Dicle Nehri

Dicle Nehri Türkiye’de doğup birçok kolları olan ve Irak topraklarına geçip orada Fırat’la birleşerek Şattülarap’ta Basra Körfezi'ne dökülen nehirdir Nehir ana kaynaklarını Doğu Anadolu dağlarından ve dipten sızma yoluyla Elazığ yakınlarındaki Hazar (Gölcül) gölünden alır Türkiye’nin önemli akarsularındandır Doğu Anadolu dağlarından çıkar, Basra Körfezi’ne dökülür Toplam uzunluğu 1900 km’dir Türkiye topraklarında kalan bölümün uzunluğu ise 523 km’dir En önemli kolları Batman ile Garzan, Botan, Habur, Büyük Zap ve Küçük Zap’tır Debisi ortalama 360 m³/sn dir Eylül ayı ortalarında 55 m³/sn ile en küçük, şubat sonunda 2263 m³/sn akımı ile büyük değişiklik gösterir Akarsuda genellikle yaz sonu kuraklığı ve sonbahar başı yağış noksanlığı nedeniyle su azalır Buna rağmen kış sonu yağışı ile ilkbahar başındaki karların erimesinden oluşan su ile kabarır

Uzunluğu 1900 km (Bunun Türkiye topraklarında kalan kısmı 523 km) olan Dicle, Güneydoğu Toroslarda Maden Dağları kesiminde, Hazarbaba Dağı'nın güney tarafında, Yıldızhan yanındaki bir kaynaktan çıkar Eskiden Hazar Gölü'nden beslenirdi Şimdi gölle bağlantısı kesilmiştir Kaynaktan çıktıktan sonra Maden ilçesinin önünden geçerek, Maden Çayı adını alır ve güneydoğuya doğru dar ve derin vadilerden geçip Diyarbakır şehrinin bulunduğu lav sahanlığının doğu kesimine paralel akar Burada nehir vadisinin tabanı 600 m’ye iner Diyarbakır’ın güneyinde 8 km mesafede doğuya yönelir Bundan sonra kuzeyden Toros Dağları yamaçlarından inen başlıcaları Anbarçayı, Kuruçay, Pamukçayı ve Hazroçayı, Batman ve Garzan sularını alır Güneyden ve Mardin eşiğinden inen sel yatakları Göksu ve Savur Çayı Dicle’ye katılır Raman Dağının güney eteklerinde dar boğazlardan geçerek Botan Suyu ile birleşerek onun doğrultusunda güneye döner



Dicle Nehri, güneye doğru akarken Cizre ilçesinin içinden Habur Suyu kavşağına kadar 40 km uzunlukta Türkiye-Suriye arasında sınırı meydana getirir Habur Suyu ile birleştikten sonra Irak topraklarına girer Dicle, Irak toprağında çöküntü çukurdan akarak, dar boğazları aşar Musul’da Büyük ve Küçük Zap sularıyla birleşir Mezopotamya ovasına iner, bundan sonra Bağdat yakınlarında Fırat’a 35 km yaklaşır Burada yine İran’dan gelen Piyale Nehri ile birleşir Bu birleşmeden sonra tekrar Fırat’a yaklaşır ve Kurna yakınında Basra’nın 64 km yukarısında Fırat’la birleşerek Şatt'ül-Arab ismini alır Basra Körfezi'ne dökülür

Dicle Nehrinin suları yaz mevsimi sonlarına doğru azalır Nisan ayında, nehrin yukarı çığırındaki dağlarda karların erimesinden suları çoğalır, en yüksek seviyesine ulaşır Dicle, marttan mayısa kadar üç ay içinde, bütün yıl akıttığı suyun hemen yarısını akıtır Rejimi düzenli değildir Bu bakımdan bazı yıllar haddinden fazla taşarak birçok zararlara sebeb olur Bu sebeple zararlarını önlemek maksadıyla Dicle’nin Mezopotamya’da kalan kıyılarına daha MÖ 3000 yıllarında setler yapılmıştır Bu setler suların taşmasını önlediği gibi ekilen arazilerin yazın sulanmasını da sağlamıştır Fakat setlere rağmen büyük taşmalar önlenememiştir Yirminci asırda çalışmaları ancak 1939’da başlamış ve Kut Barajı yapılmıştır 1958’de Samarra ve 1961’de de Dokham Barajı yapılarak suların taşması önlenmiştir Bugün sadece Samarra ve Amarra arasında bir milyon hektarlık arazi ekilebilir hale sokulmuştur



Dicle, eski Mezopotamya sınırını meydana getiren ırmaklardan biridir Uzunluğu Fırat’tan daha kısa olmakla beraber suyu daha çoktur Dicle, günümüzde de sulama kanallarıyle sulama sağladığı gibi, orta büyüklükteki taşıtlar nehrin ağzından Bağdat’a kadar, daha küçük boy taşıtlarsa Musul’a kadar giderek ulaşıma katkıda bulunmaktadırlar Bu nehirlerden ulaşım bakımından çok faydalanıldığı tarihî klardan anlaşılmaktadır Dicle kıyısında eskiden kurulmuş Ninova, Nemrut, Asur şehirlerinin eski kları bunun en sağlam belgesidir

Dicle nehri üzerinde Kralkızı , Batman ve Dicle gibi önemli Hidroelektrik santraller kurulmuştur Ilısu Barajı'nın temeli 05082006 tarihinde Başbakan Erdoğan tarafından atılmış olup, Türkiye'nin baraj gölü açısından 2, enerji üretimi bakımından 4 büyük barajı olan Ilısu'nun tamamlanmasıyla Dicle nehri üzerinde Cizre Barajı'nın yapımına başlanacaktır

Dicle isminin kökeni

Dünyada Diclenin bilinen adı Tigrisdir Dünya dillerinede Yunancadan geçmiştir Yunancada kelimelerin sonuna gelen –is eki gelir ve Tigrisden çıkarılınca geriye kök kelime Tigr kalıyor



VİKİPEDİ