Destek Ve Hareket Sistemleri...

Bitkilerde pek ve sert dokular, hayvanlarda ise iskelet ve kaslar desteklik sağlar Canlının hareketini sinir sistemi ve endokrin sistem düzenler

a) Bir Hücrelilerde Destek ve Hareket

Bir hücrelilerde gelişmiş bir destek yapı olmamasına rağmen, bazılarında pelikula, bazılarında da pelikulanın yapısına kalsiyum ve silis minerallerinin birikmesi ile kabuk oluşur Bir hücreliler iki şekilde hareket eder

1 Pasif Hareket

Canlı hareket etmek için enerji kullanmaz, ortamın hareketi ile yer değiştirir

2 Aktif Hareket

Hareketi sağlayan yapılarla (sil, kamçı, yalancı ayak) enerji harcanarak yer değiştirmedir

b) Bitkilerde Destek ve Hareket

Bitkilerde desteklik ve hareket etmeyi sağlayan değişik yapılar bulunur

Destek Yapılar

Bütün bitki hücrelerinde selüloz çeper ve turgor basıncı desteklik sağlar Çok yıllık bitkilerde desteklik pek ve sert dokularla sağlanır Bunların dışında iletim demetleri de destekliğe yardımcı olur

Bitkide Hareket

1 Tropizma Hareketi
Uyarının yönüne bağlı olan yönelme hareketidir Hareket uyarana doğruysa (+), aksine ise (-) dir Uyaranın çeşidine göre kısımlara ayrılır
Örneğin; Işığa yönelme (+) fototropizm, ışıktan kaçma (-) fo-totropizm’dir Köklerin yerçekimi boyunca büyümesi {+) geot-ropizm, gövdenin yerçekiminin zıttına büyümesi (-) geotro-pizm’dir

2 Taksi Hareketi
Uyarının yönüne bağlı yerdeğiştirme hareketidir Bir yere bağlı olmayan su bitkilerinde görülür Hareket uyarana doğruysa (+), aksine ise (-) dir Uyaranın çeşidine göre kısımlara ayrılır
Örneğin; Işığa doğru hareket etme (+) fototaksi, ışıktan kaçma (-) fototaksidir Kimyasal maddeye doğru hareket etme (+) kemotaksi, kimyasal maddeden kaçma (-) kemotaksi’dir

3 Nasti Hareketi
Uyarının yönüne bağlı olmayan irkilme hareketidir Turgor basıncı ile olur, açılıp kapanma hareketleridir Örneğin; Akşam-sefasının ışıksız ortamda kapanması fotonasti’dir Küstümo-tu’nun dokununca kapanışı sismonasti’dir
III Omurgasız Hayvanlarda Des{ek ve Hareket
Gelişmiş omurgasızlarda iskelet sistemi bulunur Bir çok hayvan grubunda vücut sıvısı ve kan desteklik görevi yapar (Hidrostatik iskelet) Halkalı solucanlarda vücudun ortasında bulunan vücut sıvısı hidrostatik iskelete iyi bir örnektir

Hayvanın enine ve boyuna kasları kasılırken vücut sıvısı öne veya arkaya itilerek hareket sağlanırHareket düz kaslarla olursa yavaş, çizgili kaslarla olursa hızlıdır

IV Omurgalılarda Destek ve Hareket

Köpekbalıklarında iskelet tamamen kıkırdaktır Diğer omurgalılarda ise embriyo döneminde kıkırdak olan iskelet, kemik dokuya dönüşür

Kuşlarda uzun kemiklerin içi boştur, buralara hava keseleri girer, bu da ağırlığı azaltır
Hareket, sinirler, duyu organları ve hormonlarla sağlanır Hayvanlarda iki çeşit iskelet sistemi bulunur:

1 Dış İskelet
Omurgasızlardan eklembacaklılar ve yumuşakçalarda görülür Üzerinde canlı vücut örtüsü bulunmaz Bu iskelet hücrelerin salgıladığı organik ve inorganik maddelerden oluşur SiO2 CaCO3 ve kitinden oluşur

Görevleri:
- Dış iskelet vücudu dış etkenlerden korur
- Su kaybını önler Kaslar iskelete iç yüzeyden bağlanır
- Dış iskelet büyüme ve hareketi olumsuz etkiler Bu nedenle böcekler büyüme evrelerinde kabuk değiştirirler
Omurgasızlardan süngerlerde, derisi dikenlilerde ve omurgalıların tümünde bulunur İskelet canlı vücut örtüleri ile örtülüdür Kaslar iskelete dış yüzeyden bağlanır

