Evde Prematüre Bebek Bakımı

Evde Prematüre Bebek Bakımı
Prematüre bebeklerin yenidoğan yoğun bakım ünitesinden taburcu edilme zamanı önemli bir konudur Hastaneden erken çıkma bebek ile anne arasındaki bağı kuvvetlendireceği gibi bebeğin gelişeceği çevrenin düzenlenmesi, hastane enfeksiyonlarının önlenmesi ve hastane masraflarının azaltılması yönünden de faydalıdır Buna karşılık hastaneden erken çıkma; bebeğin genel durumunun bozulmasına ve tekrar hastaneye yatırılması gereksinimine yol açabilir ve bu durum bebeğe olduğu kadar aileye de ilave bir stres kaynağı olur

Prematüre doğan bebeklerin ebeveynleri, bebek taburcu olup eve geldikten sonra 3 değişik dönemden geçerler İlk döneme "öfori dönemi" denir ve evdeki ilk 6 haftalık süreyi kapsar Bu dönemde ebeveynler anne-baba olmanın mutluluğunu yaşar ve çocuğun eve gelmiş olmasından dolayı sevinç içerisindedirler İkinci dönem bir mutsuzluk dönemidir ve 6 ay kadar sürebilir Bu dönemde aile çocuklarının düşündüklerinden daha küçük olduğunun, gelişmesinin daha geri olduğunun farkına varır ve bu sorunlarla baş edemeyeceğini düşünerek endişelenir Son dönem kabullenme dönemi olarak adlandırılır Bu dönemde anne ve baba, çocuklarını olduğu gibi ve hayatlarının doğal bir parçası olarak kabul etmeyi öğrenir ve normal hayatlarına döner Çocuğun büyümesi ve gelişmesi normal veya çok hafif bir gelişme geriliği varsa, aile içindeki stres daha azdır ve normal hayata dönüş çok daha hızlı meydana gelir

VÜCUT ISISININ KORUNMASI
Prematüre bebekler zamanında doğan bebeklere göre farklılıklar gösterirler Gestasyon haftaları büyüdükçe vücutlarındaki oluşumlar tamamlanmaya ve bizlerin dışarıdan verdiğimiz desteğe daha az ihtiyaç duymaya başlarlar Cilt altı yağ tabakaları olgunlaşmadığı için hipotermi (vücut ısının düşmesi) gözlenebilir Bu nedenle zamanında doğan bebeklere göre daha çabuk üşürler Vücut ısılarının korunması için alınan kıyafetlerin uygun boyutta olması, vücutlarının her yerini sarması gerekmektedir Bu sağlanamıyorsa prematüre kendini ısıtmak için daha fazla enerji kullanacak, bu da büyüme hızını yavaşlatarak farklı problemlerin oluşmasına neden olacaktır

Eğer; uygun boyutta pamuklu kıyafetler bulunamaz ise el ve ayaklarına pamuk, gazlı bez sarılarak, iki tulum üst üste, eldiven ve çoraplar çiftli giydirilerek çözüm üretilebilir
Oda sıcaklığı sabit tutulmalıdır (24 °C - 25 °C) Çok soğuk ve çok sıcak ısı değişikliklerinin bebeğin sağlığını tehlikeye sokacağı unutulmamalıdır Mümkünse odada termometre bulundurulmalıdır Digital kulak termometresi bebeğin ısı ölçümünün kontrolü için fayda sağlayacaktır

BESLENME
Prematüre bebeklerin besin ihtiyaçları zamanında doğmuş bebeklerinkinden daha fazladır Büyümeyi yakalayabilmek için aldıkları enerji doğru hesaplanmalı, beslenmesi ona göre düzenlenmelidir
Emme, yutma, nefes alma koordinasyonlu refleks 33 gestasyon haftasından sonra geliştiği için daha önceki haftalarda bebekler gavajla beslenmelidir (Gavaj: Mideye ağız veya burundan sonda takılarak, sondadan anne sütü veya mama ile besleme yöntemidir )

