Beynimizde Neler Oluyor? Neden Unutuyoruz?

1Hafıza Nedir?



Yapılan araştırmalar gösteriyor ki beynimiz yaklaşık bir milyar nörondan (sinir hücresi) oluşuyorBu kadar çok nöronun bilgi depolama kapasitesi dünyadaki bilgilerin çok büyük bir kısmını içerebilecek büyüklüktedirBilgilerin nöronlara yüklenebilmesi öğrenmedirNöronlara yüklenen bu bilgilerin bulundukları yerden çağrılabilmesi ise hatırlama dediğimiz süreçtirNöronlara yüklenmiş olan bilgi kümeleri arasında bağlantı oluşturabilmek üretici zekanın ortaya çıkmasına yol açarHafıza ,öğrenebilmeyi (yani bilginin depolanmasını )ve hatırlamayabilmeyi (yani bilginin depodan çağrılabilmesini) kapsar



Beyin hücrelerinin DNA sı diğer hücrelerden farklı olarak sürekli yeni bilgiler yüklenirBeyin her yeni bilgiyi aldığında beyindeki nöronların çekirdekleri değişime uğrarBu yüzdendir ki biz sürekli yeni bilgiler ediniriz,vücudumuzun yapısı aynı kaldığı halde beynimizin yapısında değişim olur



Bizler çocukluğumuzdan kalma birçok bilgiyi hatırlayabilirizBu durum nöronlarımızın çocukluğumuzdan beri hayatlarını sürdürmelerinin bir sonucudurVücut hücrelerimizin önemli bir bölümü ortalama üç ay yaşayıp ölmekte ve yerlerine yenileri yapılmaktadırBeyin hücreleri ise varlıklarını sürdürmektedirBeyin hücresinin ölmesi demek onun taşıdığı bilginin ömür boyu kaybedilmesi demektir

2Beyin Kapasitesi



Beyin kapasitesi beyindeki nöron sayısı ve bu nöronlar arasındaki bilgi iletebilme yoğunluğu demektir



Beynin kapasitesini etkileyen faktörler şunlardır



a)Beynin çalışırken ihtiyaç duyduğu enerji:



Beynin ihtiyaç duyduğu en temel iki kaynak oksijen ve glikozdurBu demektir ki bol oksijen beynin etkili çalışmasını sağlar ve beyin etkili çalışmaya devam ederse etkinlik derecesi sürekli artarOksijeni beynimize kan taşırKanımızda bulunan hemoglobin ve alyuvarların oluşumu için de demire ihtiyaç vardır

Aldığımız besinlerin,hafıza zeka ve konsantrasyon gücü üzerinde çok büyük etkileri vardırBeynimiz günlük karolilerimizin ortalama %30 nu harcamaktadır

Glikoz ise doğru beslenme ile karşılanırDoğru beslenme vücudun ihtiyaç duyduğu besinleri yeterli oranda almakla mümkündür



b)Beyinde bilgi iletimini sağlayan nörotransmitter maddeler:



Nörotransmitterler küçük kimyasal maddelerdirBir nörondan aldıkları bilgiyi sinir ağları aracılığı ile diğer nörona iletirlerBir ismi hatırlamak ,bir cümle ezberlemek ,bir duygu yaşamak gibi binlerce ruhsal ve bedensel işlev beyin içindeki ve dışındaki bölgelere bu kimyasal maddeler aracılığıyla iletilir ve işlem tamamlanırBeyinde nörotransmitterlerin çok azalması beyin işlevlerini azaltırBaşta serotonin olmak üzere binlerce madde nörotransmitter olarak görev yaparNörotaransmitterlerin azalmasına yol açan en önemli faktör sürekli strestir***** ve oksijensizlik de bu kimyasalların azalmasına yol açan diğer faktörlerdendir



c)Nöronlar arasındaki bağlantılar:



Beynimizde bulunan nöronların tamamı birbirlerine bağlı değildirBu bağların bir kısmı anne karnında iken oluşurNeredeyse tüm bağlar ise dünyadaki etkinliklerimizde oluşurBu bağların sayısı arttıkça zekamız yani beynimizle yapabileceğimiz iş gelişirBiz bu bağları bilinçli ya da bilinçsiz geliştiririzBu bağların gelişmesinin tek yolu bilgilerin birbirleriyle ilişkilendirilmesidirKim daha çok öğrenir daha çok düşünürse var olan potansiyelini o oranda geliştirerek daha kapasiteli bir beyne sahip olur

3Hafızanın İşleyişi



Hafıza genel kabul gören teorilere göre üç ayrı sistemin birlikte çalışması olarak değerlendirilmektedirYani biz birbirini tamamlayan üç ayrı hafıza aşamasına sahibiz Bunlar



a)Çok Kısa Süreli Hafıza(20-30 saniye kalıcılıkbilgi elektiriksel yapıda)



b)Kısa Süreli Hafıza(20 dakika-1gün kalıcılıkbilgi elektro kimyasal yapıda)



c)Uzun Süreli Hafıza(beyin -nöron yaşadığı sürecebilgi kimyasal yapıda)

