E Vitamini

E VİTAMİNİ
Antioksidan (oksitlenmeyi önleyici ) etki gösteren bir grup tokoferol denilen maddelere kısaca E vitamini denmektedir Tanımlanmış 7 ayrı formu olmasına karşın genellikle üzerinde durulan alfa tokoferoldür Etkisi uzun yıllardır bilinmesine karşın son 10 yılda oldukça popüler olmuştur
Alfatokoferol diğer formlara karşın ısıya ve asitlere oldukça dayanıklıdır Diğer tokoferoller gıdaların ısıtılma, pişirme, dondurulma, işlenme esnasında tahrip olurlar Tahılların öğütülmesi, unun renginin beyazlatılması, yağda kızartma ve fırında sıcağa maruz kalma sonucunda E Vitaminin çoğu yok olur
E Vitamini barsaklardan önce lenf sistemine sonra da kan yoluyla karaciğere gelir Kullanılmayan miktarın fazlası genellikle dışkı ile atılır Depo edilebilen kısmın çoğu yağ doku ve karaciğerdedir Daha az miktarda da kalp, adale dokusu, testis, rahim, böbrek üstü bezi, beyin ve kanda depo edilir Ayrıca deriden de emilebilme özelliği vardır
E Vitaminin Etkileri
Temel görevi antioksidan etkisidir Bu sanıldığından çok daha önemli bir özelliktir Antioksidan demek okside olmayı, yani oksijen ile bozulmayı önlemek demektir Oksijeni tutarak, oksijen etkisi ile oluşabilecek istenmeyen etkilerin önüne geçer Daha iyi anlaşılması için demirin paslanması, okside olması demektir Boya ve antipas gibi maddeler bunu engeller E Vitamini de bir şekilde buna benzer bir koruyucu etkiye sahiptir Bu etki C Vitamini, betakaroten, glutatyon ve selenyumda da vardır Premature bebeklerden estetik amaçlara kadar geniş kullanım alanı ortaya çıkmıştır

Gıda endüstrisinde yağ ve yağlı gıdaların oksitlenme ile acı tat almasının engellenmesi amacı ile kullanılırlar
İnsan vücudunda da oksijen etkisi ile parçalanabilecek veya değişebilecek vücut bileşimlerini korur
Hücrelerin genel sağlığını korumak gibi özellikleri vardır Hücrelerdeki yağların oksijen ile bozulması sonucu bazı pigmentler oluşur (yaşlılık lekeleri) E vitamini bunu engelleyebilir
Doymamış yağ asitlerinin oksidasyonunu azaltarak hücre zarı oluşumuna yardımcı olur
Lipid zarlarının ve doymamış yağ asitlerinin oksijenin etkisi ile yıkılmasını önler Serbest radikaller denen zararlı maddelerin dokuları tahrip etmesini önler Bu özelliği ile damar sertliği, kalp hastalıkları, hipertansiyon, eklem iltihabı, yaşlanma sorunları üzerine olumlu etkileri olmaktadır
Enzim sistemleri ve DNA molekülün dayanıklılığını arttırır
Deri, karaciğer, meme ve testis gibi oksidasyona hassas dokuları ve hücreleri korur
Akciğeri havanın içersindeki zararlı maddelerden korur
Oksidasyondan etkilenen A Vitaminin biyolojik aktivitesine yardımcı olur
Böbrek üstü bezi ve beyinden salınan hormonları dayanıklı kılar
Vücutta normal dışı hücre üremesini engeller Bu özelliği ile tümor oluşumuna karşı etki gösterir Bu konuda bilgiler bazı araştırmalar yapıldıkça daha kesinlik kazanacaktır
Pıhtılaşmayı ve alyuvar zarlarının parçalanmasını önleyici etkisi vardır
Kalp ve adale hücrelerinin oksijen gereksinmesini azaltarak bu sistemlerin daha rahat çalışmalarını sağlar
Trombosit denilen kandaki bir tür pıhtılaşma hücrelerinin birbirlerine yapışmalarını engeller Bu etkisinin kalp ve damar hastalarında kullanılan aspirinden daha güçlü olduğu yönünde yayınlar vardır
Kısırlık önleyici ve cinsel gücü arttırıcı etkisi deney hayvanlarında gösterilmiş olmasına karşın insanlarda kesinlik kazanmamıştır
E Vitamini Eksikliği
Eksikliği insanlarda normalde görülmez Eksikliğini ortaya koymak pek kolay değildir Diğer vitaminler gibi eksikliğini gösteren hastalıklar yokturSinir sistemi, üreme, dolaşım sistemi ve adaleler üzerine olan etkileri bilinmesine karşın diğer besin maddeleri bu eksikliği örtebilir Besinlerde miktarı fazla olup insan vücudu ihtiyacını kolaylıkla karşıladığı için, ancak hayvanlarda deneysel olarak eksikliği oluşturulmuş ve bazı sonuçlara varılmıştır

