Kişiye Özel Kanser Tedavisi...

Kanser tedavisinin bireyselleştirilmesiyle birlikte, aynı tanıyı almış tüm hastalara aynı tedavi uygulanarak, gereksiz ilaç kullanımının önüne geçilmesi hedefleniyor Böylece tedavilerin hem daha etkin, hem de daha ekonomik olması sağlanabiliyor

Yaşam süresi uzadı:

Kanser hastalarının yaşam süreleri tedavi yaklaşımının belirlenip, ilaçların kullanılmasıyla birlikte uzadı Hatta bazılarının tedavi edilebilir hastalık haline geldiği yapılan çalışmalarla da gösterildi Metastatik barsak kanserinde 20 yıl önce altı ay olan ortalama ömür, bugün üç yıla kadar uzatıldı Bu son derece büyük ve önemli m bir sonuç Bugün birçok kanser türünde tedaviyi ayrıntılandırıp, bireyselleştirecek bilgiyi sahibiz

Moleküler biyoloji, genetik ve hücre bilimindeki gelişmeler sayesinde kanserin nasıl başladığı, geliştiği ve yayıldığı artık çok daha iyi tespit edilebiliyor Aynı kanser tipinde dahil moleküler düzeyde oluşan farklılıklar, hastaların tedavilere değişik yanıtlar vermesine neden olabiliyor

Bu gelişmeler kanserin tedavi planlamasının da aynı doğrultuda farklılaşmasına neden oldu Artık tek bir tanı ve buna uygun tedavinin yerini, kanserin moleküler düzeyde incelenmesi ve sonuçlara uygun tedaviyi esas alan “bireyselleştirilmiş tedavi” yaklaşımı aldı

Moleküler biyolojiden elde edilen verilerin artmasıyla birlikte medikal tedavinin artık daha özel ve butik bir hal almaya başlayacağını belirten Anadolu Sağlık Merkezi Medikal Onkoloji Uzmanları Prof Dr Haluk Onat ve Prof Dr Necdet Üskent ile bireyselleştirilmiş kanser tedavi yaklaşımının ne olduğunu ve nasıl işlediğini inceledik…

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ KANSEL TEDAVİSİ KAVRAMI NE DEMEK

Bu kavram, hastada tanı konulan kanserin yapısına göre tedavisinin planlanması ve uygulanması anlamına gelmektedir Tedaviye başlanmadan önce tümörün özellikleri belirlenerek; tümörün seyir hızı, prognozu yani hastanın bundan sonraki hayatına nasıl etki edebileceği, uygulanacak tedaviye karşı alınacak yanıtlar önceden saptanıyor Elde edilen sonuçlara dayanarak tedavi ve hedefler belirleniyor Yani ne tür bir kanser olursa olsun artık hastalığa özel bir tedavi değil, kişiye özel bir tedavi yapıyoruz Kanserin özelliklerine göre planlama yapıyoruz

BU UYGULAMA NASIL KAZANIMLAR SAĞLIYOR

Tedavinin bireyselleştirilmesiyle birlikte aynı tanıyı almış tüm hastalara aynı tedavinin uygulanarak gereksiz ilaç kullanımının önüne geçilmiş olunuyor Böylece tedavilerin hem daha etkin, hem de daha ekonomik olması sağlanabiliyor Bugün için tedaviyi bireyselleştirmemizdeki amaçlarımızdan biri de elimizdeki ilaçları mümkün olduğunca verimli kullanmaktır Şu an uyguladığımız tedavilerde eskisinden daha iyi sonuçlar alıyoruz Ancak hücre içinde hala bilmediğimiz özellikler var, bildiğimiz özelliklere göre ilaçları verdiğimizde de bir süre sonra hastalık kendi kendini yeniliyor ve ilaçlara karşı direnç gelişiyor O zaman farklı bir ilaca geçiliyor

