Kıyı Tipleri...

AKINTILAR

Deniz yüzeylerindeki suların , bulundukları yerden daha uzak mesafelere taşınması ile akıntılar oluşur
Denizlerde ve okyanuslarda görülen akıntılar; rüzgarlar,gelgit, denizler arasındaki tuzluluk (Yoğunluk) ve seviye farkı gibi nedenlerle oluşur

Dalga Akıntısı

Kıyıya doğru gelerek kıyıda çatlayan dalgalar, kıyıda suların dibe doğru dalmasına yada kıyı boyunca akıntıya geçmesine neden olur

Gel-git Akıntısı

Gel-git hareketiyle kabarıp geri çekilen sular özellikle koylarda ve akarsu ağızlarında akıntıya sebep olur

Batı Avrupa’da Almanya ve Hollanda gibi bazı ülkeler, haliçlere kurdukları santrallerle gel-git akıntılarından yararlanarak enerji elde etmektedirler

Yoğunluk (tuzluluk) ve Seviye Farkı Akıntısı

Farklı sıcaklık ve yoğunluğa (tuzluluk) sahip su kütlelerinin birbirine kavuştuğu boğazlarda akıntılar meydana gelir

Soğuk ve sıcak denizlerin karşılaşma alanlarında, soğuk su yoğun olduğundan alt, yoğunluğu az olan sıcak su ise üst akıntı oluşturur

Tuzluluk farkı olan su kütlelerinin karşılaştığı yerlerde, tuzluluk oranı fazla olan alt akıntı, tuzluluk oranı az olan ise üst akıntı oluşturur

Denizlerin boğazlarla birleştikleri yerde beslenme kaynaklarının farklılığından dolayı az da olsa seviye farkları oluşur Buralarda seviyesi yüksek olan denizden seviyesi düşük olan denize doğru akıntı oluşur

Yurdumuzda, Karadeniz’den Akdeniz’e doğru üst akıntı, Akdeniz’den de Karadeniz’e doğru alt akıntı olmasında yoğunluk ve seviye farkı etkilidir

Okyanus Akıntıları
Muson rüzgarları ve sürekli rüzgarların etkisiyle okyanuslarda meydana gelen hareketlerdir
Okyanus akıntıları ilk hareket ettikleri yere göre soğuk yada sıcak etkiye sahiptirler Alçak enlemlerden gelenler sıcak, yüksek enlemlerden gelenler soğukturlar

Dünyamızın günlük hareketinden dolayı rüzgarlar sapmaya uğradığından, okyanus akıntılarında da sapmalar ve halkalar olur

Okyanus akıntılarının karşılaşma alanlarında balıkçılık çok gelişmiştir Sebebi; balıklar için önemli besin kaynağı olan planktonların çok fazla olmasıdır Norveç ve Japonya'da balıkçılığın çok gelişmiş olması bu ülkelerin okyanus akıntılarının karşılaşım alanında olmasıdır

KIYI TİPLERİ
Kıyıların Şekillenmesinde Etkili Faktörler
Dalgalar
Akıntılar
Gel-git
Akarsular
Buzullar
İç kuvvetler
Kıyıdaki dağların uzanış biçimi
Canlılar (Mercanlar) (en az etkili)
Rüzgarlar (Dolaylı etkiye sahip)

ENiNE KIYILAR
Dağların kıyıya dik uzandığı yerlerde görülür Ör: Ege Bölgesi Kıyıları (Edremit-Kuşadası arası)

Bu kıyılarda;
•Girinti-çıkıntı fazladır
•Kıta sahanlığı geniştir
•İç kesimlere ulaşım kolaydır
•Limanların hinterlandı (ard bölge) geniştir
•Deniz etkisi iç kesimlere kadar sokulabilir
•Kıyı ile iç kesim arasında önemli farklar yoktur

BOYUNA KIYILAR
Antalya

Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür Ör:Karadeniz ve Akdeniz kıyıları
Bu kıyılarda;

•Girinti-çıkıntı azdır
•Doğal limanlar azdır ve hinterlandları (ard bölge) dardır
•İç kesimlere ulaşım zordur
•Dalga aşındırması ile falez oluşumu fazladır
•Kıyı ile iç kesim arasında iklim, bitki örtüsü, ekonomik faaliyetlerde farklılık fazladır

RİA TİPİ KIYILAR


Akarsu vadilerinin deniz ilerlemesi sonucunda sular altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir Ör: İstanbul-Çanakkale Boğazları, Haliç ve GBatıAnadolu Kıyılarıdır

DALMAÇYA KIYI TİPİ

Kıyıya paralel uzanmış dağların çukur kısımlarının deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir Dağların yüksek kısımları kıyıda adaları oluşturur

Ör:Adriyatik denizinde Dalmaçya kıyıları (Hırvatistan kıyıları) Yurdumuzda Antalya- Kaş kıyıları buna örnektir

LİMANLI KIYILAR

Geniş tabanlı vadilerin veya koy-körfezlerin deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir
Ör:Karadeniz’in kuzeyindeki kıyılar (Odessa, Dinyeper, ) buna örnektir Yurdumuzda ise Büyük ve Küçük Çekmece kıyıları böyle kıyılardandır

HALİÇ (ESTUARY) TİPİ KIYILAR

Gel-git olayının etkisiyle akarsu ağızlarında aşındırma ile oluşan doğal limanlardır Okyanus kıyılarındaki akarsu ağızlarında görülür

Kuzeybatı Avrupa kıyılarındaki önemli limanlar buna örnektir Yurdumuzda yoktur

WATT TİPİ KIYILAR

Gel-git olayının etkisiyle bazen kara bazen de deniz durumuna gelen kıyılardır Haliç kıyılarının bulunduğu yerlerde bulunur

FİYORT TİPİ KIYILAR

Buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan kıyılardır Girinti-çıkıntısı çok fazladır Bu kıyılara en iyi örnek İskandinav Yarımadası kıyıları gösterilebilir

Eğer kıyıda adalar da var ise bu tür kıyılara Skyer tipi kıyılar denir Ör:Norveç kıyıları

RESİF KIYILARI

Sıcak denizlerde yaşayan mercanların kalıntılarından oluşan kıyı tipidir
Ör: Mercan adaları kıyıları (Avustralya Kıtasının doğusunda)

Ortasında lagün (deniz kulağı) bulunan hilal şeklindeki mercan adasına atol denir