Madde Kullanımı

Toplumda ********** madde kullanımı buz dağına benzer Polisin yaptığı tutuklamalar, tıbbi problemler, madde bağımlılığı tedavisi yapan kliniklere başvuru ve araştırmalara yansıyanlar problemin yüzeyde görünür kısmıdır Altta yatan problemin ancak bir kısmına ulaşabilir İş kaybetme riski, madde kullanımının getirdiği sosyal etiket ve problemi inkar etmeye yol açan diğer faktörler bilgi toplamayı daha da güçleştirir Madde bağımlılığı alanında veri elde etmeyi güçleştiren başka bir faktör de bağımlılık, kötüye kullanım, zararlı kullanım gibi tanıların tanımlanmasındaki güçlüktür Kimine göre yasadışı herhangi bir maddenin kullanımı bağımlılık anlamına gelirken kimileri bağımlılık deyince fiziksel bağımlılığı anlar Sosyal içiciliğin kabul gördüğü bir ülkede ***** kötüye kullanımı, *****ün yasak olduğu bir ülkedekinden farklı tanımlanabilir
Madde bağımlılığının sıklık ve yaygınlığına ilişkin veriler ülkeden ülkeye değişiklikler göstermekte ve yukarıda tanımlanan nedenlerden dolayıda çoğu kez gerçeği yansıtmadığı düşünülmektedir Amerika Birleşik Devletlerinde 1990-1991 yılları arasında yapılmış bir epidemiyolojik çalışmada son bir yıl içindeki ***** bağımlılık oranı %7 olarak verilmiştir Madde kullanımı ile ilgili epidemiyolojik çalışmalar genellikle o maddeyi kullanan kişi sayısı hakkında bilgi vermekte genellikle bunlarının kaçının bağımlı, kaçının kötüye kullanıcı olduğunu belirlemek mümkün olmamaktadır Sigara dahil bağımlılık ve kötüye kullanım özelliği olan maddelerin Amerika Birleşik Devletlerinde kullanım sıklığının %40 civarında olduğu ileri sürülmektedir Ülkemizde lise çağındaki gençler arasında yapılmış iki çalışmada ***** dışı diğer ********** maddeleri yaşamları boyu en az bir kez kullanmış olanların oranı 1991 deki çalışmada %26, 1995 deki çalışmada ise %7 olarak bulunmuştur Bu çalışmaların dışında okul anketleri, hastane ve polis kayıtları ülkemizde de ********** madde kullanımının giderek arttığını göstermektedir Bağımlılık ve kötüye kullanım sıklığı ile ilgili söylenebilecek en doğru şey bu maddelerin kullanımının yaygılaşmasının kötüye kullanımı ve giderek bağımlı sayısını da artırdığıdır
MADDE KULLANIMININ ve KULLANICININ ÖZELLİKLERİ
Madde kullanımı, alımı takip eden dönemde insan vücudunda bir takım fiziksel ve ruhsal değişikliklere neden olur Bunların bir kısmı ilk kullanımda ilgi çekici ve hoşnutluk verici türde olabilir Zaten bu yalancı iyilik hali madde bağımlılığına daha doğrusu kişinin madde alımı davranışını tekrarlamasına yol açan ana nedendir
Bağımlılık yapıcı maddeler olarak *****, tütün, esrar, biperiden (AkinetonÒ), morfin, kodein, eroin, metadon, meperidin (DolantinÒ), diazepam (DiazemÒ,NerviumÒ), clonazepam (RivotrilÒ), lorazepam (AtivanÒ), flunitrazepam (RohypnolÒ), alprazolam (XanaxÒ), barbitüratlar (LuminalÒ,NembutalÒ), meprobamat, fenprobamat (GamakuilÒ), LSD, fensiklidin (melek tozu), ecstasy, kokain, amfetamin, kafein, efedrin, benzol, toluen (tiner, bali gibi seyreltici ve yapıştırıcılar), *****” gibi bazı sentetik türevler tanımlanabilir Bunların etki mekanizmaları, alındığı zaman ortaya çıkardığı belirtiler ve bağımlılık yapma güçleri açısından aralarında farklılıklar vardır Bu el kitabı hekim dışı personelin kullanımı için hazırlandığından bazı bilgilerin konuya hakim olmayan kişilerin elinde yanlış kullanılabileceği ve özendirici nitelik taşıyabileceği endişesi nedeni ile madde kullanımının yarattığı fiziksel ve ruhsal belirtiler, bağımlılık yapma güçleri üzerinde durulmayacaktır
MADDE KULLANIMININ EVRELERİ