Hayvanlarda kısırlık, fetusun gelişememesi, kanama, beyin yumuşaması, kas hastalıkları, karaciğer harabiyeti gibi eksiklik arazları gösterilmiştir
İnsanlarda ise kandaki seviyesi ölçülerek bazı hastalarda düşük olduğu görülmüştür Akne, anemi, enfeksiyon, bazı kanser türleri, diş eti hastalıları, safra kesesi taşı, sinir-adale hastalıkları, Alzheimer tipi demans sorunları olan kişiler buna örnektir
Prematüre bebeklerde eksikliğine bağlı olarak anemi olabilir E Vitamini anneden çocuğa kan yoluyla geçmez ama sütüyle geçer Doğumdan sonra anne sütü alamayanlarda eksikliği özellikle inek sütüyle beslendiklerinde görülebilir Kan hücreleri dayanıksız olup kolaylıkla parçalanmaktadırlar Parçalanan bu hücrelerden ortaya çıkan yıkım ürünlerinin etkisiyle adalelerde normal dışı yağlanma ve karaciğer ile dalak sorunları oluşur
İnsanlarda deneysel olarak eksikliğini yaratabilmek için kasıtlı olarak bir yıldan uzun süreli özel diyet uygulanması gereklidir
E Vitaminin Fazlalığı
Fazlalığının zararlı bir etkisi bu güne kadar gösterilmemiştir Çünkü diğer yağda eriyen vitaminler kadar depolanamazlar Gereğinden fazla alınanlarda birkaç gün içersinde dışkı ve idrarla vücuttan uzaklaştırılır

Çok yüksek dozları bulantı ve ishal yapabilir
Hayvan deneylerinde yüksek dozların büyümeyi durdurduğu, adaleleri zayıflattığı, alyuvar sayısını azalttığı ve kemikleşmeyi yavaşlattığı görülmüştür
Düzenli E Vitamini kullananlarda doz günde 1200 IU yi geçtiğinde immun sistemin baskılandığı gözlenmiştir Halbuki düşük dozlar immun sistemi güçlendirici etki sağlamaktadır
Günde 400 - 600 IU yağsız ve suda eriyen süksinat formu dolaşımı dolayısıyla dokuların kanlanmasını arttırıcı etki göstermesine karşın diğer yağlı formu tansiyon hastalarında tansiyonu yükseltici etki yapmaktadır
E Vitaminin Tedavide kullanımı
Günümüzde oldukça popülerdir Özellikle yaşla beraber kullanımı da artmaktadır Olumlu etkileri zaman içersinde kesinlik kazandıkça belki kullanımı daha da artacaktır Bir çok kronik hastalığın ve yaşlanma olgusunun altında yatan nedenlere karşı olumlu etkileri olduğu bilinmektedir

