Enfeksiyon Hastalıklarının Tedavi Ve Korunmasında Vitamin Ve Mineraller

Enfeksiyon hastalıklarının tedavi ve korunmasında vitamin ve mineraller


Cumartesi, 01


Enfeksiyon hastalıklarının tedavi ve korunmasında vitamin ve mineraller

2Vitamin ve mineraller Enfeksiyon vücudun mikroorganizmalar tarafından istila edilmesi olarak tanımlanmaktadır Her hastalık yapan mikroorganizma her insanda hastalık belirtilerine neden olmaz Bunu belirleyen o kişinin bağışıklık sisteminin gücüdür Bağışıklık sisteminin çalışabilmesi, yani vücudun enfeksiyonlara karşı direnç göstemesi çok sayıda faktöre bağlıdır Beslenme bağışıklık sistemini doğrudan etkileyen en önemli faktördür Beslenme-bağışıklık sistemini ilişkisi oldukça hassastır Vitamin ve mineral gibi bazı besin öğelerinin sınırda yetersizlikleri durumunda bile, bağışıklık sistemi işlevleri baskılanır ve enfeksiyon riski artar Bu yazıda Prof Dr Ahmet Aydın 13 Mayıs 2005 Istanbulda yapılan IV çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Kongresinde yaptığı konuşmayı bulacaksınız


