Karadeniz’İn Mezopotamyası: Hitit Havzası

Batı Karadeniz'in sarp dağları, Orta Karadeniz'e doğru alçalarak ehlileşir ve doğuda yeniden yükselmeye başlamadan önce arada ılıman tabiatlı Kızılırmak ve Yeşilırmak ovalarda uzanır Uysal verimli ve yemyeşil

Samsun’a doğru sahilden batıdaki son yüksek kıyılardır Sinop fiyortları Sinop, verimli Samsun’dan aşağı kalmaz yeşil rengiyse söz konusu olan… Ve mavidir de alabildiğine Öyle durudur ki denizi, adını bir su perisinden almasına şaşmamalı Sahillerini dolduran plajları, koyları fiyortları ve şelaleleriyle bir doğa harikasıdır Sinop Bin yıldan fazla Ortodoks, Hristiyan ve Helen, bin yıla yakın da Türk - İslam kültürüyle yoğrulan Sinop, antikçağlardan beri bir liman şehri

Karadeniz öyle rüzgârlı bir denizdir ki yelkenliler devrinde Karadeniz’de sığınacak üç liman varmış derler: Temmuz, ağustos ve Sinop Yani sadece fırtınasız temmuz ve ağustos aylarında, diğer zamanlarda ise ancak Sinop Limanı’nda barınabilirmiş gemiler Karadeniz’in tek doğal limanı olan Sinop’un iç kesimlerle ulaşımı zorlu olduğundan Mustafa Kemal’in Milli Mücadele’yi başlattığı yer de Samsun olmuş Cumhuriyet’e giden yol, resmen Amasya’daki kongrede yayınlanan Amasya Tamimi ile başlamış

Anadolu’da Kurtuluş Savaşı işte bu havzada başlar ve burada kış yaza, yaz kışa karışır Güneye indikçe yağışlar azalıp sıcaklık düşmeden Karadeniz’in yağmurlarıyla, ırmaklarla, göllerle sulanır verimli topraklar Bölgenin can sularının Samsun’un Çarşamba ve Bafra Ovaları’nı sulayarak Karadeniz’e karıştığı bu sulak alanlar biyo-çeşitlilik açısından o derece zengin ki sadece tarım değil, önemli bir kuş türü zenginliğini de barındırır Yeşilırmak yolu üzerinde kuş gözlemcileri için bir diğer cennet de Amasya Çok sayıda su kuşuna ev sahipliği yapan küçük baraj gölü Yedikuğular Kuş Cenneti, yaban hayatı koruma sahası ve SİT alanı Kuşların ziyaret ettiği bir başka alan da zümrüt yeşili Borabay Gölü Burada kamp ve piknik alanları da var Kayın, sarıçam, sedir, kestane ağaçları arasında uyuyup sabah kuş cıvıltılarıyla uyanıyor, gününüzü gölde kürek çekerek, yürüyüş yaparak kısaca huzurun tadını çıkararak geçiriyorsunuz



Amasya’nın Osmanlı’da şehzadeler şehri olarak anılması ise 1402’de Timur’un zaferi ile sonuçlanan Ankara Savaşı’ndan sonraya dayanıyor Amasya Valisi Çelebi Mehmet’in hâkim olarak birlik sağlamasıyla il, padişah ve şehzadelerinin ilgisine mazhar olmuş Amasya’da art arda şehzadelerin valilik yaptığı ve böylece bir kültür merkezi olarak geliştiği bir dönem yaşanmış Bu dönemden günümüze ulaşan pek çok camii, medrese, türbe, külliye, han, hamam gibi eserler halen şehrin çehresini güzelleştiriyor

