Antik Bilezikler...

Anadolu tarihinde önemli bir yeri olan Çatalhöyük'te yapılan kazılarda eldeedilen taş bilezikler, bugün müzelerde günümüz insanıyla buluşuyorBaşlangıçta dinsel ve törensel anlamı olan takıların daha sonraları,süslenme ve kendini güzel gösterme amacıyla kullanılması sonucundatakılar değişik şekil ve malzemelerle yapılmış İlk bilezikler daha çokdeniz kabukları, kemik ve küçük taşlar gibi doğal malzemelerindizilmesiyle elde edilmiş Bu tip malzemelerden yapılmış bileziklerinçıkarttığı seslerin, ayinlere daha gizemli bir hava kattığını düşünürbazı araştırmacılar
Anadolu'nun en eski merkezlerinden biri olan Alacahöyük'te, kral mezarlarındabulunan altın bilezikler MÖ 3 binde Anadolu'daki kuyumculuğunulaştığı nokta hakkında bilgi verir Hititler'den kalma duvarkabartmalardaki insan figürlerinin bileklerini süsleyen bileziklerdekizenginlik dikkat çekicidir Yüzleri birbirine dönük aslan başları ilesüslenmiş bilezikler, Hititler'in severek kullandığı formlarındanolmuş

Anadolu kültürleri arasında maden sanatı ve kuyumculukta en başarılı olantoplum kuşkusuz Urartular Urartular altın takıları törensel amaçlakullanırken, gümüş ve bronz takıları günlük yaşamda kullanmış Urartumezarlıklarında yapılan arkeolojik kazılarda bileziğin hem kadınlar,hem de erkekler tarafından kullanıldığı ortaya çıkmış
Orta-Batı Anadolu'da hüküm süren ve tuttuğu her şeyi altına dönüştüren KralMidas'ın halkı Frigler'in yaptığı takılar da kuyumculuğun sırlarının,estetikle buluşmasının bir göstergesi gibi Pers istilası sırasındaDoğu ile Batı sanatını topraklarında harmanlayan Anadolu, bu dönemdeaslan başları, hatta gövdeleriyle süslü ağır altın bileziklerle gözkamaştırmış, eski çağların usta kuyumcularının ellerinde Camdanyapılmış bilezik halkaların altın aslan başı uçlarla süslendiğiörneklere de bu dönemde rastlarız Bilezik halkası olarak camınasaletli ışıltısının yanı sıra, ince teller de bilezik yapımındakullanılmış Bu tip ince tellerden oluşan bileziklerde; cam, kalsedonya da kuvars gibi malzemelerden yapılan süslerle, bilezikler farklı vedaha göz alıcı bir hale getirilmişler; daha çok beğenilmek arzusuyla

Batı Anadolu'da antik Yunan sanatının, yerli anlayışla
yorumlanmasısonucunda takılarda da değişiklikler gözlenmiş Gerek motif vefigürlerin çeşitliliği, gerek bu çeşitliliği pekiştiren ayrıntılı veince işçiliğin toplumlar arasında yayılmasıyla Batı Anadolu, kuyumculukkonusunda estetiğin ve teknolojinin birleştiği bir yer olmuş Budönemde daha eski devirlerin mirası olarak kabul edilen uçları hayvanbaşlı bileziklerin yanı sıra, MÖ 4 yüzyıldan sonra bileziklerde,granül tekniğiyle yapılmış süsler ve telkâri şeritler de görülür Artıkbilezikler tamamen süslenme amacıyla kullanılmış ve gösteriş ön planaçıkmış Ancak bilezik yapımında ağır ve törensel bir gösteriş yerine,son derece ince işçilikli ve ayrıntılarla zenginleştirilmiş sanatsalbir anlayış tercih edilmiş