Çocuklarda en yaygın kullanımı düşük doğum tartılı bebeklerin alyuvarlarının erimeleri nedeniyle oluşacak kansızlığın önleme tedavisidir
Ayrıca solunum sıkıntısı, gözlerde oluşabilecek retina hasarlarını engellemek amacıyla verilebilir
Kistik fibroz denilen bir çocuk hastalığında kas zayıflığını önlemek için kullanılır
Bazı kullanım nedenleri tartışmalıdır Etkili olup olmadığı yönünde farklı fikirler vardır Bunlar; yaşlanmayı geciktirmek, şeker hastalığının zararlı etkilerinden korunmak, sporcuların performansını arttırmak, kısırlık, düşükleri önlemek, katarakt oluşumunu ve prostat büyümesini engellemek, deri, kas ve eklem hastalıklarının tedavileri gibi konulardır Beslenmede doymamış yağ asitlerinden zengin gıda alanların yanında E vitamini alması faydalıdır Bu konuda mantıklı gözüken bazı kullanım alanları vardır
Yaşlanma denilen olayın temelinde hücrelerin serbest radikallerin etkisi ile dejenere olmaları ve değişmeleri yatmaktadır E Vitamini de serbest radikallerin bu zararlı etkilerini önlemektedir
E Vitamini pıhtılaşmayı azaltmakta ve doku oksijenlenmesini arttırmaktadır Bu özelliği ile kalp - damar sorunlarına olumlu etki yapabilir
Pıhtılaşmayı azaltma ve trombositlerin yapışmasını engelleme özelliği damar sertliği (=atheroscleroz) sorunu için etkili olabilir
A Vitamini ile beraber günde 200 - 300 IU dozlarında kolesterol ve yağ miktarlarını azaltmakta, tek başına HDL - Kolesterolu (iyi olan) arttırmaktadır
Kadınlarda adetlerin yarattığı şikayetleri gidermede, baş ağrısı, sıcak basması, kuruluğa bağlı vaginal kaşıntı gibi menopoz yakınmalarında, doğum kontrol haplarının yan etkilerini engellemede, meme kistlerinde yararlı olduğu yolunda yayınlar vardır
Solunum sistemindeki hücrelerin zarlarını ve akciğer dokusunu antioksidan özelliği ile ozon ve nitrojen dioksit gibi hava kirliliğini yaratan maddeler ile sigaranın içersindeki zararlı maddelerin tahribatından koruyabilir
Kanser tedavisinde kullanılan adriamycin ilacının kalbe zararlı etkilerini engelleyebilir
Zona hastalığında hem immun sistemi güçlendirmek hem de ağrıları azaltmak amacıyla kullanılabilir
Lupus Eritematosis dahil olmak üzere bazı cilt hastalıklarında A Vitamini ile birlikte kullanılmıştır
E Vitamini Gereksinimi
Günlük gerekli miktarı vücut ebatlarına ve beslenmede bulunan uzun zincirli yağların oranına göre değişmektedir Yenilen rafine yağlar, yağda kızartılmış yiyecekler ihtiyacı arttırmaktadır
Alfatakoferol için 1 mg 149 IU (enternasyonel ünite) kabul edilir Önerilen günlük miktarlar

Kişi

Asgari

Önerilen


Bebekler

5 - 7

30


Çocuklar

8 - 12

30


Erkek

12 - 15

30 - 50


Kadın

12

50 - 100


Gebeler

15

100


Emzirenler

18

100
Olumlu etkiler nedeniyle ilaç şeklinde alındığında önerilen günlük 400 - 600 IU dir Bu ihtiyaca göre 800 -1600 IU kadar çıkabilir 1600 IU üstü ancak doktor kontrollü olabilir
E Vitamini Doğal Kaynakları
Doğada ve besinlerde bol olarak vardır Fakat daha önce yazıldığı şekilde çoğu besin maddeleri işlenir ve hazırlanırken tahrip olur


