Kadınlar Ve Meme Kanseri...

ProfDrVahit Özmen

ÖNSÖZ

Değerli Kadınlarımız,

Yapılan çalışmalar, meme kanserinin sıklığının tüm dünyada giderek arttığını göstermektedir Gelişmiş ülkelerde meme kanseri, kadınların en sık görülen kanseri olup, her 8 kadından birinin bu kansere yakalanacağı kabul edilmektedir Görülme sıklığı, 100/100000’in üzerindedir Ülkemizde de meme kanseri, kadınların en sık görülen ve en sık ölüm nedeni olan kanseridir Ancak sıklığı, batıya göre biraz daha azdır Bu oranın, Türkiye’nin doğusunda 20/100000, batısında ise 45/100000 olduğu düşünülmektedir Batı bölgelerimizde evlilik ve doğum yaşının gecikmesi, doğurganlığın azalması, stres, çalışma koşullarının güçleşmesi, doğum kontrol hapları ve menapozda hormon replasman tedavisinin daha sık kullanılması, çevre kirliliğinin artması meme kanserinin daha sık görülmesine neden olmaktadır

Gerek batıda gerekse ülkemizde, her dört kadından birinde, kanserin memede yerleştiği dikkatimizi çekmektedir ABD ve Avrupa’da meme kanseri sık görülmesine rağmen, mamografinin tarama yöntemi olarak kullanılması erken tanıyı sağlamaktadır Bu sayede, her üç kadından birinin meme kanserinden tamamen kurtulması mümkün olmaktadır Meme kanserinin erken tanı konulması ve etkili bir tedavi ile öldürücü bir hastalık olmadığını söyleyebiliriz

Ülkemizde, 40 yaşın üzerindeki kadınlarımıza, yılda bir defa cerrahi uzmanı tarafından muayene ve mamografi önermekteyiz Sağlık Bakanlığının düzenlediği bir yasa maddesi ile 50 yaşının üzerinde olup, herhangi bir sosyal güvencesi olmayan kadınlara, mamografi ücretsiz çekilmektedir

Bugün meme kanserinden korunmak, mamografi ile erken tanı koymak ve meme alınmadan tedavi edilebilmek şansınız vardır

Bu amaçla,
1Yirmi yaşınızdan itibaren ayda bir kez kendi kendinizi muayene ediniz
2Yirmi yaşından itibaren kırk yaşına kadar üç yılda bir kez, kırk yaşından itibaren yılda bir kez cerrahi uzmanına meme muayenesi olunuz
3Kırk yaşından itibaren yılda bir kez mamografi çektiriniz

Muayenelerinizi ve mamografilerinizi adetlerinizin başlangıcını takip eden hafta içerisinde yapın ve yaptırın Çevrenizdeki kadınları da sizin gibi bu konuda duyarlı olmaları için uyarın

Saygılarımla,

ProfDrVahit Özmen
Ulusal Kanser Danışma kurulu Üyesi
Meme Kanseri Erken Tanı ve Tarama Kurulu Başkanı


TANIM
Meme kanseri, anne sütünü yapan meme dokusu ve bunları taşıyan süt kanallarından kaynaklanan bir tümördür Genel olarak tek hücre ile başlar ve 1 cm çapına ulaşması için 5 yıldan daha uzun bir süre geçer Başlangıçta çevresine yayılma eğilimi olmayan kanser (in situ), zaman geçtikçe kan damarları ve lenf kanalları içerisine geçerek koltuk altı lenf bezleri ve diğer organlara yayılabilir

Meme kanseri daha çok 40 yaşının üzerindeki kadınlarda görülür Ancak günümüzde daha genç yaştaki kadınlarda da meme kanserinin olduğunu görüyoruz Bunun nedenleri, kadınlarda stresin artması, çalışma zorunluluğu, geç doğurma veya hiç doğurmama, erken adet görmeye başlama, beslenme ve çevreye bağlı diğer faktörler olabilir

SIKLIK
Meme kanseri, kadınların en sık görülen kanseridir Kadınlarda görülen tüm kanserlerin dörtte biri memede yerleşmektedir Ortalama yaşam süresinin uzaması, bu süre içerisinde her 8-10 kadından birinde meme kanseri ile karşılaşılmasına neden olmaktadır

