısa infertilite süresi) genellikle tercih edilmemektedir

Aşılama tedavileri başarısız olduğunda faktörler yeniden değerlendirilerek tüp bebek veya mikroenjeksiyon (ICSI) gibi diğer yardımcı üreme tekniklerine uygulanabilir Merkezimizde tüp bebek uygulaması ile başarı oranı; 35 yaş altı kadınlarda embriyo transferi başına %50 civarındadır Tüp bebek tedavisinin başarısı pek çok faktöre özellikle de kadının yaş durumuna göre değişmektedir

Yaş Faktörü :Normal koşullarda korunmayan bir çift için evliliğinin birinci yılında gebe kalma şansı %80, ikinci yılda %10, üçüncü yılda %1,2 ve dördüncü yılda ise %0,6''dır

İlk adetin görülmesinden hemen sonraki yıllarda gebelik şansı yüksek değildir Cinsel olgunluk yaşının başlamasına kadar geçen sürede genellikle adetler düzenli olarak meydana gelmez ve yumurtlama olmaması bu dönemde sıktır Kadında 40 yaşından sonra da gebelik olasılığı ileri derecede azalır 40 yaş ve üzeri olgularda adet düzeni çoğunlukla normal olduğu halde gebe kalma oranı %10''un altına düşer
Yumurtaların gelişmesi ve ovulasyon meydana gelse de, oluşan yumurtanın kolayca döllenebilmesi oldukça güçtür Gebelik oluştuğunda anne yaşının ileri olması nedeni ile bebekte kromozom anomalilerinin ve düşük riskinin arttığı da göz önüne alınmalıdır



Kaynak: Cinsel Sağlık