Hipertiroidizm (Zehirli Guatr)

Tiroid bezesinin gereğinden daha fazla hormon salgıladığı tiroid hastalığı türüne türüne hipertiroidizm (toksik guatr, zehirli guatr) denir Zehirli guatr, nodüllü veya nodülsüz olabilirNodülsüz zehirli guatrların hepsine Graves hastalığı, Basedow Graves hastalığı ve Basedow hastalığı demek yaygın alışkanlık olmuştur Ancak, nodülsüz guatrların sadece bir kısmı bu isimlerle anılır, diğerleri sadece hipertiroidizm olarak adlandırılır Nodüllü zehirli guatr (toksik nodüler guatr veya toksik adenom); sıcak nodüllü zehirli guatr (çok çalışan nodüllü zehirli guatr) ve sıcak otonom nodüllü zehirli guatr (çok çalışan baskın nodüllü zehirli guatr) şeklinde olabilirZehirli guatr'da her hastanın boğazında şişlik olmaz Hastaların çoğunda boğazın dışarıdan görünümü normaldir Hatta bu nedenle halk arasında bu guatr türüne iç guatr' da denir, ancak tıp camiasında iç-dış guatr tanımlaması yokturZehirli guatr'da şikayetler:

Çarpıntı,

Ellerde titreme,

Vücutta titreme,

Ani kilo kaybı,

Saç dökülmesi,

Kaşıntı,

Boğazda dolgunluk ve sıkıntı

Aşırı iştah dolayısıyla çok yemek yeme ve çok su içme,

Aşırı terleme,

Çabuk yorulma,

Aşırı sinirlilik

Bulantı

İshal

Çabuk yorulma

Adet düzensizliği

Çok sık dışkılama

Panik atak

Horlama

Erken boşalma

Gözlerin ileri doğru çıkması (egzoftalmi)Bazı hastalarda göğüs ve boyunda devamlı bir kızarıklık söz konusu olabilir Nodülsüz zehirli guatrlı hastaların bazılarında gözlerde büyüme ve gözlerin ileriye doğru çıkması (egzoftalmi) görülür Bunların hepsi birlikte olmak zorunda değildir Bu şikayetlerin bazıları ön plandadır, diğer şikayetler ancak doktorun sorgulaması ile ifade edilebilir

HİPERTİROİDİZM'İN (ZEHİRLİ GUATR'IN) VÜCUDUMUZA VERDİĞİ ZARARLARZehirli guatr'da görülen ve hissedilen belirtiler, aslında zehirli guatrın vücut içinde yaptığı hasar ve etkilerden daha önemsizdir Zira zehirli guatr, başta kalp ve damar sistemi olmak üzere vücudumuzda bir çok organ ve dokuya kalıcı olabilen hasarlar verebilmektedir Örneğin,*Kalbin büyümesi ve takiben kalp yetmezliği,

*Yüksek tansiyon,

*Şeker hastalığı,

*Kemik erimesi,

*Kısırlık,

*Hamilelerde düşükbu hasarların bir kısmıdır Zehirli guatr'da kandaki yüksek tiroid hormonları kalp üzerine aşırı yük bindirir ve kalp büyümesi ortaya çıkabilir Hastalık uzun sürerse ve yeterli tedavi edilmezse kalp yetmezliğine dönüşür Ayrıca, bu hastalarda tansiyon da yükselebilir, şeker hastalığı, kemik erimesi, depresyon, horlama ve panik atak daha sık görülürZehirli guatrlı hastalar çabuk yorulur, daha önce rahatlıkla yaptığı işleri yaparken hemen yorulur Rahat merdiven çıkamaz Cinsel hayatında sorunlar başlar; özellikle erkeklerde sertleşme (*********) yetersizliği ve erken boşalma sorunu görülebilirBu hastalardaki aşırı sinirlilik, iş ve aile çevresinin dikkatini çeker Ani öfke patlamaları sık görülürKısaca söylemek gerekirse, zehirli guatr, EN YIKICI VE TAHRİP EDİCİ guatr türüdür Zehirli guatr'da ani ölüm de görülebilir