Yiyecek 100 gr da IU


Tereyağı

2 - 3


Margarin

15


Sıvı yağlar

75


Tavuk

2 - 3


Yumurta

15


Kırmızı et

2 -3


Fasülye

15


Tahıl

70 - 80


Sebze-meyve

150
Kaynak: Sağlık Rehberi

E VİTAMİNİ
Antioksidan (oksitlenmeyi önleyici ) etki gösteren bir grup tokoferol denilen maddelere kısaca E vitamini denmektedir Tanımlanmış 7 ayrı formu olmasına karşın genellikle üzerinde durulan alfa tokoferoldür Etkisi uzun yıllardır bilinmesine karşın son 10 yılda oldukça popüler olmuştur
Alfatokoferol diğer formlara karşın ısıya ve asitlere oldukça dayanıklıdır Diğer tokoferoller gıdaların ısıtılma, pişirme, dondurulma, işlenme esnasında tahrip olurlar Tahılların öğütülmesi, unun renginin beyazlatılması, yağda kızartma ve fırında sıcağa maruz kalma sonucunda E Vitaminin çoğu yok olur
E Vitamini barsaklardan önce lenf sistemine sonra da kan yoluyla karaciğere gelir Kullanılmayan miktarın fazlası genellikle dışkı ile atılır Depo edilebilen kısmın çoğu yağ doku ve karaciğerdedir Daha az miktarda da kalp, adale dokusu, testis, rahim, böbrek üstü bezi, beyin ve kanda depo edilir Ayrıca deriden de emilebilme özelliği vardır
E Vitaminin Etkileri
Temel görevi antioksidan etkisidir Bu sanıldığından çok daha önemli bir özelliktir Antioksidan demek okside olmayı, yani oksijen ile bozulmayı önlemek demektir Oksijeni tutarak, oksijen etkisi ile oluşabilecek istenmeyen etkilerin önüne geçer Daha iyi anlaşılması için demirin paslanması, okside olması demektir Boya ve antipas gibi maddeler bunu engeller E Vitamini de bir şekilde buna benzer bir koruyucu etkiye sahiptir Bu etki C Vitamini, betakaroten, glutatyon ve selenyumda da vardır Premature bebeklerden estetik amaçlara kadar geniş kullanım alanı ortaya çıkmıştır

Gıda endüstrisinde yağ ve yağlı gıdaların oksitlenme ile acı tat almasının engellenmesi amacı ile kullanılırlar
İnsan vücudunda da oksijen etkisi ile parçalanabilecek veya değişebilecek vücut bileşimlerini korur
Hücrelerin genel sağlığını korumak gibi özellikleri vardır Hücrelerdeki yağların oksijen ile bozulması sonucu bazı pigmentler oluşur (yaşlılık lekeleri) E vitamini bunu engelleyebilir
Doymamış yağ asitlerinin oksidasyonunu azaltarak hücre zarı oluşumuna yardımcı olur
Lipid zarlarının ve doymamış yağ asitlerinin oksijenin etkisi ile yıkılmasını önler Serbest radikaller denen zararlı maddelerin dokuları tahrip etmesini önler Bu özelliği ile damar sertliği, kalp hastalıkları, hipertansiyon, eklem iltihabı, yaşlanma sorunları üzerine olumlu etkileri olmaktadır
Enzim sistemleri ve DNA molekülün dayanıklılığını arttırır
Deri, karaciğer, meme ve testis gibi oksidasyona hassas dokuları ve hücreleri korur
Akciğeri havanın içersindeki zararlı maddelerden korur
Oksidasyondan etkilenen A Vitaminin biyolojik aktivitesine yardımcı olur
Böbrek üstü bezi ve beyinden salınan hormonları dayanıklı kılar
Vücutta normal dışı hücre üremesini engeller Bu özelliği ile tümor oluşumuna karşı etki gösterir Bu konuda bilgiler bazı araştırmalar yapıldıkça daha kesinlik kazanacaktır
Pıhtılaşmayı ve alyuvar zarlarının parçalanmasını önleyici etkisi vardır
Kalp ve adale hücrelerinin oksijen gereksinmesini azaltarak bu sistemlerin daha rahat çalışmalarını sağlar
Trombosit denilen kandaki bir tür pıhtılaşma hücrelerinin birbirlerine yapışmalarını engeller Bu etkisinin kalp ve damar hastalarında kullanılan aspirinden daha güçlü olduğu yönünde yayınlar vardır
Kısırlık önleyici ve cinsel gücü arttırıcı etkisi deney hayvanlarında gösterilmiş olmasına karşın insanlarda kesinlik kazanmamıştır
E Vitamini Eksikliği
Eksikliği insanlarda normalde görülmez Eksikliğini ortaya koymak pek kolay değildir Diğer vitaminler gibi eksikliğini gösteren hastalıklar yokturSinir sistemi, üreme, dolaşım sistemi ve adaleler üzerine olan etkileri bilinmesine karşın diğer besin maddeleri bu eksikliği örtebilir Besinlerde miktarı fazla olup insan vücudu ihtiyacını kolaylıkla karşıladığı için, ancak hayvanlarda deneysel olarak eksikliği oluşturulmuş ve bazı sonuçlara varılmıştır