Bu dönemden itibaren bilezik halkalarındadeğişik malzemeler kullanılmaya başlanmış Altın, gümüş, bronz ya dacam ve kuvars gibi çeşitli malzemelerin bilezik yapımınauygulanmasıyla, takı sanatındaki gelişime paralel olarak, bileziküretiminde de yeni gelişmeler ortaya çıkmış Bilezik halkaları kimizaman burkulmuş ya da düz boru olarak, kimi zaman da şeritler halindeşekil bulmuş, antik çağ kuyumcularının parmaklarında
Helenistikdönemde ele geçirilen topraklardan sağlanan yeni malzemeler (sedef,inci vb), yeni konular ve yeni teknolojilerle takı yapımında önemlibir devrim gerçekleşmiş Zenginleşen üst tabakanın ve ticaretleuğraşanların estetik açıdan kaliteli takılara yönelmesi, bu ürünlerisanat eseri olarak kabul etmeleri sonucunda, takılara olan ilgi artmışve özenli ve ince işçilikli takılar yapılmış Bu dönemin takıgereksinimini karşılamak için oluşturan en önemli kuyumculukmerkezleri, Anadolu'da Lampsakos (Lapseki), Antiokheia (Antakya) veMısır'da İskenderiye'dir Bu dönemde kuyumculuk tam anlamıyla renklibir hal almış Zümrüt, yakut ve granat gibi taşlarla süslenen takılar;incilerle, sedeflerle düşsel bir görünüme bürünmüş Takılardakabartmalı mitolojik figürlerden, aslan, yılan, kuş, vb gibi hayvanmotiflerine kadar her konu özgürce kullanılmış Ayrıca ipek püskülgörünümünü veren sarkaçlardaki zarif işçilik sayesinde takılar dahasanatsal ve daha popüler bir görünüme kavuşmuş Bu dönemde üretilenbileziklerde, hayvan başı olarak yapılan bilezik uçlarındaçeşitlilikler görülür Aslan başının yanı sıra, koç, dana, keçi,sfenks, boğa ve köpek başları da sıkça görülür Ayrıca bileği ya dapazıyı birkaç defa saran, tamamı yılan formunda yapılmış olanbilezikler ve pazıbentler de bu döneme ait takılardandır Bileziklerinorta kısımlarına telkâri süslemelerle yapılan ve günümüzün gemicidüğümünü andıran "Herakles düğümü" motifi, bileziklerde ve kolyelerdesıkça karşımıza çıkar günümüz müzelerinde Sabır ve özen gerektiren butip bileziklerin işçiliğini görünce, ister istemez tartışmasız birhayranlık uyanıyor eski kuyumcu ustalarına, takı sanatçılarına


MÖ3 yüzyılda bilezik yapımında ortaya çıkan bir diğer yenilik isementeşeli ve kilitli bileziklerdir Bu tip bileziklerde daha değerlitaşlar ve daha çok altın kullanılır
Romalılarda Herakles düğümü motifini severek kullanmaya devam etmiş Bunun yanısıra, yılan figürlü bilezikler de eski dönemlerdeki kadar rağbetgörmüşler Cam ya da renkli boncuklardan yapılmış bileziklerlebirlikte, değerli taşlarla süslenmiş bilezikler de bu dönemin önemlibilezik formları arasında yer almaktadır Halkın kullandığı basitbilezikler arasında, düz altın levhalardan yapılan bilezikler ve altıntellerle yapılmış sade bilezikler de sayılabilir Bizanslılar'ınüretmiş oldukları bileziklerde daha basit halkalar kullanılmış Buhalkaların bazıları mine işçiliği ile renklendirilmişse de Bizansbilezikleri Yunan ve Roma bileziklerinde görülen ihtişam verenklilikten uzak, daha basit bileziklerdir

Aitolduğu kültür ne olursa olsun antik çağlarda üretilmiş olan bileziklergünümüzde görenleri hayrete düşürüyor aradan geçen zamanı hiçesayarcasına Zamanında tanrıçaların ya da ölümlü kadınların narinbileklerini süsleyen zarif bilezikler, bugün hala kuyumcu ustalarınınya da tasarımcılarının vazgeçemedikleri takılar arasında yaşamlarınısürdürüyor