MOLEKÜLER BİYOLOJİ VE HÜCRE BİLİMİNDEKİ GELİŞLERE VE TEDAVİNİN ŞEKİLLLENMESİNDEKİ ETKİLERİ

Moleküler biyoloji, genetik ve hücre bilimindeki gelişmeler sayesinde kanserin nasıl başladığı, geliştiği ve yayıldığı daha iyi bilinmektedir Aynı kanser tipinde dahi moleküler düzeyde farklılıklar olduğu, bu nedenle tedavilere değişik yanıtlar verdiği ortaya konmuştur Bunun ilk örneği hücrenin yüzeyinde reseptör olarak adlandırılan ve çoğalma sinyalini alan ve çekirdeğe ileten alıcıların (bir çeşit çanak anten) saptanmasıdır Meme kanserinde östrojen ve progesteron reseptörlerinin varlığı veya yokluğu endokrin tedavi dediğimiz hormonal tedaviye yanıt alınıp, bazılarında ise etkisiz kaldığı anlaşılamıyordu İzleyen yıllarda kanser hücresinin yüzeyinde yüzlerce başka reseptörler (HER-2, c-kit, VEGF, EGFR, PDGFR) ve bunların hücre içi bağlantılar bulundu Hücre çekirdeğine bölünme sinyalini getiren yolaklar ve bunları birbirine bağlayan istasyonlar belirlendi Bazı kanser türlerinde hücre içinde bölünme sinyalinin otomatizma kazandığı (Bir çeşit takılı kalmış elektrik düğmesi gibi) ve bazı sinyal ileti yolu istasyonlarını bloke ederek kanser hücresinin çoğalmasının durdurulabileceği gösterildi

KANSER TÜRLERİNİNİN TAMAMINDA AYNI YAKLAŞIM MI UYGULANIYOR

Prof Dr Necdet Üskent’e göre, bugün meme kanseri, böbrek tümörleri, kolon kanseri, mide-barsak sisteminin özel bir reseptör içeren stromal tümörleri (GIST), lenfomalar, kronik myelositer lösemi, baş – boyun tümörleri ve özel gen mutasyonları saptanan ve saptanmayan akciğer kanserlerinde “hedefe yönelik tedaviler” olarak adlandırılan bu seçilmiş tedaviler kullanılmaktadır Bu tedaviler ancak o reseptör veya genetik mutasyonu olan hastalarda etkili olmaktadır

Prof Dr Haluk Onat’a göre bu gibi durumlara en iyi örneği meme kanserinde ve akciğer kanserinde görüyoruz Bugün bu kanserlerde standart tedavi olarak uyguluyoruz Örneğin meme kanserinde tümörün hormona karşı duyarlı olup olmadığının tespit edilmesi uzun süredir bilinen bir uygulamadır Hormona duyarlıysa hem seyrinin daha iyi olacağını biliyoruz, hem de hormona duyarlı ilaçlar kullanabiliyoruz Eğer hormona duyarsızsa da, gereksiz yere bu ilaçları kullanmamış oluyoruz

Ayrıca bu hastanın prognozunun nispeten daha kötü olduğunu bildiğimiz için kemoterapiden yararlanıyoruz Hormona duyarlı olan tümörlerin kemoterapiden yeterince yararlanamadığını bildiğimiz için bir kısmına gereksiz yere kemoterapi kullanmamış oluyoruz Akciğer kanserinde de hücre tipine göre daha iyi cevap alındığını bildiğimiz ilaçlarla olan rejimleri tercih ediyoruz Ayrıca akciğer kanserinde genetik mutasyonların olup olmamasına göre hedefe yönelik ilaçları kullanıp kullanmamaya karar veriyoruz Diğer taraftan barsak kanserinde ise bazı genlerin mutasyonlarına bakarak tedaviyi planlıyoruz

UYGULANAN TEDAVİNİN HASTADA NASIL SONUÇLANACAĞINI GÖSTEREN TESTLER NELERDİR?