Özellikleri;
- İç iskelet vücudu dış etkenlerden korur
- Büyümeyi sınırlandırmaz
- Su kaybını engellemez
- Kemik ve kıkırdak dokudan oluşur
- iç organlara desteklik sağlarr

İnsanda Kas:
Vücudun hareketini sağlayan yapılardır En önemli görevleri; Hareket, şekil, destek ve korumadır
insanlarda düz kas, çizgili kas ve kalp kası olmak üzere üç çeşit kas bulunur

1 Düz Kaslar
- İsteğimiz dışında çalışır
- Mide, incebağırsak gibi organlarda bulunur
- Otonom sinir sistemi kontrolünde çalışır
- Yavaş kasılır, yorulmaz

Hücrelerinde tek çekirdek bulunur ve çekirdek hücrenin or-tasındadır
- Kasılmayı sağlayan miyofibriller bulunur ’

2 Çizgili Kaslar
- isteğimizle çalışır
- Kol, bacak gibi organlarda bulunur
- Somatik sinir sistemi kontrolünde çalışır
- Hızlı kasılır, çabuk yorulur
- Liflerinde çok çekirdek görülür ve kenardadır
- Kasılmayı sağlayan miyofibriller bulunur
- Miyofibrillerde enine koyu bantlar bulunur Bu bantlara Z bandı denir Bu bantlar arasındaki boşluğa sarkomer denir Sarkomerlerde kasılmayı sağlayan aktin ve miyozin proteinleri bulunur

Z bandı
- Enine koyu bantlardır
- Kasılma ve gevşemede boyu değişmez
- iki Z bandı kasılmada birbirine yaklaşır, gevşemede birbirinden uzaklaşır

A bandı"?
- Miyozin proteinlerinin boyuna denir
- Kasılma ve gevşemede boyu değişmez
- İki A bandı kasılmada birbirine yaklaşır, gevşemede birbirinden uzaklaşır

I bandı
- iki miyozin arasındaki meşaledir
- Kasılmada küçülür, gevşemede büyür

H bandı
- İki aktin arasındaki mesafedir
- Kasılmada küçülür ve kaybolur, gevşemede büyür

3 Kalp Kası
- İsteğimiz dışında çalışır
- Kalbin yapısında bulunur*
- Otonom sinir sistemi kontrolünde çalışır
- Orta hızda kasılır ve yorulmaz
- Liflerinde çok çekirdek görülür ve ortadadır
- Kasılmayı sağlayan miyofibriller bulunur
- Miyofibrillerde bantlaşma vardır

Kasılma Mekanizması
Kasların kasılması için; uyarı, kalsiyum ve enerji gereklidir

1 Uyarı
Kasları motor sinirler uyarır Motor sinirler çizgili kaslara düz kaslardan daha çok sinaps yapmıştır Motor sinirler kasları asetil kolin ile uyarır Uyarılar;
- Eşik şiddetinin altındaysa kasılma olmaz
- Eşik şiddetindeki uyanlar kasılmaya neden olur
- Eşik şiddetinin üstündeki uyarılarda kasılma şiddeti artar
Buna ya hep ya hiç kuralı denir Uyarı şiddetinin artması kasılma boyunu değiştirmez Kasılma süresi kısalır Dolayısıyla kasılma şiddeti değişir Kaslar dinlenirken bile biraz kasılıdır Buna kas tonusu denir Çizgili kasa gevşeme fırsatı vermeden ikinci uyarı verilirse kasılma devam eder Buna da fizyolojik tetanoz denir

2 Kalsiyum
Motor sinirlerden salgılanan asetil kolinin etkisiyle kas hücrelerinin endoplazmik retikulumunda bulunan kalsiyumlar aktin ve miyozin arasına yayılır Gevşemede geri alınır Kalsiyumlar ATP’de depolanan enerjinin açığa çıkmasını sağlar

3 Enerji fATP)
Hem kasılma hem de gevşeme için enerji gereklidir Bu enerji ATP’den sağlanır Kaslarda ATP oksijenli ve oksijensiz solunumla elde edilir Kaslarda ATP’nin yedeği kreatin fosfattır Bunun yanında, sırayla glikoz, glikojen, yağ ve proteinlerden enerji elde edilir

İnsanlarda İskelet Sistemi:




İnsanlarda iskelet;
- Hareketi sağlama,
- Organları koruma,
- Kaslara ve organlara tutunma yüzeyi oluşturma,
- Mineral depolama,
- Kan hücreleri yapma işlevlerini görür