HİPERTİROİDİZM'İN (ZEHİRLİ GUATR'IN) TANISIZehirli guatr'ın doğru ve eksiksiz tanısı için muayene, kan tetkikleri, ultrasonografi, sintigrafi, (nodül var ise) ince iğne biyopsisi, yapılırHastaların muayenesinde; kalp atımının çok arttığı, solunumun hızlandığı, ellerin titrediği, avuç içlerinin nemli olduğu görülürKan Tetkiklerinde; tiroid bezesi hücrelerine karşı oluşmuş anti-tpo ve anti-tg antikorları ile anti-TSH antikoru ölçümü çok önemlidir Bu antikorların yüksekliği, hastalığın tedavi sonrasında nasıl bir seyir izleyeceğine dair çok önemli bilgiler verir Zehirli guatrlı hastalarda, kanda serbest T3, serbest T4, tiroglobulin ve TSH ölçümü, hemogram, karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri (SGOT, SGPT, GGT, ALP, Üre, Kreatinin), tam kan tahlili, sedimentasyon da her hastada yapılması gereken testlerdir Gereken vakalarda ayrıca PTH ve kalsiyum da ölçülürZehirli guatr'lı hastaların ultrasonografisinde; tiroid bezesinin normal yapısının bozulduğu, yer yer doku değişikliklerinin (heterojenite) başladığı görülür Uzun süre tiroid karşıtı ilaçlarla tedavi olan hastalarda bu doku değişiklikleri daha belirgin olur, nodül gelişimi sık görülürSintigrafide, tiroid bezesinin çok çalıştığını gösteren yüksek uptake (apteyk) görülür Normalde görünür olan çene altı tükrük bezeleri görünmez Sıcak nodüllü zehirli guatrda ise sadece nodülün belirgin olarak görüldüğü dikkati çekerken tiroidin geriye kalan bölümlerinde baskılanma (supresyon) görünür Bu baskılanma çok belirginse tiroidin nodül dışı alanları hiç görünmez; bu duruma bağımsız (otonom) sıcak nodüllü zehirli guatr denir Sintigrafi yapılırken bilgisayar yardımıyla uptake testi de yapılmalırZehirli guatrlı hastalarda nodül varsa muhakkak ince iğne biyopsisi yapılmalıdır Sanıldığının aksine, zehirli guatrlı hastalardaki nodüllerde de kanser görülme riski vardır

ZEHİRLİ GUATR'IN TEDAVİSİZehirli guatrın tedavisi; gereğinden fazla üretilen tiroid hormonlarının normal seviyenin altına düşürülmesidir Tedavi, kalıcı ve kalıcı olmayan tedavi olarak ikiye ayrılır Kalıcı tedavi için batı ülkelerinde (özellikle Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada'da) radyoaktif iyot (kapsül) tercih edilirken Türkiye'de ve diğer bazı ülkelerde hala ameliyatla tedavi daha sıklıkla yapılmaktadırKalıcı olmayan tedavi ise tiroid karşıtı ilaçlarla (karbimazol ve propiltiourasil) ile yapılan tedavi olup her zaman tiroid hormonları yeterli düzeyde ve kısa sürede düşürülemez; düşürse bile bir süre sonra hormonlar tekrar yükselip hastalık belirtilerinin ortaya çıkar Bu türden tedavide hastalığın ne kadar süre sonra tekrarlayacağı belli değildir; her hastada faklıdır ancak genç hastalarda kısa süre sonra zehirli guatr yeniden alevlenir Tiroid karşıtı ilaçları uzun süre kullanıldığında karaciğer, kan hücreleri ve üreme hücreleri (sperme ve yumurta hücreleri) üzerine ciddi yan tesirler oluşturabileceğinden bu tedavi altındaki hastaların sık aralıklarla (her ay) kontrolü gerekir Ayrıca, başta nodül ve tiroid bezesinde büyüme olmayan hastalarda kısa süre sonra nodül gelişimi ve tiroidin büyümesi (guatr) görülebilir Bu tedavi için genel kural eninde sonunda hastalığın tekrarlaması (nüks)'dır; iki ileri bir geriAmeliyatla tedavi; ülkemizde hala en çok kullanılan yöntem olsa da batı ülkelerinde her geçen gün ameliyatsız tedavi yöntemleri daha fazla rağbet görmektedir Örneğin, Amerika Birleşik Devletlerinde ve Kanada'da zehirli guatr'da tek seçenek düşük doz radyoaktif iyot tedavisidir Bazı Avrupa ülkelerinde ameliyat hala kullanılsa da her geçen yıl ameliyat edilen hasta sayısı hızla azalmaktadırGenel olarak tıbbın tüm alanlarında bu türden bir değişim yaşanmaktadır Örneğin bundan 15-20 yıl önce mide ve oniki parmak barsağı ülseri olan bütün hastalar ameliyat edilirken bugün ülserli hastalar sadece ilaçla tedavi ediliyor Aynı şekilde, bademcik ve geniz eti ameliyatları da artık batı ülkelerinde gittikçe daha az yapılır hale gelmiştir Türkiye, tiroid alanında tam bu değişim dönemindedirSes tellerine giden sinirlerin kesilmesi veya koparılması, kalbin fibrilasyona girmesi, akciğere kanama, tiroid krizi, kalsiyum bezelerinin çıkarılması ve nadiren de olsa ameliyat bölgesindeki damarların ve gırtlağın zarar görmesi tiroid ameliyatının risklerindendir Bu risklerin çoğunluğu ölümcül olabildiği gibi diğerleri de hayat kalitesini önemli ölçüde düşüren sağlık sorunlarına neden olurAmeliyat sonrasında devamlı tiroid hormonu kullanımı gerekir Aksi halde, hastada tiroid hormon yetmezliği ve zehirli guatr tekrarlaması sık görülür Çünkü ameliyat sonrasında normalin altına düşen tiroid hormonu ve yükselen TSH nedeniyle kalıntı doku devamlı uyarılır ve kalıntı doku önce büyür sonra zehirli guatr veya nodül tekrarlayabilir Yani, ameliyatla guatr temizlendi, hiçbir ilaç kullanmayacağım şeklinde bir tıbbi yaklaşım yokturRAI kapsül tedavi, düşük doz radyoaktif iyot tedavisidir Kalıcı bir tedavi olan bu yöntemde, bir kapsül içine konulmuş toz halindeki radoaktif iyot'un tiroid'e yerleşip bu organın hücrelerinin aşırı hormon salgılama yeteneğini yok etmesi ve daha sonraki süreçte bu organın küçülmesini sağlaması esasına dayanır Son derece güvenli, yüksek tecrübe birikimi bulunan bir tedavi şekli olup her yaşta hastaya uygulanabilir Sanıldığının aksine; kısırlık ve kanser yapmaz