Meme kanseri daha çok gelişmiş ülkelerde görülmektedir Ancak, ülkemizde de özellikle batı Anadolu’da meme kanseri sıklığı giderek artmaktadır Gelişmiş ülkelerde tarama mamografisinin yaygın olarak uygulanması bu ülkelerde daha erken tanı ve tedavi sağlamakta, böylece hastaların üçte ikisinde memenin yerinde kalması mümkün olmaktadır Ülkemizde de Kanserle Savaş Daire Başkanlığı, İl Sağlık Müdürlükleri ve Üniversite Hastanelerinde bulunan Meme Merkezlerinde meme muayenesi yapılmakta ve mamografi çekilmektedir Sağlık Bakanlığı tarafından 2005 yılında çıkarılan bir yönetmelik ile herhangibir sosyal güvencesi ve ekonomik gücü olmayan 50 yaşının üzerindeki kadınlarımıza meme merkezlerinde ücretsiz mamografi çekilebilmektedir

RİSK FAKTÖRLERİ
Özellikle kimler meme kanserine daha sık yakalanabilir?
Ailesinde ve yakın akrabalarında (anne, kardeş, çocuk, anneanne, babaanne, teyze, hala vs) meme kanseri olanlar, ilk adetini 12 yaşından önce görenler, menopoza 55 yaşından sonra girenler, hiç doğurmayanlar, kendisinde daha önce meme veya yumurtalık teşhisi konulanlar, menapozda aşırı kilo alanlar, alkol ve sigara kullananların meme kanserine yakalanma riski daha fazladır

SIKÇA SORULAN SORULAR
Annesinde meme kanseri olan kadınlar kaç yaşında muayene edilmeye başlanmalı?
Teşhis konulduktan sonra 10 yıl geriye gidilerek, muayene ve gerekli görülen tetkiklere başlanmalıdır Örneğin, annesinde 45 yaşında meme kanseri teşhisi konulan bir kadının takibi 35 yaşında başlamalıdır

Meme kanseri bulaşıcı mıdır ?
Hayır, meme kanseri fiziksel temasla (sarılma, öpüşme, cinsel temas) bulaşmaz

Memede fark edilen her tümör kötü huylu mudur?
Hayır Memede kadınların farkettiği tümörlerin ?’i iyi huylu tümör veya kisttir Özellikle çok kısa sürede ortaya çıkan ve ağrılı kitleler 30 ila 50 yaş arasındaki kadınlarda sıkça görülür Bunlar çoğunlukla meme kistleridir Daha çok sigara içen kadınlarda meme başı çevresinde kızarıklık, ağrı ve şişkinliğe neden olan enfeksiyonlarla (subareolar mastit, granülomatöz mastit vs) karşılaşılabilir Bu değişikliklerin tümünde en kısa sürede bir genel cerrahi uzmanına müracaat ederek, teşhis kesinleştirilmelidir

Memede fark edilen her kitle çıkarılmalı mıdır?
Hayır Memede bir kitle fark edildiğinde, muayene ve gerekli görülen tetkiklerle (mamografi, ultrasonografi, EMAR vs) değerlendirilmelidir Eğer kitle içerisinde sıvı bulunan basit bir kist ise, bunun çıkarılmasına gerek yoktur Bunlar kısa sürede oluşurlar ve genellikle ağrılıdırlar Çok büyük ve ağrılı kistler, nadiren enjektörle boşaltılabilirler Memedeki ödem, gerginlik ve ağrıyı azaltmak için bazı bitkisel ilaçlar önerilebilir Memedeki basit kistler, menapozdan sonra kendiliğinden kaybolabilirler Genç kadınlarda sık görülebilen iyi huylu meme tümörleri, fibroadenom adını alır Bunlar, 2cm’nin altında ve düzgün sınırlı ise, 6 ayda bir yapılan ultrason ile takip edilebilirler Hızlı büyümeleri ve şekil düzensizlikleri var ise, iğne biyopsisi yapılır Eğer kanser şüphesi var ise çıkarılırlar Büyük fibroadenomlar ve sarkom şüphesi olanların çıkarılmaları ve patolojik olarak değerlendirilmeleri gerekir

Meme kanserinin belirtileri nelerdir?
Hastalar düzenli olarak klinik muayene yaptırmıyor ve mamografi çektirmiyor ise, memede fark ettikleri genellikle ağrısız, sert, sınırları düzensiz ve hareketleri sınırlı bir kitle (sertlik) ile doktora müracaat ederler Bazen, meme başında çekilme, meme derisinde çöküntü, koltuk altında kitle ve meme başından kanlı akıntı yakınmaları olabilir Bu durumlarda vakit geçirmeden doktora gitmelidirler Bugün modern tıpta asıl amaç, memedeki kanseri henüz bir şikayet nedeni olmada, düzenli çekilen mamografide henüz birkaç mm iken yakalamaktır