Madde kullanımı ilk olarak deneme ile başlar Bunda özenti önemli rol oynar Daha sonra kişi zevk için bu maddeyi zaman zaman kullanmaya başlar Bu dönemde maddenin kişiye hiçbir zararı yok gibidir, yalnızca zevk verir O zamana kadar hakkında çok korkunç şeyler dinlediği bu şeyin aslında hiç de o kadar kötü olmadığını ve bağımlı olmadan kullanabileceğini düşünmeye başlar Düzenli kullanmaya devam ettikçe tolerans, madde bulma uğraşısı ve çoğul madde kullanımı (ne bulursa kullanma) gelişir Bazen maddeyi zaman zaman zevk için kullanan kişi hayatında bir sıkıntı yaşadığında zaten kolay ulaşabildiği ********** maddeye sığınır, sıkıntı ve üzüntüsünü azaltmak için düzenli kullanmaya başlar, yalancı iyilik halini sürdürmek ister ve buradan bağımlılığa kayar Bu evreden sonra artık kişinin çalışma kapasitesi düşer ve maddeyi kullanmadığı zaman ortaya çıkan yoksunluk belirtilerini yaşamamak için **********yu kullanmaya devam eder Bağımlılık geliştiğinde artık kişi **********yu normal” hissedebilmek için almak zorundadır ve başlangışta aldığı zevk de kaybolmuştur
Kimler madde kullanabilir, kimler bağımlı hale gelebilir ? Belli bir kişi için bu soruların cevabını kesin olarak verebilmek mümkün değildir Ancak madde kullanımı ve bağımlılığı açısından bazı risk grupları tanımlanmıştır Bunlar istatistiki bilgilere göre madde kullanımı ve bağımlılığının diğer insanlara göre daha kolay ortaya çıkabildiği gruplardır Erkek cinsiyetinde madde kullanımı daha yaygındır Kullanım yaygınlığı ve bağımlılık geliştirme riski açısından 18-29 yaşlar riskin en yoğun olduğu dönemdir Toplumda bağımlılık oranını azaltmak açısından en çok üzerinde durulması gereken bu yaş grubudur
BAĞIMLILIKLA İLGİLİ RİSK FAKTÖRLERİ
Aile ile ilgili risk faktörleri: Anne ve baba desteğinin az olması Anne ve babada madde kullanımı olması Anne ve babanın gencin madde kullanımına izin verici, fazla toleranslı bir tutum içinde olması Anne ve babanın çocuk ile ilişkisinin kalitesi (ayrılan vaktin uzunluğundan çok bu vaktin nasıl değerlendirildiği önemlidir) Tutarsız disiplin (anne ve babadan birinin yasakladığına diğerinin izin vermesi ya da farklı zamanlarda aynı ebeveynin farklı tutumlar sergilemesi) Anne ve babanın çocuğun aktivitelerine ilgisizliği Başarının ödüllendirilmeyişi, suçluluk duygusu uyandırmanın eğitim metodu olarak kullanılması Çevrenin gerçekçi olmayan beklentileri (çok başarı beklenmesi ve bu nedenle mevcut başarının takdir edilmeyişi gibi) Çocuğun okuldan sonra kendi haline bırakılması Sosyal risk faktörleri: Yaşam stresleri (göç, işsizlik, boşanma, kayıplar vs) Madde kullanan arkadaş grupları içinde olmak Düşük okul, iş başarısı Düşük sosyoekonomik düzey Cinsel ya da fiziksel taciz yaşama Kişilikle ilgili faktörleri: Girişkenliğin az olması Kendine güvenin az olması Kendini kontrol etme yeteneğinin az olması Başetme mekanizmalarının kötü olması Dışarıdan kolay etkilenme Saldırgan kişilik yapısı Heyecanlı, dürtüsel, asi, kötümser kişilik yapıları Sosyal değerlere yabancılık Davranış bozuklukları Madde kullanımına başlamanın bir kısmı sosyal aktivitelerle ya da tıbbi zorunlulukla ilişkilendirilebilir Örneğin sigara ve ***** kullanımı topluma, alt kültürlere göre değişiklikler göstermekle birlikte belirli bir doza kadar sosyal bir akvite olarak toplumsal kabül görmekte ve yasal engel de bulunmamaktadır Yine biperiden (AkinetonÒ), morfin, meperidin (DolantinÒ), diazepam (DiazemÒ,NerviumÒ), clonazepam (RivotrilÒ), lorazepam (AtivanÒ), flunitrazepam (RohypnolÒ), alprazolam (XanaxÒ), barbitüratlar (LuminalÒ,NembutalÒ), meprobamat, fenprobamat (GamakuilÒ) gibi ilaçlar tedavi amacı ile hekim tarafından reçete edilmiş olabilir Bu gibi durumlarda eğer miktar aşımı ve kötüye kullanım söz konusu ise bunu ayırt etmek daha güç olabilir