Hayvanlarda kısırlık, fetusun gelişememesi, kanama, beyin yumuşaması, kas hastalıkları, karaciğer harabiyeti gibi eksiklik arazları gösterilmiştir
İnsanlarda ise kandaki seviyesi ölçülerek bazı hastalarda düşük olduğu görülmüştür Akne, anemi, enfeksiyon, bazı kanser türleri, diş eti hastalıları, safra kesesi taşı, sinir-adale hastalıkları, Alzheimer tipi demans sorunları olan kişiler buna örnektir
Prematüre bebeklerde eksikliğine bağlı olarak anemi olabilir E Vitamini anneden çocuğa kan yoluyla geçmez ama sütüyle geçer Doğumdan sonra anne sütü alamayanlarda eksikliği özellikle inek sütüyle beslendiklerinde görülebilir Kan hücreleri dayanıksız olup kolaylıkla parçalanmaktadırlar Parçalanan bu hücrelerden ortaya çıkan yıkım ürünlerinin etkisiyle adalelerde normal dışı yağlanma ve karaciğer ile dalak sorunları oluşur
İnsanlarda deneysel olarak eksikliğini yaratabilmek için kasıtlı olarak bir yıldan uzun süreli özel diyet uygulanması gereklidir
E Vitaminin Fazlalığı
Fazlalığının zararlı bir etkisi bu güne kadar gösterilmemiştir Çünkü diğer yağda eriyen vitaminler kadar depolanamazlar Gereğinden fazla alınanlarda birkaç gün içersinde dışkı ve idrarla vücuttan uzaklaştırılır

Çok yüksek dozları bulantı ve ishal yapabilir
Hayvan deneylerinde yüksek dozların büyümeyi durdurduğu, adaleleri zayıflattığı, alyuvar sayısını azalttığı ve kemikleşmeyi yavaşlattığı görülmüştür
Düzenli E Vitamini kullananlarda doz günde 1200 IU yi geçtiğinde immun sistemin baskılandığı gözlenmiştir Halbuki düşük dozlar immun sistemi güçlendirici etki sağlamaktadır
Günde 400 - 600 IU yağsız ve suda eriyen süksinat formu dolaşımı dolayısıyla dokuların kanlanmasını arttırıcı etki göstermesine karşın diğer yağlı formu tansiyon hastalarında tansiyonu yükseltici etki yapmaktadır
E Vitaminin Tedavide kullanımı
Günümüzde oldukça popülerdir Özellikle yaşla beraber kullanımı da artmaktadır Olumlu etkileri zaman içersinde kesinlik kazandıkça belki kullanımı daha da artacaktır Bir çok kronik hastalığın ve yaşlanma olgusunun altında yatan nedenlere karşı olumlu etkileri olduğu bilinmektedir

