Sigara Alışkanlığına Dikkat - Anne Baba Faktörü

Sigara alışkanlığı, toplumun hemen bütününü ilgilendiren önemli bir psikososyal sorundur Alışkanlık yapıcı maddelerin en yaygın olanıdırSigara alışkanlığının zararı sadece kullananı değil, kullanmayan çevredeki bireyleri de etkilerBu makalede sigara alışkanlığının başlamasında, sürdürülmesinde ve bırakılmasında anne baba tutumunun etkisi gözden geçirildi

Anne-baba tutumu ile kötü alışkanlıklar arasındaki ilişki

Birey, gelişim süreci içinde ortalama 15 yaş civarında bağımlılıktan kurtulup, bağımsız birey olma; Çocukluktan çıkıp yetişkin döneme geçme eğilimi gösterir Bu dönemde, bireylerde toplumsal kimliğini kazanma, yetişkin insan gibi olma ve toplumda rol alma arzusu çok fazladır Ailelerinin kendilerini çocuk olarak görme eğiliminden rahatsız olurlar

Ailenin, gencin bağımsızlaşma eğilimlerine karşı tutumunda değişiklik olmazsa, bireyde büyüdüğünü ispatlama veya çocuk gibi davranılmasına tepki olarak sigara kullanma davranışı görülebilir Bu yolun seçilmesinin sebeplerinden biri, sigaranın yetişkin davranışı olarak sunulmasıdır

Gençlerin sigaraya başlamalarının bir başka nedeni de, sigara kullanımını otoriteye başkaldırı sembolü olarak algılamalarıdır

Anne babalarını otoriter olarak algılayan gençlerin, demokrat olarak algılayanlara göre daha çok sigara kullandığı bildirilmektedir Yüksek benlik saygısının da kişileri kötü alışkanlıklardan koruyucu özelliği bulunmaktadır

Sigara kullanma davranışında ailenin rolü iyi bilinmektedir Anne baba veya kardeşleri sigara içen bireylerin anne baba veya kardeşleri sigara içmeyen bireylere oranla daha çok sigara kullandıkları bildirilmektedir Bir çalışmada bu oranın dört misline kadar çıktığı bulunmuştur

Kişilik gelişiminin erken yaşta başlaması, bu dönemde kazanılan bir takım davranış kalıpları, bireyin ilerdeki alışkanlıklarını doğrudan etkiler Bu durum, sigara kullanma davranışında ailenin önemini daha da artırmaktadır Gençlerde, sigara içen ebeveyn ya da kardeşe karşı duyulan hayranlık hissi sonucunda gelişen özdeşleştirme (identifikasyonla) sigara kullanma davranışı görülebilir

Başlangıçta ister merak, ister benzeşme, ister başkaldırı sembolü olarak görülüp başlanılan sigara, birkaç yıl içinde kullananların P’sinde bağımlılık yapar

Gençler arasında sigara, içki ve marihuana kullanımında aile ve akran etkileri üzerine yapılan çalışmalarda, sigara,alkol ve marihuana kullanımının tek bir olgu gibi alınması gerektiğini ve ard arda gelen davranışlar olduğu bulmuştur Çocuğun erken gençlikte alkol, sigara, madde kullanıp kullanmaması ile annenin (tam gün-yarım gün) çalışması ilişki bulunmamıştır Anne-babanın her ikisinin ya da herhangi birinin eksik olmasının ise, kötü alışkanlıklara meyil oluşturduğu gösterilmiştir

Anne ve babanın alkol ve sigara kullanmasının çocukların alkol ve sigara kullanması üzerinde etkili olduğu görülmektedir Anne-baba tutumunun sigarayı denemede değil de sürdürmede etkili olduğunu düşünülmektedir

Başka bir çalışmada ise, ortaokuldaki sigara kullananların erkeklerin, akran baskısından ve anne babanın sigara konusundaki kontrolünden etkilendikleri gösterildi Bozuk akran ilişkisi, kullanımı artırıcı etki yapmaktadır

Sigara içme ve ebeveyn davranışları arasındaki ilişki araştırılmış, sigara ve alkol kullanan çocukların anne-babalarının, çocuklarına daha fazla vakit ayırıp, iletişimlerini arttırmaları sonucunda, bu çocukların son bir ay içinde içki ve sigara kullanma düzeylerinin düştüğü bulunmuştur

Yakın aile ilişkileri çocuğun madde kullanan arkadaşlardan kaçınmasında etkili olmaktadır; yıkıcı tutumların ise, gençlerde alkol kullanımını yaklaşık 2 katına, sigara kullanımını ise yaklaşık 4 katına çıkardığı görülmektedir

Zayıf ebeveyn gözetimi, bozuk akran ilişkisi ve kolay elde edilebilir olma özelliğinin sigara alkol ve uyuşturucu kullanımı için risk oluşturduğu bildirilmektedir

Sonuç olarak, anne-baba tutumu, kötü alışkanlıklara başlamada, sürdürmede ve sonlandırmada özellikle ergenlik döneminde belirleyici rol oynamaktadır

Anne-babalar, otoriter-ilgisiz, sevgilerini şarta bağlayıcı, çocuklarına boyun eğici tutumları ile yatkınlaştırıcı olabilecekleri gibi davranışlarında tutarlı, sevecen, kabul edici,çocukların düşüncelerine değer veren tutumları ile sigara kullanımının başlamasında ve bırakılmasında çok önemli bir yere sahiptirler

Dr Hasan Herken, Dr İshak Özkan