Enfeksiyon vücudun mikroorganizmalar tarafından istila edilmesi olarak tanımlanmaktadır Her hastalık yapan mikroorganizma her insanda hastalık belirtilerine neden olmaz Bunu belirleyen o kişinin bağışıklık sisteminin gücüdürBeslenme bağışıklık sistemini doğrudan etkiler ve bu ilişki oldukça hassastır Bazı besin öğelerinin sınırda yetersizlikleri durumunda bile, bağışıklık sistemi işlevleri baskılanır ve enfeksiyon riski artar (1) Enfeksiyonlar sırasında gelişen metabolik hız artışı, besinlerin dağılımındaki değişiklik, enflamatuar (iltihabi) ve immün (bağışık) cevabın uyarılması besin öğesi gereksinimlerini arttırır Bağışıklık sisteminin fonksiyone etmesi, yani vücudun enfeksiyonlara karşı direnci çok sayıda faktöre bağlıdır Rafine şeker ve un tüketiminin artması, besin ve diğer maddelere karşı alerjiler, aşırı ***** tüketimi, stres ve az spor yapma gibi faktörler immün sistemi zayıflatarak enfeksiyon eğilimini artırırlar (2-7) Bütün bu faktörlerin yanında immün fonksiyonların idamesini sağlayan vitamin, mineral ve diğer makro ve mikro besin maddelerinin yetersizlikleri de enfeksiyonlara karşı duyarlılığı arttırmaktadırlar Başta A ve C vitaminleri olmak üzere probiyotikler, selenyum , çinko ve mülti vitamin-mineral preparatları enfeksiyonlara karşı kesin ya da kısmi yararı gösterilen besin destekleridir Bunlar içinde en çalışma yapılanların başında A ve C vitaminleri gelmektedir A vitaminiA vitamini immün sistemi uyararak solunum ve mide-barsak sümüksü zarlarını mikroorganizmaların istilasına karşı korur A vitamininin enfeksiyonlara karşı olan bu olumlu etkileri daha çok A vitamini yetersizliğinin olduğu hastalara kendini göstermektedir Diyetinde yeterli A vitamini olan kişilere A vitamin takviyesi yapmanın etkisi ya çok az ya da yoktur; hatta doz biraz aşarsa tehlike de yaratabilir (8-16)Ayrıca A vitamini takviyesi yararı sadece ishal, kızamık ve tbc gibi enfeksiyonlarda görülmekte, örneğin pnömonilerde böyle bir etki görülmemektedir(16-19) Bu nedenle diyetsel eksiklik düşünülmeyen ve malabsorpsiyonu olmayan kişilere proflaktik A vitamini vermek gereksizdirC Vitamini (askorbik asit)C Vitamininin enfeksiyon (bulaş) ve enflamasyon (iltihap) üzerine olan etkileri şunlardır(20-25); 1 Fagositozu artırmak 2 İmmünglobulin sentezini (IgG, IgM) artırmak 3 Kompleman sentezini artırmak4 Interferon sentezini artırmak5, Antienflamatuvar prostaglandinlerin PGE1 ve PGE3 etkisini artırmak6 Serbest oksijen radikallerini temizlemek Lökositlerin bakteri, virüs ve kanser hücrelerini fagosite etmesi (yutması)için kandaki düzeyin 50 katı C vitaminine ihtiyaçları vardır Enfeksiyon sırasında şekerli bir gıda alınması C vitamininin lökosit içine girmesini azaltır çünkü glükoz, benzer moleküle sahip olduğu için askorbik asit ile yarışır Böylece fagositoz endeksi düşerC vitamininin etkisinin en iyi görüldüğü enfeksiyonlar viral olanlardır (26) Yapılan 38 çalışmanın 37sinde C vitamininin (05-2g/gün) üst solunum yolu enfeksiyonuna karşı koruyucu olduğu görülmüştür(27) Akut enfeksiyonda, iki Nobel kazanmış tek bilim adamı olan Prof Dr Linus Paulingin reçetesi, semptomlar hafifleyinceye kadar saatte bir 1 gram ya da üstünde C vitamini almaktır(27) Daha düşük dozların ağır enfeksiyonlardaki etkisi fazla değildir Bu sırada şekerli bir gıda, antibiyotik (nonbakteriyel bir hastalıksa), vazokonstriktör burun damlası, antihistaminik ve dekonjestan alınması ise mevcut hastalığın şiddetini artırır ve süresini uzatır Eski yıllarda yüksek doz C vitamini (>10 g/gün) ile akut viral hepatit ve viral pnömoni gibi birçok viral hastalık başarıyla tedavi edilmiştir (28-31) 30lu ve 40lı yıllarda yüksek doz C vitamini kullanılarak başarılı poliomiyelit (çocuk felci) tedavileri yapılmıştır(32-35)Cathcart yüksek doz C vitamini vererek HIVli (AIDS) hastaların yaşam süresini en az 2 kat artırmıştır Yüksek doz C vitamini yardımcı T- hücrelerini etkilemektedir(36) Probiyotikler Probiyotikler antienfeksiyöz özelliklerini aşağıdaki mekanizmalar ile sağlarlar(37, 38);a) pHnın düşürülmesib) Salgıladıkları H2O2, mikrosin ve bakteriyosinlerin bakterileri etkisizleştirmesic) Hastalık yapan bakterilerin mukozaya yapışmasının engellenmesi (yarışmalı inhibisyon) Yapılan çok sayıda çalışma probiyotik yiyeceklerin ishal tedavisinde son derece başarılı olduğunu göstermiştir(39-43) Geleneksel halk tıbbında ishalli kişilere yoğurt verilmesi yaygın bir uygulamadır Probiyotikler virüs ishallerinde daha etkili olmakta, dizanteri şeklinde ishalleri ise fazla etkilememektedir Bunun dışında probiyotikler antibiyotik ishallerinin önlenmesi ve tedavisinde de oldukça başarılıdırlar(44-47) Ayrıca probiyotikler genital ve üriner (idrar) sistem enfeksiyonlarını da azaltırlar (48) Probiyotikler antimirobiyal özellikleri yanında çeşitli vitaminlerin (K, tiamin, biyotin, B12, niasin vb) sentezini de yapmaktadırlarDemirDemirin enfeksiyonlarla olan ilişkisi en az 30-40 yıldır bilinmektedir Fazla demir verildiğinde vücudun normal antibakterial mekanizmaları bozulmaktadır (49-53) Demir bağlayıcıları bakteriyel, paraziter ve viral infeksiyonlarla mücadelede oldukça etkilidir çinkoçinko üç yüzden fazla enzimin koenzimidir çinko yetersizliği