Bebeğin bakımının büyük ölçüde tıbbi personele bağımlı olduğu ilk dönemlerde anne sütü verilmesi anne ve bebeğin duygusal ihtiyaçları açısından büyük faydalar sağlar Anne sütüyle beslenme şekli gerek emzirme metodları, gerek biberonla, gavajla beslenme ve anne sütünün önemi aile hastanemizde kaldığı süre içerisinde sürekli verilmektedir

Anne sütünün önemi asla tartışılmaz Anne serviste yattığı süre içerisinde süt salınımının artması için süt pompası ile sütleri toplanır Bu işleme evde de devam etmesi gerekebilir Bu dönemde sütlerin saklama koşulları ve hazırlanışı ile ilgili kurallara uyulmalıdır

Anne sütü;

* Derin dondurucuda, 6 aya kadar,
* Buzlukta, 1 aya kadar,
* Buzdolabı rafında, 24 saat'e kadar,
* Oda sıcaklığında, 8 saat 'e kadar saklanabilir

Anne sütü ısıtılarak verilmez Bebeği beslemeden 1-2 saat evveli oda sıcaklığında bekletilerek veya benmarie usulü ılıtılarak verilebilir
Eğer prematüre, anne sütünün yanında mama desteği ile besleniyorsa; mama hazırlama koşulları ve biberonla beslenme kurallarına uyulmalıdır

Mama Hazırlığı:

Malzemeler:
1- Steril su (İçme suyunu temiz bir kapta kaynamaya başladıktan sonra 10 dakika kadar kaynatın)
2- Steril biberon (ölçülü biberonlar ve en sağlıklısı cam biberonlar kullanın Biberonların emziklerini ve biberon emziklerinizi hatta süt pompanızın aparatlarını sterilizatör cihazında buhar ile sterilizasyon yöntemi ile steril edilebilir ya da ayrı temiz bir tencere edinerek bütün parçaların üstünü kaplayacak şekilde içme suyu ile kaynatma yöntemi ile steril edebilirsiniz)
3- Steril biberon emziği (silikon veya kauçuk biberon emzikleri kullanılabilir Dikkat edilmesi gereken emziklerin deliklerinin büyüklüğüdür Akış hızının damla damla olmasına dikkat ediniz Deliklerin büyük ve akış hızlarının hızlı olması aspirasyon riskini doğurabilir)
4- Uygun mamalar (prematüre mamaları ve miadında doğmuş bebekler için hazırlanmış mamaların birbirlerinden farklılıkları vardır O nedenle doktorunuza danışarak mama kullanınız)

Hazırlık: Mamaların içinde ölçekler bulunmaktadır Biberonu düz bir zemine yerleştirerek steril suyu 30 cc (30 ml) ölçüsüne kadar koyunuz İçine mama ölçeği ile 30 cc'ye 1 ölçek, 60 cc'ye 2 ölçek vb hazırlayarak, biberonun ağzını kapatarak iyice çalkalayınız Biberon ısıtıcısında mamayı ısıtabilirsiniz Biberon ısıtıcı yoksa biberonu sıcak suyun içine oturtarak da bu işlemi uygulayabilirsiniz
Mamanın ısısını cildin en hassas ve en ince bölgesi olan el üstü veya el bileğinin içine damlatarak kontrol ediniz ve öyle beslemeye geçiniz

Bazı prematürelerde aldığı miktar ölçüm açısından önemlidir Vereceğiniz miktarı enjektör ile ölçerek biberonla verebilirsiniz

Temizlik: Bebeğinize kullandığınız emzik, biberon vb mutlaka steril ederek kullanınız Kirli biberonları bulaşık deterjanı ile biberon fırçasıyla içini iyice yıkayarak temizleyip steril ediniz
Emzirme pozisyonları farklılık gösterir Bebek emzirme aşamasına geldikten sonra yenidoğan yoğun bakım ünitesi ve bebek bakım odası hemşireleri tarafından emzirme teknikleri eğitimi verilecektir
Ev ortamında emzirme işlemi için temin edeceğiniz rahat bir koltuk hem sizin rahatlığınız hem de bebeğinizin rahat emebilmesi için kolaylık sağlayacaktır