1 Baş İskeleti
Kafatası ve yüz kemiklerinden oluşur Kafatası kemikleri doğumdan önce ince, yumuşak ve kaynaşmamış haldedir

2 Gövde İskeleti
Omurga ve göğüs kafesinden oluşur Omurga boyundan kuyruk sokumuna kadar 33 omurdan oluşur Omurlar arasındaki kıkırdak harekete yardımcı olur Göğüs kafesi göğüs kemiği 12 çift kaburga kemiğinden oluşur İlk 7 çift göğüs kemiğine bağlıdır 8 9 ve 10 çiftler önce kendi aralarında birleşir, sonra göğüs kemiğine birleşir 11 ve 12 çiftlerin ön ucu serbesttir?

3 Ûveler İskeleti
Kollar ve bacaklardır Kollar;1 pazu, 1 önkol, 1 dirsek, 8 el bilek, 5 el tarak, 14 el parmak kemiği olmak üzere 30 parça kemikten oluşur Bacaklar ise; 1 uyluk, 1 baldır, 1 kaval,1 diz kapağı, 7 ayak bilek, 5 ayak tarak, 14 ayak parmak kemiği olmak üzere 30 parça kemikten oluşur

Kemik Doku
Kemik hücrelerine osteosit, kemik hücreleri arasındaki boşluğu dolduran ara maddeye osein denir
Kemiklerde organik ve inorganik maddeler bulunur Organik maddeler kemiklere yumuşaklık verirken, inorganik maddeler de kemiklere sertlik verir Çocuklarda organik madde inorganiklerden çok olduğu için kemikler esnek, yaşlılarda inorganik madde çok olduğu için kırılgandır
Kemik hücreleri havers ve volkman kanallarında bulunan kan ve lenf kılcalları ile beslenir Bu kanallarda sinir telleri de bulunur

Kan ile kemik arasında mineral dengesi vardır Bu denge;
- Hormonlar, (Kalsitonin, Parathormon)
- Vitaminler, (D vitamini)
- Beslenme,
- Kalıtsal faktörlerle ayarlanır

insan vücudunda üç çeşit kemik bulunur






1 Uzun Kemik
Ortasında uzunlamasına ilik kanalı denen bir boşluk vardır Burada sarı ilik bulunur ve akyuvar hücreleri yapılır Kemik uçları gevşek, sünge-rimsi yapıdadır Bu yapının boşluklarında kırmızı ilik bulunur ve alyuvar hücreleri yapılır
Kemik üzerini örten kemik zarı (periost) bulunur Bu da enine büyümeyi ve kemik onarımını sağlar Baş kısımlarında kıkırdak doku bulunur Bu da boyca uzamayı sağlar ve aşınmayı engeller Örneğin; Kol ve bacak kemikleri

2 Kısa Kemik
Kemik kanalı bulunmaz, kırmızı ilik bulunur Boy ve genişliği birbirine yakın olan kemiklerdir Örneğin; El ve ayak parmak kemikleri

3 Yassı Kemik
Genişliği fazla olan kemiklerdir Sarı ilik bulunmaz, kırmızı ilik bulunur Örneğin; Kafatası, kürek ve kalça kemikleri
Kemikler birbirlerine eklemlerle bağlıdır İnsanlarda üç çeşit eklem bulunur:

1 Oynamaz Eklem
İskeletin hareket etmeyen kısımlarında bulunur Kemikler birbirine çok sıkı bir şekilde girinti ve çıkıntılarla bağlanmıştır, örneğin; Kafatası kemikleri birbirine oynamaz eklemlerle bağlıdır

2 Yarı Oynar Eklem
Hareket yeteneği sınırlıdır Örneğin; Omurlar arasında ve kaburgaların göğüs kemiklerine yaptığı eklem de yarı oynar eklemdir

3 Oynar Eklem
Tam hareketli eklemdir, iki kemik arasında sinaviyal boşluk olduğundan, kemiklerin serbest hareket etmesi sağlanır Eklem kıkırdakları kemiklerin ucunu örttüğünden kısmen esneklik kazandırır Sinoviyal boşluğu içten saran sinoviyal zar vardır Sinoviyal zar, kan ve lenf damarlarından sinoviyal sıvıyı süzmeye yarar Bu sıvı eklemin kaygan olmasını sağlar, ileri yaşlarda eklem katılaşmaları bu süzme görevinin bozukluğundan kaynaklanır Örneğin; Kalça, omuz, bilek eklemleri oynar eklemlerdir