Amasya Genelgesi ( Amasya Tamimi)

Ulusal egemenliğe dayanan, tam bağımsız Türkiye Cumhuriyeti' nin temellerini oluşturan ilk kuruluş belgesi olması nedeniyle de Amasya Genelgesi'nin Türk tarihinde ayrı bir yeri ve önemi vardır

Genelgenin Hazırlanması

İlk kez ulusal egemenlikten bahsedilmiştir Bir ihtilal bildirisi niteliği taşımaktadır Çünkü İstanbul Hükümeti'ni hiçe saymakta, hükümetin düşman devletlerin esiri olduğunu söylemekte ve milleti yine milletin kendisinin azmi ve kararlılığının kurtaracağını söylemektedir Mustafa Kemal kendisinin hazırladığı Amasya Tamimi'ni, 9 Ordu Müfettişi sıfatı ile imzalamıştır

Sivas'ta bir kongre toplanacağı, Amasya Genelgesinde belirtilmiştir (her ilden halkın güvenini kazanmış 3 delege acil olarak Sivas'a gönderilecektir

Esaslar, Mustafa Kemal tarafından yaveri Cevat Abbas Bey'e 21-22 Haziran 1919 gecesi Amasya'da dikte edilmiştir

Mustafa Kemal tarafından Cevat Abbas Bey’e dikte edilen temel esaslar şunlardır:

Vatanın bütünlüğü milletin bağımsızlığı tehlikededir
İstanbul hükümeti aldığı sorumluluğun gereğini yerine getirememektedir Bu durum milletimizi yok olmuş gösteriyor

Milletin bağımsızlığını, yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır
Milletin içinde bulunduğu durum ve şartların gereğini yerine getirmek ve haklarını gür sesle cihana duyurmak için, her türlü baskı ve kontrolden uzak milli bir heyetin varlığı zaruridir
Anadolu’nun her bakımdan en güvenilir yeri olan Sivas’ta hemen milli bir kongre toplanması kararlaştırılmıştır

Bunun için bütün illerin her sancağından milletin güvenini kazanmış üç temsilcinin mümkün olan en kısa zamanda yetişmek üzere yola çıkılması gerekmektedir
Her ihtimale karşı bu mesele milli bir sır olarak tutulmalı ve temsilciler gereğinde yolculuklarını kendilerini tanıtmadan yapmalıdırlar

Doğu illeri adına 23 Temmuz’da Erzurum’da bir kongre toplanacaktır O tarihe kadar öteki illerin temsilcileri de Sivas’a gelebilirlerse Erzurum kongresinin üyeleri de Sivas genel kongresine katılmak üzere hareket ederler

Nutuk'un aynı bölümünde ifade edilir ki, aslında bu taslak, dört maddelik bir müsvedde olarak dikte edilmiştir Amasya genelgesinin sonuç bildirgesi bu taslak doğrultusunda gerçekleşmiştir Bu taslak metnin sonunda, Mustafa Kemal'in, Kurmay Başkanı Albay Kazım Bey'in, kurmay heyetinden tebliğ işlerinden sorumlu memur Hüsrev Bey'in, askeri makamlara şifre yayan diğer bir yaver Muzaffer Bey'in ve sivil makamlara şivreleyen fakat Nutuk'ta adı açıklanmayan bir sivil memurun imzaları vardır, ve Nutuk'ta ifade edildiğine göre bunlardan başka imzalar da vardır

Hazırlanan bildirideki bu diğer imzalar, bahsi geçen ilk imzalardan sonra müsveddede yerini almıştır Bu imzaların sahipleri; Hüseyin Rauf Orbay, Refet Bele ve Ali Fuat Paşa'dır

Bildiri, Erzurum'da 15 Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir'e ve Cemal (Mersinli) Paşalara da sunuldu Onların onayının alınmasından sonra, bildiri, 22 Haziran 1919'da ülkenin en batısındakinden en doğusundakine kadar tüm mülki amir ve askeri komutanlara telgrafla Abdurrahman Rahmi Efendi tarafından ulaştırıldı