Standart kemoterapide kullanılan bazı kemoterapetik (sitotoksik) ajanların bazı hastalarda neden etkili olmadığı yeni yeni anlaşılmaya başlamıştır ERCC1 ve ERCC2 gibi DNA tamir genlerindeki mutasyonlar platin grubu ilaçlara, topoisomeraz 1 enzim mutasyonu ise antrasiklin grubu ilaçlara daha tedavinin başlangıcında direnç gösterir

Kemoterapetik ilaçların seçimi de buna göre yapılır Antibiyotik sensitive testi gibi keoterapetik ajanların tedavi öncesi tümöre karşı etkinliğinin araştırılması testi (kemosensitive testi) bazı merkezlerde araştırılmaktadır Bir diğer prediktif test de oncotype adı verilen 21 gendeki mutasyonları saptayarak meme kanserinden ameliyat olmuş hastalarda, “adjuvan” olarak adlandırılan koruyucu kemoterapinin yapılmasına patolojik ve klinik faktörlere bakılarak karar verilemiyor ise bu teste başvurulabilir Böylece gereksiz tedavi toksistesinden kaçınılmış olur Diğer kanser tiplerinde de benzer genetik testler kullanılmaya başlanmıştır

KANSER TANISI KONMUŞ BİR HASTADA TEDAVİ ŞEMASININ BİREYSELLEŞTİRİLMESİ NASIL OLUR

Tıbbi onkoloji uzmanı, patolojiden ve genetik laboratuarından glen verilerle hastanın tıbbi geçmişiyle ilgili verileri topluyor Patolojik sonuçlara göre, önce tanı konuluyor Kanserin türüne göre de var olan bir takım belirleyicileri de ortaya çıkarıyor Yine kanserin türüne göre moleküler genetik laboratuarında da gerekli bilgileri alıyoruz ve tüm bunları değerlendirdikten sonra ortaya tedavi şeması çıkıyor İlaç tedavisine başlanmadan önce tümörün yapısına bakıldığı gibi, hastaların da bazı özelliklerine bakılıyor Çünkü aynı özelliklerdeki tümörler olmasına karşın, yarar görecek ve görmeyecek hasta grupları değişiyor Yapılan araştırmalar soncunda var olan hedefe ilaçlar yönlendirilirken, bunlarda ne kadar yarar görüleceğine kadar birçok elden bilgi ediniliyor

Kişiselleştirilmiş kanser tedavisi daha çok medikal onkolojinin ilgi alanına girmektedir Ama bir hastadan biyopsi alınırken nelere bakılması gerektiğini cerrahın da bilmesi gerekmektedir

Radyasyon onkolojisi uzmanının da bilgi sahibi olması, bununla beraber patoloji uzmanın da bu konular hakkında bilgi sahibi olması ve buna göre incelemelerinin ve raporlarının tam ve yol gösterici olması gerekir

Ayrıca gerektiğinde moleküler biyolog ve genetik uzmanı da bu sürece katılmaktadır Tüm bu sonuçlara göre uygun ilaç tedavisi de tıbbi onkoloji uzmanı tarafından belirleniyor Bazı kanserlerde birçok şey biliyoruz ama bazı kanserlerde de bu anlamda hiçbir bilgimiz yok

BU İLAÇLARIN KULLANILMAYA BAŞLAMASIYLA BİRLİKTE TEDAVİDE NE GİBİ İLERLEMELER KAYDEDİLDİ

Bu tedavi yaklaşımın belirlenip, ilaçların kullanılmasıyla birlikte kanser hastalarının yaşamı uzadı, hatta bazıları tedavi edilebilir hastalık haline geldiği yapılan çalışmalarla da gösterildi Şöyle bir örnek vermek gerekirse, metastatik barsak kanserini 20 yıl önce altı ay olan ortalama ömür, bugün üç yıla kadar uzatıldı Bu son derece büyük ve önemli bir sonuçtur Bu tedaviler ayrıca çok pahalı olduğu için kişiselleştirilmesi , bu ilaçların çok daha ekonomik ve gereksiz kullanımının da önüne geçilmiş oluyor