ZEHİRLİ GUATR'DA GÖZLERİN İLERİ DOĞRU ÇIKMASI (EGZOFTALMİ)Gözlerin ileriye doğru çıkması (egzoftalmus, egzoftalmi); zehirli guatr'da (hipertiroidizm'de) hastaları ilk ele veren görüntüdür Bu ileriye çıkış genellikle çift taraflı (her iki göz) iken bazen tek taraflı (tek göz) olabilir Ancak, her zehirli guatr hastasında göz bulgusu olmaz Özellikle nodüllü zehirli guatr hastalarında göz bulgusu nadirdir Göz bulguları olan zehirli guatrlı hastalarda tiroid bezesine karşı oluşan antikorlar (tiroid oto-antikorları) genellikle yüksektirGözlerin ileri doğru çıkmasının yarattığı şikayetlerin şiddeti hastadan hastaya değişir: uyurken gözlerin kapanmaması, gözlerde kızarıklık, yanma, gözyaşı akıntısı, hatta cerhatli göz iltihapları görülebilir Gözlerin ileri doğru çıkması; zehirli guatr'ın tedavisinden sonra aynı şekilde kalabilir, kısmen düzelebilir, tamamen düzelebilir veya daha kötüye gidebilir Zehirli guatrın (hipertiroidi'nin) tedavisi için hangi yöntem seçilirse seçilsin gölerle ilgili bu gerçek değişmezSanıldığının aksine; hipertiroidinin tedavisinden sonra gözün ileri doğru çıkmasının düzelip düzelmeyeceği, hipertiroidinin tedavisi için uygulanan tedaviyle (anti-tiroid ilaçlar, ameliyat, radyoaktif iyot) direk ilişkili değildir Göz bulguları, zehirli guatrın kalıcı olarak tedavisinden (örneğin kapsül tedavisi ile) sonra önemli ölçüde düzelir Ancak, hangi yöntemle olursa olsun, zehirli guatrın tedavisinden sonra (örneğin ameliyattan sonra dahi) sıklıkla ortaya çıkan tiroid hormon yetmezliği (hipotiroidizm) yeterli düzeyde tedavi edilmezse göz bulgular düzelmez ve hatta ilerleyebilirHastalığının TedavisiGözlerin ileri doğru çıkmasının tedavisinde kortizol ve antibiyotkli damlalar kullanılır Bu damlalar gözlerin içeri doğru girmesini sağlamaz ancak gözdeki iltihap, kızarık ve yanmanın giderilmesini sağlar Ayrıca, gözlerdeki kuruluğun giderilmesi için saf göz yaşı damlaları kullanılabilirGözlerin içeri doğru girmesini sağlamak için tablet olarak kortizol içeren ilaçlar kullanılması sonuç vermezAyrıca, gözlere ve göz arkasındaki bölgeye radyoterapi yapmak da gözlerin içeri girmesini sağlamaz Hatta radyoterapi artık kullanılmamaktadır; çünkü gözlerin arkasındaki kaslarda sertleşme (kontraktür) yaparak gözlerin dışarı doğru çıkma halini tamamen kalıcı hale getirebilirGözleri içeri doğru getirmek üzere ameliyatla tedavi yapan merkezler vardır ancak çok başarılı olduğu söylenemez Özellikle bu ameliyatlar, gözün ön ve yan çevresinden girilirek gözü hareket ettiren kasların kısaltılmasını sağlamaya dönük olarak yapıldığı zaman başarı şansı daha da düşüktür O nedenle kafanın yukarısından kemiklerin içine girerek gözün arkasına ulaşarak göz adelelerini kısaltmak şeklinde yapılan ameliyatın başarı şansı daha yüksek olsa da ameliyatın çok geniş kapsamlı bir cerrahi girişim olduğu dşikkate alınarak çok tercih edilmediğini belirtmek gerekir

*** wwwtiroidinfo sitesinden alınmıştırKaynak: cocukkbb