Bilim Felsefesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-22-2012

Bilimi kendisine konu edinen Felsefedir

Bilimlerde görülen büyük gelişmeler dikkatleri bilime yöneltmiştir

Bilim felsefesi bilimsel kesinlik ve bilimsel sistem düzeyine erişen bir bilgiyi inceler

Bilim felsefesinin inceleme alanına,bilimin yanında bilimin özel yöntemleri,düşünce biçimleri bilimlerin hangi ana gruplara girebileceği gibi problemler girer

ÜRÜN OLARAK BİLİMİN TEMSİLCİLERİ KİMLERDİR? GÖRÜŞLERİ NEDİR?

Temsilcileri Reichenbach ve Carnap'tır

Bu yaklaşım; bilimi anlamak için,bilim diye ortaya konmuş eserleri(ürünleri) ele alır ve onları tarihsel gelişmeleri içinde anlamaya çalışır

Bunun yolunu da bilim eserlerini mantık açısından çözümlemekte görür

Böyle bir çözümleme bilimlerin dillerini incelemek ve yöntemlerini belirtmektir

Bilimle ilgili eserler,günlük dille yazılmış metinlerle oluştuklarından,çözümleme işlemini kolaylaştıracak bir tekniğe ihtiyaç vardır

Bu da söz konusu metinleri sembolik mantık diline çevirmekle sağlanır

Yani Doğru" ve "Yanlış" değerleri ile çözümlenir

Böylece incelenen metnin genel-geçerli olup olmadığı ortaya çıkarılabilir

Bu yapılırken metindeki önermelerin doğrulanabilirliği veya yanlışlanabilir olmasına bakmak yeterlidir

Çünkü doğrulanabilir önerme,”anlamlı” önermedir

Anlamlı önermeler ise bilgi veren,bilimsel önermelerdir

Carnap’a göre doğrulanamayan önermeler metafizik önermelerdir

Carnap’a göre;iki türlü doğrulama yapılabilir;

1

Doğrudan doğrulama:Herhangi bir nesnenin belirtilen yerde bulunuşunun gözlenmesi söz konusudur

Örn:”Şu anda bu yazıyı okuyorum” önermesi doğrudan doğrulanabilen bir önermedir

2

Dolaylı Doğrulama doğrulanabilir önermeler, doğrulanmış başka bazı önermelerle birleştirilerek doğrulanmaları
sağlanır

Örn:
Anahtar demirden yapılmıştır” önermesini doğrulayalım; Fizik kanununa göre “demirden yapılmış; nesne mıknatısla çekilir”

“mıknatıs çubuk şeklindedir”(doğrulanmış bir önermedir) Anahtar çubuk nesneye yakın konmuş (doğrudan doğrulanmıştır) Sonuç olarak anahtar şimdi çubuk nesne tarafından çekilecektir

Bu durumda anahtarın demirden yapıldığı dolaylı olarak doğrulanmıştır

ETKİNLİK OLARAK BİLİMİN TEMSİLCİLERİ KİMDİR GÖRÜŞLERİ NELERDİR?

Temsilcileri Kuhn ve Toulmin’dir Bu yaklaşıma göre bir kültür ortamında oluştuğundan bilimi, anlamak için bilim adamları topluluğunun yaşayış biçimlerine,inançlarına,kültürlerine bakmak gerekir

T

Kuhn bilimi anlamaya yönelik çalışmasında çıkış noktası olarak Paradigma kavramını kullanır

KLASİK GÖRÜŞE GÖRE BİLİM NEDİR?
1

Bilim yeryüzündeki nesneleri araştırma etkinliğidir

2

Bütün bilimler temelde birleştiklerinden birbirleriyle bağlantılıdır

3

Bilim (yanlış bilgilerin ayıklandığı) birikimsel bir süreç izler

4

Bilimin yardımıyla daha önce bilinenler kesinleştirilir,bilinmeyenler bilinir duruma getirilir

Klasik görüşün en iyi temsil edildiği felsefe akımı Pozitivizm ve daha sonra Mantıkçı Pozitivizm’dir

Klasik Görüşe Göre Bilimi Niteleyen Özellikler Nelerdir?
1

Bilim olgusaldır
2

Bilim mantıksaldır
3

Bilim genelleyicidir
4

Bilim nesnel(objektiftir)
5

Eleştiricidir

Bilimsel Yöntemin Özellikleri Nelerdir?
Bilimsel yöntem olguları betimleme –açıklama amacıyla izlenen sistemli bilgi edinme yoludur

Betimleme ilk aşamayı oluşturur

Betimleme gözlem ve deneyden oluşur

Açıklamayla ilk aşamada betimlenmiş olan olgular ve birbirleriyle ilişkilerini yansıtan empirik genellemeler bazı teorik kavramlara başvurularak anlaşılır hale getirilir

O zaman varsayımlara başvurulur

Doğrulanmış varsayımlar teorileri oluşturur

Teorilerin genelleştirilmesiyle ortaya çıkan kesin,genel-geçer doğrular da kanunları oluşturur

Bilimsel AÇIKLAMA-ÖNDEYİnin Özellikleri Nelerdir?

