Bitki Korteksi...

Esasi meristemden hasıl olan korteks çeşitli basit dokulardan müteşekkil olup, epidermis ile primer flöem arasında silindirik bir yapıya sahiptir Korteks içinde görülen belli başlı basit dokular şunlardır: Parenkima, kollenkima, sklerenkima, ifrazat hücreleri

1-) PARENKİMA

Parenkima kortkes içinde görülen en önemli dokudur Bu doku çokgen şeklinde izodiametrik, ince çeperli canlı parenkima hücrelerinden meydana gelir Hücre çeperleri genel olarak sellülozdur Bir çok gövdelerin yeşil renkte görünmesi parenkima hücrelerinin bol miktarda kloroplastlara sahip olmalarından ileri gelir Bünyelerinde kloroplast ihtiva eden parenkima hücrelerine klorenkima denir

Ayrıca bu hücreler içinde levkoplastlara da rastlanır Parenkiöıa hücreleri arasında geniş hücreler aracı boşluklar bulunur Parenkima hücreleri bünyelerinde kloroplast ihtiva ettiklerinde fotosentez esnasında besin maddeleri sentez edebilirler Bu halde onlara assimileme parankiması denir Diğer taraftan bünyelerinde su depo eden parenkima hücrelerine sudepo parankiması denir Bazen onlar ifrazat işlerinde rol aldıkları gibi havalandırma ve kiması denir Bazen onlar ifrazat işlerinde rol aldıkları gibi havalandırma ve gazların depo edilmesinde de rol alırlar, ikinci halde bunlara aerenkima denir

Parenkima hücreleri sadece kortekste görülen hücreler değildir Onlar bitkinin yapraklarında, tohumlarında, iletim demetlerinde, çiçeklerinde, meyvelerinde, kısaca bitkinin her tarafında bulunabilir Onların şekilleri çeper yapılan ve muhteviyatları bulundukları yere göre değişebilir

2-) KOLLENKİMA

Kollenkima hücreleri primer yapıya sahip gövdelerde epidermisin altında gövdenin destekliğini sağlamak üzere gruplar halinde bulunurlar veya aralıksız yerleştiklerinden bir silindir teşkil ederler Bu hücrelerin teşkil etmiş oldukları dokuya Kollenkima denir

Aralarında hücreler arası boşluklar bırakmayan kollenkima hücreleri ya uzun veya kısa boyludurlar Üzerlerinde basit geçitlere sahip çeperleri sellüloz ve pektinli maddelerden ibaret bir yapıya sahiptir Ekseri kollenkima hücrelerinin çeper kalınlaşmaları hücre köşelerinde görülür Buna ile köşekollenkiması denir

Diğer taraftan kalınlaşma teğetsel çeperde işe plak kollenkiması ve kalınlaşma hücre arası boşluklara bakan çeperlerde ise buna da lakun kollenkiması denir Uçları sivri veya küt olan kollenkima hücreleri, parenkima hücreleri gibi canlıdırlar ve bazen kloroplast da ihtiva edebilirler Parankima dokusu primer bitki kısımlarının iyi bir destek dokusu olduğundan korteksten başka diğer primer yapılı kısımlarda da görülür

3-) SKLERENKİMA

Esas ödevi desteklik ve bazı hallerde koruma olan sklerenkima dokusu sklereidler ve lifler olmak üzere iki grup hücre ihtiva eder Korteks sklerenkima hücreleri, genellikle esasi meristem hücrelerinin farklılaşması neticesi meydana gelirler Bu hücreler son şeklini alana kadar canlıdırlar Fakat esas ödevlerini yapacak forma girdiklerinde içlerinde bulunan protoplast kaybolur

Bu doku hücrelerinin esas ödevlerini yapabilmeleri için çeperlerin sertlik kazanması gerekir Hücre çeperlerinin sertliği çeperin bünyesine lignin maddesinin yığılması ile artar Hücre çeperi içerisinde lignin maddesinin artmasına lignifikasyon denir Lignin maddesi protoplast tarafından sentez edilerek çeper içerisine sevkedilir Bundan dolayı lignifikasyon olayı, hücre ancak canlı iken meydana gelen bir olaydır

Genellikle kısa boylu olan sklereidler Gimnospenn ve Dikotiledonların kortekslerinde çok görülürler Oldukça kaim bir tabaka olan sklereid sekonder çeperleri, bazı tiplerde muntazam kalınlıkta olduğu halde bazılarında değildir Sklereidlerin çeperlerinde basit geçitler görülür Sklereidler içinde bulunan boşluk hemen hemen tamamen çeper maddesi ile doldurulduğundan çok küçüktür

Ekseri sklereidler münferit meristematik hücrelerden meydana gelirlerse de bazı sklereidler parenkima hücrelerinin çeperlerinin çok kalınlaşması ve içerideki protoplastın kaybolması neticesi meydana gelirler

Her ne kadar sklereidlerin bir çok tiplerine rastlanmakta ise de genel olarak bunları dört grup altında toplamak mümkündür Bunlardan bilhassa kortekste bol miktarda bulunan, şekilce parenkima hücrelerine benzeyen hücrelere taş hücreleri veya brakisklereidler, çubuk şeklinde olan sklereidlere osteoskleridler ve dallanmış aşağı yukarı yıldız şeklinde olan sklereidlere de astrosklereidler denir

Sklereidler yalnız gövdenin korteksine münhasır hücreler olmayıp meyvelerin sert kabuklarında, mantarlarda, gövdenin öz kısmında, bazı yapraklarda, tohum kabalarında da bulunur

Lifler genellikle iki ucu sivri kalın çeperli hücrelerdir, içlerinde bulunan lümenler çok küçüktür, ödevleri içinde bulunduktan dokuya desteklik vermek olan lifler, gelişmeleri esnasında ödevlerini yapacak forma girdiklerinde ölürler Bununla birlikte bazı flöem lifleri son şekle girdikleri halde canlı kalırlar

Genel olarak primer iletim dokularında bulunan lifler prokambiumdan, sekonder iletim dokuları içinde bulunan lifler ise kambiumun fusiform inisyellerinden, iletim demeti dışındaki lifler ise esasi meristemden meydana gelir

Bitki lifleri büyük ekonomik önemi haizdir Onlar tekstil sanayii kağıt endüstrisi, fırça yapımı gibi bir çok yerlerde kullanılırlar Ekonomik bakımdan önemli liflerin istihsalinde kullanılan bitkiler daha ziyade tropik memleketlerde yasarlar

4-) İfrazat Hücreleri

İfrazat hücreleri reçine, müsilaj, yağ ve nektar gibi çeşitli kompleks organik maddeleri ifraz eden protoplazmaca zengin parenkimaya benzer hücrelerdir ifrazat hücrelerine bitkilerin epidemisinde yapraklarında gövdelerinde çok rastlanır