Çocuklarda en yaygın kullanımı düşük doğum tartılı bebeklerin alyuvarlarının erimeleri nedeniyle oluşacak kansızlığın önleme tedavisidir
Ayrıca solunum sıkıntısı, gözlerde oluşabilecek retina hasarlarını engellemek amacıyla verilebilir
Kistik fibroz denilen bir çocuk hastalığında kas zayıflığını önlemek için kullanılır
Bazı kullanım nedenleri tartışmalıdır Etkili olup olmadığı yönünde farklı fikirler vardır Bunlar; yaşlanmayı geciktirmek, şeker hastalığının zararlı etkilerinden korunmak, sporcuların performansını arttırmak, kısırlık, düşükleri önlemek, katarakt oluşumunu ve prostat büyümesini engellemek, deri, kas ve eklem hastalıklarının tedavileri gibi konulardır Beslenmede doymamış yağ asitlerinden zengin gıda alanların yanında E vitamini alması faydalıdır Bu konuda mantıklı gözüken bazı kullanım alanları vardır
Yaşlanma denilen olayın temelinde hücrelerin serbest radikallerin etkisi ile dejenere olmaları ve değişmeleri yatmaktadır E Vitamini de serbest radikallerin bu zararlı etkilerini önlemektedir
E Vitamini pıhtılaşmayı azaltmakta ve doku oksijenlenmesini arttırmaktadır Bu özelliği ile kalp - damar sorunlarına olumlu etki yapabilir
Pıhtılaşmayı azaltma ve trombositlerin yapışmasını engelleme özelliği damar sertliği (=atheroscleroz) sorunu için etkili olabilir
A Vitamini ile beraber günde 200 - 300 IU dozlarında kolesterol ve yağ miktarlarını azaltmakta, tek başına HDL - Kolesterolu (iyi olan) arttırmaktadır
Kadınlarda adetlerin yarattığı şikayetleri gidermede, baş ağrısı, sıcak basması, kuruluğa bağlı vaginal kaşıntı gibi menopoz yakınmalarında, doğum kontrol haplarının yan etkilerini engellemede, meme kistlerinde yararlı olduğu yolunda yayınlar vardır
Solunum sistemindeki hücrelerin zarlarını ve akciğer dokusunu antioksidan özelliği ile ozon ve nitrojen dioksit gibi hava kirliliğini yaratan maddeler ile sigaranın içersindeki zararlı maddelerin tahribatından koruyabilir
Kanser tedavisinde kullanılan adriamycin ilacının kalbe zararlı etkilerini engelleyebilir
Zona hastalığında hem immun sistemi güçlendirmek hem de ağrıları azaltmak amacıyla kullanılabilir
Lupus Eritematosis dahil olmak üzere bazı cilt hastalıklarında A Vitamini ile birlikte kullanılmıştır
E Vitamini Gereksinimi
Günlük gerekli miktarı vücut ebatlarına ve beslenmede bulunan uzun zincirli yağların oranına göre değişmektedir Yenilen rafine yağlar, yağda kızartılmış yiyecekler ihtiyacı arttırmaktadır
Alfatakoferol için 1 mg 149 IU (enternasyonel ünite) kabul edilir Önerilen günlük miktarlar

Kişi

Asgari

Önerilen


Bebekler

5 - 7

30


Çocuklar

8 - 12

30


Erkek

12 - 15

30 - 50


Kadın

12

50 - 100


Gebeler

15

100


Emzirenler

18

100
Olumlu etkiler nedeniyle ilaç şeklinde alındığında önerilen günlük 400 - 600 IU dir Bu ihtiyaca göre 800 -1600 IU kadar çıkabilir 1600 IU üstü ancak doktor kontrollü olabilir
E Vitamini Doğal Kaynakları
Doğada ve besinlerde bol olarak vardır Fakat daha önce yazıldığı şekilde çoğu besin maddeleri işlenir ve hazırlanırken tahrip olur


Yiyecek 100 gr da IU


Tereyağı

2 - 3


Margarin

15


Sıvı yağlar

75


Tavuk

2 - 3


Yumurta

15


Kırmızı et

2 -3


Fasülye

15


Tahıl

70 - 80


Sebze-meyve

150
Kaynak: Sağlık Rehberi