Öndeyi olgular arası ilişkilerden ve ya bu ilişkileri ifade eden genellemelerden yararlanılarak henüz olmamış bir olguyu önceden kestirmedir

Örn:Newton fiziğindeki bazı yasalardan yararlanılarak gelecekteki Ay ve güneş tutulmalarını önceden bilmek gibi

Bir teori ve ya hipotezden çıkarılan her mantıksal sonuç bir öndeyidir

Bir olguyu izah etme oluş nedenini ortaya koyma işi bir açıklamadır

Her açıklamada önceden bir öndeyinin olmasına karşılık;öndeyi niteliğindeki her çıkarımın bir açıklama sağlayacağı iddia edilemez

Varsayım-Kuram İlişkisi Nedir?
1

Varsayımlar kuramlara dönüşebileceği gibi;gelişmiş kuramlar da genellikle varsayımsal öğeler içerir

2

Varsayım bir tek önermeyle ifade edildiği halde ;kuram bir bütünlük içinde düzenlenmiş önermeler sistemiyle dile getirilir

3

Varsayım belli ve sınırlı bir açıklamadır;oysa kuram kapsamlıve köklü açıklamalar getirir

Bilgi edinme süreci aşamasında ortaya atılan geçerliliği ve güvenilirliği bilimsel yöntemlerle saptanmış olan iç tutarlılığı bulunan bilgiler ve açıklamalar bütününe
BİLİMSEL KURAM denir

Klasik Görüşe Yapılan Eleştiriler Nelerdir?

1

Bilime gereğinden çok değer verilmiştir
2

Klasik görüşün; bilinmeyen şeylerin nedenini bilimin gelişmemiş olmasına bağlamaları doğru değildir

Çünkü evren sonsuz ve sınırsızdır ve bilmeye konu olacak olanların tümünü bilim açıklayamaz

3

Tüm bilimlerin bir tek bilime indirgenmesi mümkün değildir

Klasik görüşün sandığı gibi bilim; birikimsel bir süreç izlemez

Çünkü bilim eğer birikimsel bir süreç izlemiş olsaydı bilimdeki ani değişiklikler olmaz gelişmeler birbirini tamamlardı