Prematürenin gerek hastanede yattığı dönemde gerekse taburcu olduktan sonraki beslenmesi yalnızca besin ihtiyaçlarının karşılanması anlamına gelmez Bu dönemdeki beslenme şekli, çocuğun tüm yaşamını etkileyebilecek özelliklere sahiptir Bebeğe kalori ile diğer besin elemanlarının da uygun şekilde verilmesi bebeğin beyin gelişimi ile bağırsak ve endokrin fonksiyonların gelişimini etkileyebildiği gibi erişkin yaşta karşılaşabileceği şişmanlık, ateroskleroz, hipertansiyon ve allerji gibi çok değişik sorunların ortaya çıkmasını da etkileyebilir Bu nedenle, bebeklerin doğru zamanda doğru şekilde beslemesi önem kazanır

Prematüre beslenmesinde anne sütüne ek mamalar anne sütüyle birlikte verilebilir (EO protein mama) Bunun yanında multivitaminler, demir, fosfor vb eklenebilir Taburcu olurken ilaçların kulanım şekilleri, dozları ve saatleri yenidoğan hemşireleri tarafından aileye anlatılmalı ve taburcu formunda belirtilmelidir

Beslenme sorunları:
Prematüre bebeklerde beslenme problemlerine daha sık rastlanır Bu sorunların çoğu hemen doğum sonrası dönemde görülmekle beraber emme ve yutma sorunları uzun süre devam edebilir Bu aşamada yine; yoğun bakım ünitesinde aile beslemeye ortak edilerek ev aşamasında kendi başlarına beslemede eğitilmelidir Dikkat edilmesi gerekenler besleme esnasında bebeğin başını 45 derece açı ile tutmak, biberon emziğinin akış hızını ayarlamak, mamanın ısısını kontrol etmek, anne sütü veya mamanın miktarını ayarlamak ve besleme işlemi yapan kişinin rahatlığını sağlamak bunlardan sadece bir kaçıdır

Eğer bebek ilk önce aktif emip daha sonra uyku haline geçiyorsa bebeğin gazının olabileceği düşünülmeli, uygun pozisyonda gazını çıkartmaya çalışılmalıdır Prematüre bebeklerin çene kasları tam olarak gelişmediği için emme işlemi esnasında çok çabuk yorularak uyku fazına geçebilirler Bu nedenle özellikle biberon ile beslerken parmağınızla çeneden destek sağlayarak bebeğinize yardımcı olabilirsiniz Lütfen sorularınızı ve gösterilmesini istediğiniz pozisyonları yenidoğan hemşirelerine sorarak yardım alınız Beslenme süresini 30 dakikayı geçmeyecek şekilde ayarlayınız Besleme ne kadar uzarsa öğün sayısı o kadar azalır Kilo kaybı o kadar da fazla olur
Bebeğinizi beslenme sonrası sağ veya sol yan yana yatırınız Başı vücutla beraber dereceye kadar dikleştirmede fayda vardır

Aspirasyon beslenme sonralarında çok sık görülen bir komplikasyondur Dikkat edilmesi gerekir
Prematüre bebeklerde kabızlık da nadir olmayan bir durumdur Uzun süreli kabızlıklarda doktorunuza başvurunuz

Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde ve bebek bakım odasında hemşireler tarafından bağırsak masajı eğitimi verilmektedir Evde bu masaj yöntemi size yardımcı olacaktır
Beslenme esnasında bebeğinizin rengini ve hareketlerini doğru gözlemlemeniz gerekir Sağlıklı bir bebeğin rengi pembedir Bebeğin renginde hastane çıkışına göre sararma veya soluklaşma gözlemlerseniz doktorunuza başvurunuz Beslenme esnasında ağız ve burun çevresinde morarma, vücudunda genel bir renk değişikliği olursa beslemeyi kesip mutlaka bebeğinizi gözlemleyip doktorunuza başvurunuz