İmzalandığı Yer

Saraydüzü Kışlası'nda (Kışlay-ı Hümayun) yapılmıştır Mutasarrıf Mehmet Kemal Bey’in önderliğinde, Osmanlı şehzadelerinin eski sarayı yerine “Kışlay-ı Hümayun” veya diğer bir ismi ile “Saraydüzü Kışlası” 1900 yılında yaptırılmıştır 1919 yılında 5 Kafkas Fırkası’nın karargâhı olan kışla, 12 Haziran 1919’da Amasya’ya gelen Mustafa Kemal Paşa ve beraberindeki askerî erkanın ikâmet yeri olmuştur Milli mücadelenin o zor günlerinde çok önemli kararlar alınıp görüşmeler yapılmıştır

21-22 Haziran 1919 gecesi, sabaha kadar devam eden müzakereler sonunda kararlaştırılan ve 9 Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa, 20 Kolordu Kumandanı Ali Fuat Paşa ile birlikte eski Bahriye Nazırı Hüseyin Rauf Bey tarafından imzalanan Amasya Tamimi’nin bütün dünyaya duyurulduğu yer olması bakımından yakın tarihimizde önemli bir mekân durumuna gelmiştir

1922’de Amasya ve çevresinde huzuru bozan Ermeni, Rum-Pontos eşkıyaları ve asker kaçaklarının faaliyetlerini ortadan kaldırma görevini üstlenen Merkez Ordusu’nun karargâhı oldu 1930 yıllarından sonra önemini kaybetmiş, 1935’te kısmen, 1944 yılında da tamamen yıktırılmıştır Yerine askeri lojman, doğu bölümünde de Subay Orduevi yaptırılmıştır

1986 yılında, isminin düşündürdüğünün aksine, heyelan belirtilerinin tespiti üzerine Orduevi boşaltıldı ve yıktırıldı Türkiye Cumhuriyeti'nin doğum belgesi olarak nitelenen "Amasya Genelgesi"nin imzalandığı bu tarihi bina heyelan dolayısıyla eski yerine yapılamadığı için hatırasına binaen aslına uygun olarak yeniden yapılması için 2006 yılının Ocak ayında Kültür ve Turizm Bakanı Atilla Koç tarafından temeli atılmış, 9 Haziran 2007’de Amasya’ya gelen Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından resmi açılışı yapıldı

Sonuçları

Türk inkılabının ihtilâl safhası başlamıştır Kurtuluş Savaşı'nın gerekçesi, amacı ve yöntemi belirlenmiştir İlk kez milli egemenliğe dayalı bir yönetimden bahsedilmiştir İstanbul Hükümeti ilk kez yok sayılmıştır Türk Milleti, hem İstanbul'a hem de işgalci güçlere karşı mücadeleye çağırılmıştır Kurtarıcı olarak görülen padişah, hilafet, manda ve himaye düşüncesinin yerini millet ve milliyetçilik düşüncesi almıştır Üstü kapalı olarak Heyet-i Temsiliye'nin (Temsil Kurulu) oluşturulmasından bahsedilmiştir Mustafa Kemal padişah tarafından kendisine verilen 9 Ordu Müfettişliği yetkilerinin aşmış, kendi sorumluluğunda olmayan batı bölgelerine de bir tamim yayınlamıştır Direniş esasları ilk defa Amasya'da yazılı bir ilke haline getirilmiştir

Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır İlk kez ulusal egemenlikten bahsedilmiş olduğundan evrensel bir maddedir Avrupalı devletlerin sömürgelerindeki mazlum uluslar için de bir örnek teşkil etmiştir Müdafayi Hukuk Cemiyetlerini birleştirmek için Sivas'ta bir kongre toplanma kararı alınmıştır Ordu terhis edilmemesi ve Erzurum'a gelen delegelerin doğrudan Sivas'a gelmeleri istenmiştir