4

Bilimi oluşturan bilim adamları topluluğunun varlığı görmezlikten gelinmemelidir

*

07-22-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Bilim Felsefesi Bilimi kendisine konu edinen Felsefedir Bilimlerde görülen büyük gelişmeler dikkatleri bilime yöneltmiştirBilim felsefesi bilimsel kesinlik ve bilimsel sistem düzeyine erişen bir bilgiyi inceler Bilim felsefesinin inceleme alanına,bilimin yanında bilimin özel yöntemleri,düşünce biçimleri bilimlerin hangi ana gruplara girebileceği gibi problemler girer ÜRÜN OLARAK BİLİMİN TEMSİLCİLERİ KİMLERDİR? GÖRÜŞLERİ NEDİR? Temsilcileri Reichenbach ve Carnap'tır Bu yaklaşım; bilimi anlamak için,bilim diye ortaya konmuş eserleri(ürünleri) ele alır ve onları tarihsel gelişmeleri içinde anlamaya çalışırBunun yolunu da bilim eserlerini mantık açısından çözümlemekte görürBöyle bir çözümleme bilimlerin dillerini incelemek ve yöntemlerini belirtmektir Bilimle ilgili eserler,günlük dille yazılmış metinlerle oluştuklarından,çözümleme işlemini kolaylaştıracak bir tekniğe ihtiyaç vardırBu da söz konusu metinleri sembolik mantık diline çevirmekle sağlanır Yani Doğru" ve "Yanlış" değerleri ile çözümlenir Böylece incelenen metnin genel-geçerli olup olmadığı ortaya çıkarılabilir Bu yapılırken metindeki önermelerin doğrulanabilirliği veya yanlışlanabilir olmasına bakmak yeterlidir Çünkü doğrulanabilir önerme,”anlamlı” önermedir Anlamlı önermeler ise bilgi veren,bilimsel önermelerdir Carnap’a göre doğrulanamayan önermeler metafizik önermelerdir Carnap’a göre;iki türlü doğrulama yapılabilir; 1Doğrudan doğrulama:Herhangi bir nesnenin belirtilen yerde bulunuşunun gözlenmesi söz konusudur Örn:”Şu anda bu yazıyı okuyorum” önermesi doğrudan doğrulanabilen bir önermedir 2Dolaylı Doğrulama doğrulanabilir önermeler, doğrulanmış başka bazı önermelerle birleştirilerek doğrulanmaları sağlanır Örn: Anahtar demirden yapılmıştır” önermesini doğrulayalım; Fizik kanununa göre “demirden yapılmış; nesne mıknatısla çekilir” “mıknatıs çubuk şeklindedir”(doğrulanmış bir önermedir) Anahtar çubuk nesneye yakın konmuş (doğrudan doğrulanmıştır) Sonuç olarak anahtar şimdi çubuk nesne tarafından çekilecektir Bu durumda anahtarın demirden yapıldığı dolaylı olarak doğrulanmıştır ETKİNLİK OLARAK BİLİMİN TEMSİLCİLERİ KİMDİR GÖRÜŞLERİ NELERDİR? Temsilcileri Kuhn ve Toulmin’dir Bu yaklaşıma göre bir kültür ortamında oluştuğundan bilimi, anlamak için bilim adamları topluluğunun yaşayış biçimlerine,inançlarına,kültürlerine bakmak gerekir TKuhn bilimi anlamaya yönelik çalışmasında çıkış noktası olarak Paradigma kavramını kullanır KLASİK GÖRÜŞE GÖRE BİLİM NEDİR? 1Bilim yeryüzündeki nesneleri araştırma etkinliğidir 2Bütün bilimler temelde birleştiklerinden birbirleriyle bağlantılıdır 3Bilim (yanlış bilgilerin ayıklandığı) birikimsel bir süreç izler 4Bilimin yardımıyla daha önce bilinenler kesinleştirilir,bilinmeyenler bilinir duruma getirilir Klasik görüşün en iyi temsil edildiği felsefe akımı Pozitivizm ve daha sonra Mantıkçı Pozitivizm’dir Klasik Görüşe Göre Bilimi Niteleyen Özellikler Nelerdir? 1Bilim olgusaldır 2Bilim mantıksaldır 3Bilim genelleyicidir 4Bilim nesnel(objektiftir) 5Eleştiricidir Bilimsel Yöntemin Özellikleri Nelerdir? Bilimsel yöntem olguları betimleme –açıklama amacıyla izlenen sistemli bilgi edinme yoludur Betimleme ilk aşamayı oluştururBetimleme gözlem ve deneyden oluşur Açıklamayla ilk aşamada betimlenmiş olan olgular ve birbirleriyle ilişkilerini yansıtan empirik genellemeler bazı teorik kavramlara başvurularak anlaşılır hale getirilirO zaman varsayımlara başvurulurDoğrulanmış varsayımlar teorileri oluştururTeorilerin genelleştirilmesiyle ortaya çıkan kesin,genel-geçer doğrular da kanunları oluşturur Bilimsel AÇIKLAMA-ÖNDEYİnin Özellikleri Nelerdir? Öndeyi olgular arası ilişkilerden ve ya bu ilişkileri ifade eden genellemelerden yararlanılarak henüz olmamış bir olguyu önceden kestirmedirÖrn:Newton fiziğindeki bazı yasalardan yararlanılarak gelecekteki Ay ve güneş tutulmalarını önceden bilmek gibiBir teori ve ya hipotezden çıkarılan her mantıksal sonuç bir öndeyidirBir olguyu izah etme oluş nedenini ortaya koyma işi bir açıklamadırHer açıklamada önceden bir öndeyinin olmasına karşılık;öndeyi niteliğindeki her çıkarımın bir açıklama sağlayacağı iddia edilemez Varsayım-Kuram İlişkisi Nedir? 1Varsayımlar kuramlara dönüşebileceği gibi;gelişmiş kuramlar da genellikle varsayımsal öğeler içerir 2Varsayım bir tek önermeyle ifade edildiği halde ;kuram bir bütünlük içinde düzenlenmiş önermeler sistemiyle dile getirilir 3Varsayım belli ve sınırlı bir açıklamadır;oysa kuram kapsamlıve köklü açıklamalar getirir Bilgi edinme süreci aşamasında ortaya atılan geçerliliği ve güvenilirliği bilimsel yöntemlerle saptanmış olan iç tutarlılığı bulunan bilgiler ve açıklamalar bütününe BİLİMSEL KURAM denir Klasik Görüşe Yapılan Eleştiriler Nelerdir? 1Bilime gereğinden çok değer verilmiştir 2Klasik görüşün; bilinmeyen şeylerin nedenini bilimin gelişmemiş olmasına bağlamaları doğru değildirÇünkü evren sonsuz ve sınırsızdır ve bilmeye konu olacak olanların tümünü bilim açıklayamaz 3Tüm bilimlerin bir tek bilime indirgenmesi mümkün değildirKlasik görüşün sandığı gibi bilim; birikimsel bir süreç izlemezÇünkü bilim eğer birikimsel bir süreç izlemiş olsaydı bilimdeki ani değişiklikler olmaz gelişmeler birbirini tamamlardı 4Bilimi oluşturan bilim adamları topluluğunun varlığı görmezlikten gelinmemelidir *