immün fonksiyonları bozmakta ve çinko takviyesi sağlıklı kişilerde immün fonksiyonları güçlendirmektedir (54,55) Az gelişmiş ülkelerin gastroenteritli (ishal) çocuklarında yapılan araştırmalarda çinko takviyesinin ishal sayısı, süresi ve şiddetini azalttığı saptanmıştır (56-63) Tüberkülozlu hastalarda da yaygın çinko eksikliği saptanmıştır (64,65) çinkonun soğuk algınlığı tedavisinde de yararlı olduğu gösterilmiştir (66)Multi vitamin-mineral preparatlarıGelişmiş ülkelerdeki insanların %20-30 kadarı sağlık durumlarını üst seviyelere çıkartmak için mülti vitamin-mineral preparatları kullanmaktadırlar (67) Multi vitamin-mineral preparatlarının enfeksiyonlara karşı koruyucu olması konusu tartışmalıdır Nitekim bazı araştırmalar multi vitamin preperatlarının yaşlı ve diabetik hastaları enfeksiyonlardan koruduğunu göstermekte iken bu preparatların hiç etkili olmadığını ileri süren çalışmalar da vardır (67-73) SelenyumSelenyum bağışıklık sisteminin fonksiyonu için gerekli bir eser elementtir (74) Selenyum verilen prematüre bebeklerin verilmeyenlerden daha az hastane enfeksiyonu geçirdiği gösterilmiştir (75) Selenyum düşüklüğü olan kişilere selenyum takviyesi yapıldığında viral hepatit sıklığı azalmıştır (76) KolesterolKolesterol hücre zarında yapıtaşı olarak bulunan yağların yaklaşık %30unu oluşturur Bütün hücrelerin yapısında kolesterol bulunmak zorundadır Kolesterolün moleküler yapısı suda erimesini imkansızlaştırır Hücre duvarlarında bulunan su geçirmez özellikteki kolesterol, hücre iç ortamını dış etkilerden korur(68) En çok kolesterol dış etkilerden en az etkilenmesi gereken sinir dokusunda bulunur Kolesterol hücre zarının akışkanlığını sağlar Kolesterol sitotoksik (hücre zehirleyici) T-lenfositleri uyararak mikropların öldürülmesine yardımcı olur (77,78) Kolesterol hücre zarında bulunan enzimler ve diğer maddeler aracılığı ile akyuvarların fagositozunu sağlar(79) çok sayıda laboratuar çalışmasında lipid ve kolesterol eksikliğinin bulaşıcı hastalıkların şiddetini artırdığı saptanmıştır(80-95) 19 çalışma ve 68 406 ölümü içeren bir -analiz incelemesinde görülmüştür ki kan kolesterol düzeyi azaldıkça solunum ve mide-bağırsak hastalıklarından (özellikle bulaşıcı olanlar) ölüm artmaktadır (96) 120 000 kişi üzerinde 15 yıl süre ile yapılan bir araştırmada kan kolesterol düzeyi düşük olanlarda, bulaşıcı hastalıklardan hastaneye başvuruda bulunanların sayısının kolesterolü yüksek olanlara göre daha fazla olduğu görülmüştür (97) 2446 bekar erkek üzerinde 14 yıl süre ile yapılan bir araştırmada kolesterol düzeyi düşük olanlarda AIDS rizikosunun daha fazla olduğu saptanmıştır(98) Bir başka çalışmada kan kolesterol düzeyi düşük AIDSli hastaların daha fazla öldüğü görülmüştür (99) Kanser tedavisine bağlı ateşli nötro*****i (çok çekirdekli akyuvar düşüklüğü) olan 17 hasta incelenmiş Altısı ölmüş Bunlarda tedavi sırasında kan kolesterol düzeyleri yükselmemiş Yaşayan 11 hastanın başlangıç kan kolesterol düzeyi ölenlerden yüksekmiş Bunlarda tedavi sırasında kolesterol yükselmiş ve kolesterol düzeyleri iyileştikten sonra normale inmiş (100) Smith-Lemli-Opitz sendromunda (7-dehidrokolesterol 7-redüktaz enziminin doğuştan yetersizliği) kolesterol sentezi çok düşüktür Bu hastalarda çok sayıda malformasyon ve sık geçirilen enfeksiyonlar vardır Bu hastalara ilave kolesterol verildiğinde enfeksiyonlar azalmaktadır (101) Ailevi hiperkolesterolemisi olan kişilerde de enfeksiyon hastalıklarından ölüm daha az olmaktadır (102)Kolesterolü yüksek kişilerde karın içi enfeksiyonlarının daha çabuk iyileştiği gözlemlenmiştir(103)Yakın zamanda yapılan bir çalışmaya göre ilaç tedavisine ek olarak kolesterolden zengin diyet uygulanması akciğer tüberkülozlu hastaların balgamlarındaki tbc basilinin daha çabuk temizlendiği saptanmıştır(104)D vitamini19 yüzyılın sonunda Danimarkalı doktor Niels Finsen UV ışınlarını deri tüberkülozu tedavisinde başarı ile kullanmış ve 1903 yılında Nobel Tıp ödülünü kazanmıştır Kanda 25(OH) D vitamini düzeyi azaldıkça tüberküloz riski 10 kat artmaktadır D vitamini makrofajları (mikrop yutucu) aktive ederek enfeksiyonlara karşı koruyuculuk sağlar (105)Enfeksiyonlardan korunmak için neler yapılmalı?Hijyen kurallarına uyulmalıUn ve şekerden fakir, sebze, meyve, et ve yumurta gibi doğal gıdalardan zengin bir diyet kullanılmalıMargarin ve sıvı (mısır, soya, ayçiçeği vb) yağların kullanılmaması, bunların yerine hayvani yağların ve zeytin yağının yenilmeli Bağırsak florasında bulunan probiyotikleri artırdıkları için bol fermantasyon ürünleri (kefir, turşu, yoğurt, peynir, şarap, boza, sirke, tuzlama yiyecekler, bira mayası) tüketilmeliGünde en az 3-5 dakika kültür fizik yapılmalı ve yarım saat yürünmeliGüneşlenilmeli ve erken yatıp erken kalkılmalıFazla ***** tüketilmemeliVitamin-mineral preparatlarını her derde deva olarak görmek son derece yanlıştır Dengeli ve sağlıklı beslenen kişileıne vitamin-mineral preparatlarını rutin olarak kullanmaları gerekmez Sağlıklı beslenmeyenlerde ve hastalarda ise hastalığın cinsine göre diyete vitamin(ler) ve/veya mineral(ler) eklenebilir Bu makalenin yazarı günde 1-2 gram kadar askorbik asit kullanılmasını önermektedir


Cumartesi, 01