Kızılırmak’ın ana geçiş yolu üzerinde ise kuşların rağbet ettiği, her iki ırmağın kollarının oluşturduğu vadiler, sulak alanlar, yaylalar, çayırlar, özellikle de İncesu Kanyonu gibi doğal güzelliklerle bezeli Çorum, Karadeniz’in İç Anadolu’ya açılan kapısı Roma devrine ait kaya mezarları, şehrin merkezindeki camiler ve tarihi Çorum evleriyle tam bir mozaik görünümü sergileyen Çorum’un asıl alametifarikası ise Hitit kları
İlk organize devleti kuran ve en az Mısır kadar eski ve zengin bir uygarlık olan Hititlerin başkenti Hattuşaş, Çorum Boğazköy’de İlk yerleşimin Kalkolitik Çağ’da başladığı, Tunç Çağı’nda Hattilere ve daha sonra Asur Ticaret Kolonileri’ne ev sahipliği yapan ve UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan Hattuşaş’taki buluntular 5 bin yıl öncesine ışık tutuyor



Hititlerle Mısırlılar arasında yapılan Kadeş Antlaşması tabletleri bunlardan biri Sfenksli Kapı, Kral Kapısı ve Aslanlı Kapı gibi anıtsal yapıların ortaya çıkarıldığı Alacahöyük’teki kazılardan anlaşıldığına göre burası taş ve tunç devirlerinden, Hitit ve Frig dönemlerine kadar çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış Kaya yüzeyine tanrı, tanrıça, hayvan ve hayal ürünü yaratıklar işlenmiş bir kutsal mekân olan Yazılıkaya Açık Hava Mabedi de Hitit dönemine ait önemli bir bölge Özetle, zengin gezi olanakları ve doğal güzellikleriyle Sinop’tan Samsun’a, Amasya ve Çorum’a yayılan tarih yüklü bu havzayı çok seveceksiniz

Plajlarıyla, gölleriyle hem yeşil hem mavi Sinop, tarihî Sinop Cezaevi günümüzde bir müze olarak hizmet veriyor Sinop Kalesi’nin yapımını, kesinlik kazanmasa da Hititlere kadar dayandıran kaynaklar var Alacahöyük’teki Hitit kları ise hediyelik eşya yapımcılarına esin veriyor
Amasya’nın bir yanı kırmızı bir yanı sarı, ince kabuklu misket elması bir yıl meyve verir bir yıl vermez



Karadeniz ikliminin hâkim olduğu sahil şeridinde, bölge insanının tutkusu hamsi mutfaklarda başköşededir ancak Samsun ve Sinop sularının en bol balığı da zarganadır Samsun balıkçı limanının iç tarafında olta atanlar evlerine avuçlar dolusu zarganayla dönerlerÇorum’da her köşede bir leblebici dükkânı bulursunuz Kuru nohut sarı leblebiye bir buçuk ayda dönüşüyor Şekerlisinden acılı ve baharatlısına kadar pek çok çeşidini deneyebilirsiniz

Karadeniz ikliminin hâkim olduğu sahil şeridinde, bölge insanının tutkusu hamsi mutfaklarda başköşededir ancak Samsun ve Sinop sularının en bol balığı da zarganadır Samsun balıkçı limanının iç tarafında olta atanlar evlerine avuçlar dolusu zarganayla dönerler

Gemi maketçiliğiyle ünlü Sinop’ta bu maketler dekoratif unsurlar olarak değerlendiriliyor Samsun’da sahilde yürüyüş yapanların duyamayacağı muhakkak ama Amasya’daki Merzifon Saat Kulesi, Ziya Paşa Merzifon Çelebi Mehmet Medresesi’nin anıtsal kapısı üzerinde yükseliyor



Samsun’da hafta sonları incecik hamuru, kendine özgü tadıyla çeşit çeşit ev yapımı kapalı pideler yenir Pidelerin mis gibi kokan gevrek kokusu sokaklara yayılır, iştah açar
Hitit yurdunun, duvarları sivri külâhlı tanrı ve tanrıça kabartmalarıyla bezeli Yazılıkaya Tapınağı, Hititlerin kutsal mekânıydı Sinop Kalesi’nin tüm yıpranmışlığına rağmen hâlâ denize karşı heybetle dikilen kuzey surları şairlere ilham veriyor Yeşilırmak ve Kızılırmak’ın suladığı verimli ovaları ve yürüyüş yapabileceğiniz yeşil alanlarıyla Samsun’un doğal güzellikleri bir o kadar büyülü