***Bilinç Düzlemi:Çok kısa süreli hafızada dolaşırken farkında olunan ve ikinci aşamaya taşınacak olan bilgilerdir*

Bizler beş duyumuz yardımıyla mesajları dış dünyadan alırızAlgı organlarımız aldıkları mesajları elektiriğe kodlarlarBu mesajlar çok karmaşık sinir ağlarıyla değerlendirilmek üzere beyine iletilirTüm bu mesajlar elektiriksel olarak önce çok kısa süreli hafızamızda toplanırBu alanda henüz elektirik yapıda olan bilgi 20 saniye kadar bekleyebilirBu süre sonunda bu alan boşaltılır ve yerine yeni mesajlar gelir



Çok kısa süreli hafızayla doğrudan ilşkili bilinç düzlemi dediğimiz alan çok kısa süreli hafızadan sıçrayan ya da buradan seçilerek alınan farkında olunan mesajlarla doludurFarkında olmadığımız diğer mesajlar çok kısa süreli hafızada sönüp giderler ve hatırlanmaları mümkün değildir



Bilinç düzlemine gelen bilgi kısa süreli hafızaya geçmeye aday bilgidir Kısa süreli hafızadaki bilgi 20 dakika ile bir gün arasında bir ömre sahiptirBu sürede bilgi yanık sönükleşir ya da uzun süreli hafızaya geçerBu süreçte beyin enerjiye ihtiyaç duyar



Eğer kısa süreli hafızada iken bilgi hatırlanırsa o bilgi elektirikle uyarılmış ve böylece bilince çıkarılmış olacaktır

Böylece bilgiye yeni enerji yüklenirBeyin bu enerjiyi kullanarak bilgiyi kalıcı ve kimyasal olarak nöronlara yerleştirirEğer bilgi yeterince sık gerektiği kadar enerji yüklenerek tekrar edilirse bu bilgi kesin olarak uzun süreli hafızaya yerleştirilmiş olacaktırÖrneğin trafik kazası geçiren bir kişi ,tüm duyuları ile yoğun bir şekilde bu kazaya ilişkin bilgileri almıştırDolayısıyla bu bilgiyi tekrarlamasına gerek kalmadan onu uzun süreli hafızasına yerleştirecektirAncak yoğunluk kişinin kaldırılamayacağı şekilde şiddetli olursa bu kez de şok yaşanır ve bilgiye ulaşan yollar kitlenir kişi kaza anını hatırlayamaz



HAFIZAMIZI NELER ENGELLER?



1Beyine yeterli malzemenin sağlanmaması:



Vücudumuzun kullandığı oksijenin büyük bir kısmı beyinimiz tarafından kullanılırBeynimiz çok miktarda oksijen ,glikoz ve bazı enzimleri kullanırBu malzemeler yeterli olmadığında beyin fonksiyonlarını sağlıklı gerçekleştiremez



2Beynin çalışma akışının bloke edilmesi:



İnsan sürekli stres yaşadığında vücut gerilirGerginliğin devam etmesi halinde beyin ve vücut kısa sürede mevcut glikozu yakar,enerjisini tüketir



3Beyin kapasitesinin eksik kullanılması:



Son yapılan araştırmalar beyin kapasitemizin çok az bir kısmını kullandığımızı göstermektedirBeynimizin sağ ve sol lobunu birlikte kullandığımızda kapasitesinin daha artacağı bildirilmektedirBeynimizin daha çok mantık ve matekmatiksel düşünme biçiminin bulunduğu sol lobunu kullanıyoruzSanat,ritm,renk gibi olguların bulunduğu sağ lobunu aktive etmemiz gerek



4Beyin kapasitesinin zayıflatılması:



-TV seyretmek

-Kontrolsuz hayal kurmak

-Cinsel imgelere saptlanmak



5Sistemsiz düşünme alışkanlığı:



Sistemli düşünen kişi bilgi parçaları arasındaki ilişkileri kurabilen ,bilginin nereye yerleştirileceğini bilen kişidir

Ezberlemek en tipik sistemsiz öğrenme biçimidir



Bütün bunlar gösteriyor ki güçlü bir hafızaya sahip olabilmek ya da hafızamızı güçlendirebilmek elimizdeYapmamız gerekenler ise basitçe sıralarsak dengeli beslenmek ,sağlıklı bir yaşam, hayatımızdaki stresi en aza indirgemek, okumak ,araştırmak,bulmaca çözmek ve beynimizi yavaşlatan unsurlardan uzak durmak

Hazırlayan:Eğitmen Esin Sağlamcı,ANKARA 2005

Kaynak:

Genel hafıza kültürhazinesisitemmynet

Gelişim ve Öğrenme PsikolojisiProfDrAyhan Aydın

Yaşamın temel kuralları1989 meteksan ProfDr Ali Demirsoy

Endokronolojjiye giriş 1989 meteksan,Prof Dr Aşkın Tümer