Meme başı akıntıları önemli midir?
Meme başından kendiliğinden olan, tek taraflı ve kanlı-serum rengindeki akıntılar önemlidir Bunlar için meme cerrahisi uzmanına müracaat etmek gerekir Akıntı, küçük bir cam üzerine yayılması, kurutulması, boyanması ve mikroskopik olarak incelenir Bu hastalarda radyolojik değerlendirmelere (mamografi, ultrason) ek olarak, akıntının geldiği kanal içerisine kontrast madde verilerek görüntüleme (duktografi, galaktografi) yapılabilir Meme başının sıkılması sonucu meydana gelen gri-yeşil renkli akıntılar, memedeki fibrokistik değişikliklerle ilgilidir ve önemli değildir

Meme kanseri neden olur?
Meme kanserinin kesin nedenini bilmiyoruz Ancak, hormonal faktörler (östrojen ve progesteron gibi hormonlar) önemli rol almaktadırlar Erken adet gören, geç menapoza giren, menapozda uzun süren hormon tedavisi alan, hiç doğurmayan kadınlarda meme kanserinin sık görülmesi bu faktörlerin rolünü doğrulamaktadır Meme kanserinin tedavisinde de östrojen hormonunun etkisini yok eden ilaçların kullanılması ve bunların yararlı olması da bu görüşü desteklemektedir

Beslenme alışkanlıkları ve fiziksel aktivitelerin az olması da meme kanserinin daha fazla görülmesine neden olmaktadır Hayvansal yağ ve proteinlerden zengin, sebze ve meyvelerden fakir bir diyet, menapozda aşırı kilo alınması ve hareketsizlik, alkol kullanılması meme kanseri riskini artırmaktadır Bu nedenle, daha fazla taze sebze, meyve ve tahıl tüketilmesi ve her gün en az 1 saat egzersiz yapılmasını (yürüyüş, yüzme vs) tavsiye etmekteyiz Özellikle menapozdaki kadınların daha fazla olan kalsiyum ve mineral gereksinimi için süt, yoğurt, beyaz peynir, yeşil çay, mineral suları fazla tüketmeleri ve bol su içmeleri gerekir

TEŞHİS
Meme kanserinin teşhisi nasıl yapılır?
Meme kanserinin erken teşhisi için 3 ayrı tarama yöntemi vardır:
1Kadınların kendi kendini muayenesi
2Kadınların klinikte doktor tarafından muayenesi
3Mamografi (meme filmi) çektirilmesi

1Kadınların kendi kendini muayenesi
Kadınların 20 yaşından itibaren ayda bir kez (adet başlangıcından sonraki 10 gün içerisinde) kendilerini muayene etmelerini tavsiye etmekteyiz Bu muayenede, özellikle deriye ve meme başına yakın olan tümörleri erken fark etme şansı olabilir Ayrıca kadının meme kanserinin farkında olması ve bu hastalığı ciddiye alması için de kendi kendini muayeneyi öğrenmesi ve yapması şarttır Bu muayene, klinikte döktor tarafından muayene ve mamografi çekilmesinin adet öncesi beliren memedeki gerginliğin kaybolması için adetin başlangıcından sonra meme dokusunun gevşeyip, ödemin azaldığı günlerde yapılmasını önermekteyiz Menapozdaki kadınlar da ayın herhangi bir gününde kendilerini muayene edebilirler Muayene sırasında fark edilen en ufak bir değişiklik için doktora gidilmelidir

Mamografinin düzenli olarak çektirilmemesi, günümüzde hala meme kanserlerinin yaklaşık dörtte üçünün elle muayene ile fark edilmesine neden olmaktadır

2 Kadınların klinikte doktor tarafından muayenesi
30 yaşından itibaren her kadının yılda bir defa genel cerrahi uzmanı tarafından muayene edilmesi gerekir Muayeneyi yapan doktor gerektiğinde bazı tetkikler isteyecek ve uygun aralıklarla kontrole çağıracaktır Meme kanseri tanısı konulanların muayeneleri doktorunuzun önerdiği sıklıkta yapılacaktır