EVDE ENFEKSİYON KONTROLÜ
Prematüre bebeklerin bağışıklık sistemleri tam olarak gelişmediği için her türlü enfeksiyona açıktırlar Bu nedenle ziyaretçilere, özellikle okul çağı çocuklara kısıtlamalarda hassas davranılmalıdır Odasında oyuncak bulundurulacak ise; oyuncakların yıkanabilen, toz tutmayan ve tüysüz olmasına dikkat edilmelidir

El temizliği enfeksiyon kontrolünde birinci basamaktır Bebeğe dokunmadan evvel, alt temizliği sonrası el temizliğine özen gösterilmelidir
Tırnakların kısa kesilmesi ve mümkün olduğunca takı takılmaması yine enfeksiyon açısından önemlidir

SOLUNUM DURMASI - APNE Apne:
Prematüre bebeklerde sık görülen apne, beynin yeterli olgunluğa ulaşamamış olması ve göğüs kafesi kaslarının kuvvetsizliğinden meydana gelmektedir5 saniyeden daha kısa ve kendiliğinden düzelen solunum durmaları fizyolojiktir Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde çok sık karşılaşılan bu sorun bebek taburcu olduktan sonrada devam edebilir10 saniyeden daha uzun ve bebeğin dudaklarında morarma ve halsizlik yapan solunum durması patolojiktir, uyarı verilmesi gerekir ve hemen doktorunuza başvurun Bebeğin evde apne yatağı ve monitörüne bağlanıp bağlanmayacağına taburcu olmadan önce karar verilir Kullanımı ve temini aileye taburculuk planında anlatılır

UYKU
Prematüre bebekler uykuya çok meyillidirler Özellikle beslenmeye ayrılan süre ne kadar çok uzarsa o kadar bebeğin yorulmasından dolayı uykuya meyili artacaktır Bu nedenle beslenmede harcanan süreye dikkat edilmeli, beslenme ve uyku düzenleri iyi ayarlanmalıdır

Büyüme hormonu uyku safhasında salgılanır Bu nedenle bebek uyurken itinalı davranılmalıdır Bunun yanında oda lambasının ayarlanır olması bebeğin gece gündüzü ayırt etmesi açısından faydalı olacaktır Gündüzleri daha hareketli bir yaşamdan geceleri uyku ve sessizliğe geçiş bebeğin ev ortamına adaptasyonu yönünden önemlidir

Gündüzleri odasında kısık sesli hafif bir müzik çalınabilir Fakat bilinmelidir ki ses seviyesinin yüksek olması henüz daha yeni yeni olgunlaşmaya başlayan işitme organında kalıcı hasarlara neden olabilir

CİLT BAKIMI
Bütün yenidoğanların olduğu gibi prematürelerin de cildi hassas ve narindir Özellikle prematürelerde kulak gibi kıkırdak dokuların olduğu bölümler olgunlaşmadığı için sağ, sol yan yatırıldığında uzun süre pozisyon değiştirilmemesine bağlı olarak kulaklarda yapışkanlıklar, nekrozlar oluşabilir Yine pozisyonel olarak baş bölgesinde düzleşmeler görülebilir Bu nedenle sık sık (3 saat ara ile) pozisyon değiştirmede, hassas bölgelerine havlu, pet gibi malzemelerle desteklemekte fayda görülecektir

Gözlerde yapışkanlıklar, çapaklanmalar ve hatta akıntılar görülebilir Bu durumda doktorunuza danışmakta fayda olacaktır Göz bakımını steril su ile yapabilirsiniz Bir göze kullandığınız gazlı bezi diğer gözde kullanmayınız, çünkü herhangi bir enfeksiyon söz konusu ise diğerine bulaştırabilirsiniz Eğer ki; gözlerde ödem, kızarıklık ve sarımtırak akıntı varsa bu enfeksiyon olduğunu gösterebilir

Ağız bakımında yine steril su kullanabilirsiniz Bebeğinizin damaklarda, dil üstünde beyaz partiküller olup olmadığına dikkat ediniz Böyle bir durumda serçe parmağınıza gazlı bez sarıp pamukçuk olan bölgeyi steril su ile kazıma tarzında temizlemeniz önerilecektir Emin olmadığınız durumda doktorunuza başvurabilirsiniz