Kestane ve ayvanın yemeklerde kullanıldığı Sinop’ta nokul denilen çöreği denemek gerek Çorum’un mantısı ve gül burması, Amasya’nın katmeri, Samsun’un pidesi tüm havzada seviliyor

Amasya’nın 13 ayrı medeniyete ait yaklaşık 24 bin civarında eseriyle zengin bir müzesi var İlhanlılardan kalma önemli bazı kişilere ve onların çocuklarına ait mumyalar görülmeye değer

Amasya’dan işlemeli semaverler, Samsun’dan pamuklu dokumalar, Sinop’tan el yapımı ahşap tekne maketleri alınabilir Çorum’da ise bakır işlerini gözden kaçırmamakta fayda var

Sinop’a bağlı Erfelek’teki Tatlıca Şelaleleri, iki kilometre uzunluğundaki vadi içine gizli 30 kadar şelalesiyle dünyada sayılı yerlerden biri Bölgedeki kayın ormanında yürüyüş ve piknik imkânı da var

Şehzadeler şehri Amasya’da Kral Mezarları’na yaslanmış, Yeşilırmak manzaralı konak pansiyonlar sizi bekliyor Burada yerel lezzetleri tadıp nakış işli karyolalarda dinlenebilirsiniz

Havyarı “siyah altın” olarak adlandırılan Mersin balığının Türkiye’de yaşam alanı Kızılırmak, Yeşilırmak ve Sakarya Nehri

Güneş kursunun izinde Çorum’daki Hattuşa - Alacahöyük - Şapinuva üçgeninde, uzunluğu 236 kilometreyi bulan 17 yürüyüş parkuru Hitit Yolu adı altında birleştirilerek turizme açıldı Eski göç, katır ve ticaret yollarına dayanarak belirlenen parkurlar, Hitit Uygarlığı’nın zenginliklerini keşfetmek için olanak sunuyor



ORHAN GENCEBAY (Müzisyen)
“Samsun hem doğduğum hem çok sevdiğim şehir Oraları çok özlüyorum Atalarımın toprakları Ailemin bir kısmı da orada Atatürk’ün ilk adım attığı yer olmasından ötürü ayrı bir gurur duyarız Bütün gençlik sporcudur, spor salonlarındadır Halk müziği, sanat müziği, klasik batı müziği, caz, rock gibi her türlü müziği duymak mümkündür Doğuya gidildikçe yeşillik kendini daha fazla gösterir” Sinop’ta temmuz ayında pek çok festival düzenleniyor Sinop Festivali, Ayancık Keten Festivali ve Gerze Deniz Şenlikleri bunlardan bazıları Yerel pazarların kurulduğu panayırlar ise sonbaharda

Samsun’da Kocadağ, Akdağ ve Bafra’da yamaç paraşütü yapılabiliyor Türkiye’nin en yeni kayak merkezlerinden biri olan Akdağ, yaz aylarında yürüyüş, piknik ve kuş gözlemi gibi etkinlikler için gelenleri ağırlıyor

Serin bir yaz için Samsun’un Ladik, Havza ve Kavak, Sinop’un Ayancık Akgöl, Türkeli Kurugöl, Durağan - Buzluk, Amasya’nın Akdağ, Kabaoğuz, Çorum’un Kargı ve İskilip yaylaları sizi bekliyor

Sinop sahilleri plajlarla dolu Adını siyah volkanik kumundan alan Karakum plajının romatizmal rahatsızlıklara şifa olduğu söyleniyor İnceburun ve Hamsilos Koyu’nu su altı dalışı için de tercih edebilirsiniz

Çorum, Alacahöyük ve Boğazköy Müzeleri’nde Hitit dönemi eserleri, kral mezarları, çivi yazılı tabletler, mühürler ve seramikler sergileniyor Bu müzelerde ayrıca eski çağlardan Roma ve Bizans dönemlerine uzanan çeşitli buluntulara da rastlamak mümkün


skylife dergisinden