3Mamografi
Yaklaşık 70 yıldır mamografi meme kanserinin tanısında kullanılmaktadır Tarama yöntemi olarak kullanımı ise yarım asıra yaklaşmaktadır Mamografi, memelerin özel bir kaset üzerinde hafifçe sıkıştırılarak doğrudan filminin çekilmesidir Mamografi sırasında ağrı duyulabilmesi, kadınların bu işlemden çekinmelerine neden olmaktadır Bu nedenle adet sonrası memelerinizin gevşeyip rahatladığı dönemde mamografi çektirmelisiniz Menopozda memenin yoğunluğu azalacağından mamografi sırasında daha az ağrı olmaktadır

Mamografiyi ne zaman çektirmelisiniz?
35-40 yaş arasında bir defa mamografi çektirilerek daha sonraki kontrollere örnek olacak bir film elde edilir Daha genç kadınlarda meme dokusu çok yoğun olduğundan mamografide iyi bir görüntü elde edilememektedir Ancak, doktorunuz zorunlu olduğu durumlarda sizden mamografi isteyebilir 40 yaşından sonra yılda bir defa mamografi çektirilmelidir Yapılan tetkiklerinizi bir klasörde ve tarih sırasına göre saklayınız Bunlar daha sonraki filmlerinizle karşılaştırılacaktır

Mamografi ile alınan radyasyon tehlikeli midir?
Bu işlem sırasında verilen radyasyonun dozu çok azdır Mamografi sırasında henüz ele gelmeyen çok küçük tümörlerin dahi yakalanabilmesi, tüm dünyada bu yöntemin en güvenilir ve en yaygın bir tanı ve tarama yöntemi olarak uygulanmasını sağlamaktadır

Mamografiyi nerede çektirmeliyim?
Doktorunuz çektirdiğiniz filmin kalitesini beğenmeyip, yeniden çektirilmesini isteyebilir Bu nedenle meme filminizi, bu işlemleri yılda en az 1000 defa yapabilen, yeni bir cihaza sahip bir merkezde çektirmenizi önermekteyiz Ayrıca, çekilen filmi yorumlayacak olan radyoloji uzmanının da mamografi konusunda çok deneyimli olması gerekir

Tüm meme kanserleri mamografide görülebilir mi?
Meme kanserlerinin yaklaşık dörtte üçü mamografide görülebilir Özellikle birkaç mmlik kireçlenme adacıkları fark edilebilir Mamografiyi, meme muayenesi ve bazı durumlarda meme ultrasonografisi veya meme emarı tamamlamaktadır

Dijital mamografi nedir?
Yeni bir mamografi sistemidir Memeyi daha ayrıntılı bir inceleme şansı verir Klasik ve kaliteli bir mamografiden çok fazla bir üstünlüğü yoktur

Ultrasonografi nedir ve ne zaman yapılmalıdır?
Özel bir sistemle memeye gönderilen ses dalgalarının yansıması ve bunların ekranda görüntülenmesidir Daha çok genç kadınlarda ve fark edilen kitlenin kist olup olmadığının ayırt edilmesinde kullanılır Bazı yoğun memelerde mamografiye yardımcı olmaktadır Radyasyon vermediğinden sıkça yapılabilir

Mamografi veya ultrasonografi ile fark edilen ve ele gelmeyen kitleler nasıl çıkarılır?
Bu küçük kitlelerden, mamografi veya ultrasonografi yardımı ile radyoloji uzmanı tarafından biyopsi yapılabilir Eğer sonuç kanser olarak belirlenir ise, bu kitle daha sonra yeniden işaretlenir ve ameliyathanede cerrahi uzmanı tarafından çıkarılır

Meme emarı nedir? Ne zaman yapılmalıdır?
Memenin elektromanyetik bir ortamda ve damardan kontrast madde verilerek görüntülenmesidir Yukarıda belirtilen tanı yöntemlerinin tamamlayıcısıdır ve pahalıdır Çok özel durumlarda meme cerrahınız tarafından istenebilir Vücudunda metal bulunan hastalar (kalp pili, protez vs) çektirmek için doktorlarına danışmak zorundadırlar

PET muayenesi nedir ?
Pozitron emisyon tomografisi (PET), özel bir madde vererek vücuttaki tümörlerin araştırılması işlemidir Çok zahmetli ve pahalı bir yöntemdir Çok özel durumlarda doktorunuz tarafından istenebilir

Meme kanserini erken teşhis edecek bir kan tahlili (tümör belirteci) var mıdır?
Maalesef meme kanserinin erken tanısı için yapılabilecek bir kan tahlili yoktur Meme kanserli kadınlarda CA15-3 ve CEA gibi tümör belirteçleri bazen yükselebilir ve hastalığın takibinde kullanabilir