Bugün birçok kanser türünde tedaviyi ayrıntılandırarak bireyselleştirecek bilgiye sahibiz Her geçen gün de bu bilgilere yeni veriler ekleniyor Bu veriler hem prognozu belirleme, hem de tedaviye cevap verip vermemek açısından çok önemli elbette bu verilere karşı da hedefe yönelik ilaçlar geliştiriliyor

TEDAVİNİN BAŞARILI SONUÇLARA ULAŞMASI İÇİN BAŞKA KRİTERLER VAR MI?

Tümörün özelliklerinin tam olarak ortaya konması gerekiyor Öncelikle ilaç tedavisinden istenilen sonuçları elde etmek için doğru kişiye ve doğru tümöre uygulanması gerekir Bunun yanında uygulanan tedaviler uzun süreli tedaviler olduğu için hasta uyumu da çok önemlidir

Diğer taraftan, ilaç kullanılmaya başlanmasıyla birlikte oluşabilecek yan etkiler de düşünülerek, hastanın farklı bir hastalığının olup olmadığının mutlaka kontrol edilmesi gerekiyor Ayrıca tedavi süresinde hastanın sıkı takip edilmesinin yanında hastanın tedaviye uyumlu olması da çok önemli İlaçların düzenli kullanılması, hekim kontrollerinin düzenli bir şekilde gerçekleştirilmesi, ilacın yan etkilerini de çok iyi tanıması gerekiyor Çünkü bazı ilaçları kalp hastalığı olanlar kullanamazken, bazılarında tansiyon sorunları, alerjik reaksiyonlar ya da ishal gibi yan etkiler yapabiliyor Hastaların bu yan etkiler konusunda da bilgi sahibi olmaları ve oluşabilecek yan etkileri de takip etmeleri gerekiyor

BU KONUDA GELECEK NELER GETİRECEK

Moleküler biyoloji ve genetik bilimindeki ilerlemeler sayesinde tedaviler giderek daha kişiye özel (Tailored Therapy) hale gelecektir Medikal onkoloji artık “butik tedavi” yoluna gidiyor Tümörün yapısındaki genetik mutasyonlar, damarlanma durumu, hücre membranındaki reseptörler, hücre içindeki sinyal ileti yolları, DNA tamir genleri ve ilaca dinci sağlayan MDR gen mutasyonları gelecekte daha seçici kanser tedavilerine olanak sağlayacaktır Bireyselleştirilmiş kanser tedavi yaklaşımı Amerikan Kanser Enstitüsü ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından belirlenmiş uluslar arası kılavuzlarda belirlenmiş durumda Uluslararası standartlarda belirlenen tedavi alogaritmalarıyla hekimler hangi durumda nasıl hareket etmeleri gerektiğine karar veriyor

Anadolu Sağlık

Medikal Onkoloji Uzmanı

Prof Dr Haluk Onat

Medikal Onkoloji Uzmanı

Prof Dr Necdet Üskent

'''Bu kavram, hastada tanı konulan kanserin yapısına göre tedavisinin planlanması ve uygulanması anlamına gelmektedir Tedaviye başlanmadan önce tümörün özellikleri belirlenerek; tümörün seyir hızı, prognozu yani hastanın bundan sonraki hayatına nasıl etki edebileceği, uygulanacak tedaviye karşı alınacak yanıtlar önceden saptanıyor Elde edilen sonuçlara dayanarak tedavi ve hedefler belirleniyor Yani ne tür bir kanser olursa olsun artık hastalığa özel bir tedavi değil, kişiye özel bir tedavi yapıyoruz Kanserin özelliklerine göre planlama yapıyoruz'''

Tıp çok ilerlediDaha da ilerlemeye devam ediyorİnşallah tüm hastalardan olumlu tedavi sonuçları alınacak duruma gelir de kanser ölüm nedeni olmaktan çıkar