![]() |
Köçekler Ve Çengiler |
![]() |
![]() |
#1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Köçekler Ve ÇengilerEski devirlerde çalgı ile rakseden erkelere "köçek" derlerdi ![]() ![]() Erkek olan köçekler kız gibi görünmeye kız olan çengiler ise delikanlıya benzemeye çabalarlardı ![]() ![]() ![]() Köçek olmak kolay bir iş değildi ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bir köçek aylarca ustaya çıraklık ederek ve birlikte taklitleşmelerle yetişirdi ![]() ![]() Köçekliğin gün görme çağı İstanbul'da XV ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Oyunların sırası baştan düzenlenirdi ![]() ![]() ![]() Köçeklerde bir ud çeşidi olan lağuta (mavta) ile birlikte 1740'tan itibaren Bat'dan ithal olunan sinekeman (viola d'amore) oyuna eşlik eder olmuşlardı ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Köçekler sonucu kayıtlardan öğrenilebildiği kadarıyla raksta meselâ kadife üzerine sırma işli mintan ve altına etekleri sırma saçaklı canfes veya kadife fistan giyerlerdi ![]() ![]() ![]() ![]() Köçekler iki sınıftı ![]() ![]() Her iki sınıfta olanlar oyunda parmaklarını zil takarlardı ![]() ![]() Halkın mühim bir zümresi (önemli bir bölümü) köçek oyunlarına gayet rağbet gösterirdi ![]() ![]() Kimi büyük meyhanelerde ve orta şadırvanlı kahveh'nelerde de köçek oynatmak âdetti ![]() ![]() Köçeklik 1856 tarihine kadar devam etmişti ![]() ![]() ![]() ![]() Büyük merkezlerde eski dönem zevk ve eğlence vasıtalarından biri de "çengiler" idi ![]() ![]() ![]() ![]() Çengiler de tıpkı köçekler gibi muhtelif kolardan müteşekkildi (oluşmaktaydı) ![]() ![]() ![]() ![]() Kolbaşıları hemen hepsi çengilikte yetişirdi ![]() ![]() Köçeklik gibi Çengilik de kolay bir iş değildi ![]() ![]() ![]() ![]() Kolbaşları çoğu zaman evlerinde kalburüstü kimselerde hususî (özel) ziyafetler çeker böylelikle onların him'yesi altında serbestçe sanatı yaşatırlardı ![]() Çengilerin sanat icra ettiğini yerler meselâ düğünlerin kına geceleri ve loğusaların "kırk hamamları" gibi tertipli kadın şenlik günleriydi ![]() Bir çengi kolunun sokağa çıkması ayrı bir merasime bağlıydı ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Çengilerin çalgı takımı bir lağuta (lavta) bir sinekeman bir çifte nakkare bir kemençe bir de deften mürekkep olmakla beraber başka türlü küçük terkipler (birleşmeler) de olsa bilinirdi ![]() ![]() Çengilere çağrıldıkları yerde bir oda ayrılırdı ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() "Tavşan oyunları"nın büyük bir özellik ve önemi vardı ![]() ![]() ![]() Nasıl ki köçekler kadınlaşmayı taklit ederlerse çengiler de böylelikle erkekleşmeyi ve genç birer delikanlı haline girmeye özen gösterirlerdi ![]() ![]() Köçekler gibi çengilere de kendi adlarından başka hal ve şanlarıyla mütenasip (uyumlu) birer l'kap takılırdı: Sedef Zehra Benli Hacer Zilkıran Kamer Fidan Ayşe Kelebek Fitnat Saçlı Sümbül Kemankeş Ed' Zülüflü Hatice Yandım Emine ![]() ![]() ![]() ![]() Zevk ü sefâ ehli zenginlerle sefahati (eğlenmeyi) seven nice devlet erkânı türlü vesilelerle konaklarına köçek ve çengiler getirirlerdi ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Sultan Abdülhamit devrinin bazı erkânı (ileri gelenleri) konaklarında kapalı bir halde eğlenceler tertip ederlerdi ![]() ![]() Sultan Abdülhamit'in İzzet Hulu yahut Arap İzzet n'mıyla meşhur ikinci k'tibi İzzet Paşanın Şam ve Mısır'dan getirilme kızlardan mürekkep (kurulu) bir incesaz takımı ile ayrıca yetiştirilmiş oyuncu kızları vardı ![]() ![]() Fakat son devirlerde tavşan ve zeybek oyunlarıyla köçekçe ve curcuna raksları unutulup gitmiş ve oyuncu kızların bütün maharetleri sadece çiftetelli ve bahriye çiftetellisi ile Anadolu'nun zilli ve kaşıklı düz oyunlarına inhisar etmiştir ![]() ![]() Çengiler: Kadın cemiyetlerinde (toplantılarında) da çengiler oynardı ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kolbaşı bu heyetin ustası patronu her şeyi idi ![]() ![]() ![]() Hususî (özel) eğlenceler düğünler ve saireler tertip eden kimseler kadın meclislerinde çengi bulundurmak istediklerinde keselerine göre bu kolbaşlardan en şöhretlisinin veya bir başkasının evine gidip kadınla pazarlığa girişirler ücrette uyuşulunca kolbaşı çengi heyetini alır düğün evine giderdi ![]() ![]() ![]() Bir çengi kolunun sokaktan geçişi hayli eğlenceli bir manzara teşkil ederdi ![]() ![]() ![]() ![]() Davet edildikleri evde kendilerine bir çengi odası ayrılır bunlar gelir gelmez oraya girerlerdi ![]() ![]() ![]() ![]() Çengiler kendi odalarında soyunup dökündükten sonra oyun kıyafetleriyle umumî (genel) eğlence odasına geçerlerdi ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Çengilerin oyun tarzı çeşitliydi ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Sonraki fasıllara (bölümlere) kolbaşı ile muavini katılmalar meclisin itinalı bir köşesinde kem'l - i azametle (ululuklabüyüklükle) oturup uzaktan nezaret ederlerdi ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Fasılların arasında çengiler dinlenir seçkin kıyafetli süslü hanımefendiler bunlara takdir ve tatyible (gönüllerini alarak) altın yapıştırırlar bahşiş verirlerdi ![]() Üçüncü fasılda meselâ tavşan faslına çengiler erkek biçimi giyimlerle çıkarlardı ![]() ![]() Dördüncü ve sonuncu fasılda da raks yoktu ![]() ![]() Yine bu fasılda kolbaşı ile muavin kalfasının riyasetinde (yönetiminde) çengiler türlü oyunlar gösterirlerdi (?) ![]() Erkek köçeklerin erkekler arasından ruh hastası düşkünlerinin çıkışı gibi çengilerin de kadın 'şıkları olurdu ![]() ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
|