Kabakçı Mustafa İsyanı...

Kabakçı Mustafa İsyanı, Kabakçı Mustafa’nın Mayıs 1807 tarihinde, liderliğini yaptığı isyandır İsyan sonucunda III Selim tahttan indirilerek yerine IV Mustafa geçirilmiştir

İsyanın Başlaması ve Gelişimi

Bu isyanın esasında pek çok nedeni vardır 1789 Fransız ihtilâlinden sonra Avrupa’da çıkan milliyetçilik akımı, Osmanlı'yı diğer Avrupalı ülkeler kadar çabuk etkilememişti Hattâ Sultan Üçüncü Selim Han, “Nizâm-ı Cedîd” adı ile askerî, mülkî, idarî, ticarî, içtimaî ve siyasî bir dizi ıslahat teşebbüslerine girişerek, devlete yeni bir hayatiyet ve canlılık getirdi Bu durum; Rusya, Fransa ve İngiltere’nin hoşuna gitmiyordu 1806’da çıkarılan Sırp isyanı, 1807’de Rusya’ya harp ilanı ve İngiliz donanmasının İskenderiye’yi işgali, tamamen Osmanlı Devletinin bu gelişme programını önlemeye yönelikti Nitekim bu faaliyetler, içeride de, Selim Hanın kurduğu modern Nizâm-ı Cedîd ordusunu istemeyen yeniçeriler ile menfaatperestleri ve Osmanlı Devletinin yıkılmasını isteyen hainleri harekete geçirdi Akkâ yenilgisini bir türlü unutamayan Fransızların İstanbul Sefîri Sebastiani’nin teşviki ve Selânikli Sadaret Kaymakamı Köse Musa’nın tahrikleriyle âsiler, ayaklanmaya hazır hâle geldiler Karadeniz Boğazı tabyalarındaki yeniçeriler ve yamaklar, gizlice, modern ve talimli yeni askerlere karşı kışkırtıldılar Sadaret Kaymakamı Köse Musa’nın telkinleriyle, yamaklar, Haseki Halil Ağayı parçaladılar Bu hareket ile isyan başlatıldı Büyükdere Çayırında toplanan âsiler, Kastamonulu Kabakçı Mustafa’yı lider seçtiler

İsyan genişledi Beş yüz kadar âsi, İstanbul’a yürüdü Âsileri, Levend Çiftliğindeki bir tabur nizamî asker durdurmaya kâfiyken, Köse Musa, Nizâm-ı Cedîd askerinin harekâtını durdurdu Sultan Üçüncü Selim Han da, Müslüman kanı dökülmesini istemedi Sultan Üçüncü Selim Hanın; “Bu işlere sebep, benim hilmimdir (yumuşak huylu olmamdır)!” demesi üzerine, Köse Musa, âsileri teskin edeceğini ifade ederek, Nizâm-ı Cedîd askerlerinin kaldırıldığı hakkındaki fermanı çıkarttı Kararın hemen ardından Köse Musa harekete geçti Çardak ve Unkapanı İskelesine gelen âsiler, yeniçeriler ile birleşip, Nizâm-ı Cedîd taraftarı devlet adamlarını katlettiler Daha sonra Pâdişâhı da istemiyoruz diye bağıran âsiler, 29 Mayıs 1807’de, Sultan Üçüncü Selim Hanı tahttan indirip, yerine Sultan Dördüncü Mustafa Han'ı geçirdiler

Kabakçı Mustafa'nın Sonu

"Rusçuk Yaranı" adı ile anılan gizli bulunan, reform ve III Selim yanlısı ve önemli devlet görevleri yüklenmiş olan grup (Sedaret Mektupçusu Tahsin, Başmuhasebeci Ramiz, Tuna Yalisi Mubayaacısı Behiç, Sadaret Kethudası Refik, Reisikuttab Galip efendiler) çaba göstererek hiç velvele çıkartılmadan Alemdar Mustafa Paşa ve seymenler ve Kıraçali ordusunun Edirne'ye gelmesini sağlamışlardı Bu ordu mensupları Trakya'da yollar ve konaklara dağılarak İstanbul Trakya seyahatlerini önlemişlerdi İşşemri ile 300 kişilik bir süvari baskın birliği oluşturulmuş ve Hacı Ali Ağa emrinde 14 Temmuz'da Rumelifeneri Kalesi'ni basmışlardır Kalede bulunan Kabakçı Mustafa bu baskın sonucu hemen öldürülmüştür Fakat yamaklar İstanbul'dan getirdikleri toplarla direnişe geçmişlerdi Buna karşılık olarak baskıncı birlik ellerine geçirdikleri Anadolufeneri Kalesi toplarını kullanmaya başlamışlardı Muthiş bir muhabere başlamıştı Rumelifeneri köyü yamaklara tarafından yakılmış; Rumelikavağı, Sarıyer, Yeniköy yıkılıp yakılıp büyük zarar görüştü Sivil halk denizden sandallarla kaçıp kurtulmaya çalışmaktaydı Bu muhabere 4 gun sürmüş ve sonunda yamaklar tepelenmişti Yamaklardan 300 ölü; Alemdar milislerinden 13 ölü zayiat doğmuştu

İsyanın Sonucu, III Selim'in Öldürülüşü ve II Mahmud'un Tahta Çıkışı

IV Mustafa durumu iyi görmemiş ve Edirne'de bulunan Sadrazam Çelebi Mustafa Paşa ile Alemdar Mustafa Paşa'ya aracı olarak Hazine Vekili Nezir Ağa'yi gondermis ve her ikisini de Istanbul'a çağırmıştır Sadrazama ve Alemdar milis ordusu ile birlikte 19 Temmuz'da Istanbul'a gelmislerdi Onlari Seyhulislam ve devlet erkanı İncirli Çiftliği'nde ve Sultan IV Mustafa'da Sancak-i Şerif'le (İncirli ile Davutpaşa arasinda bulunan) Kırkkavak'da karşılamışlardı Sultan, Sadrazam ve Alemdar devletin erkanıyla görüşme yapmıştı

"Rusçuk Yaranı" IV Mustafa'nin hemen burada tutuklanması ve milislerin ivedilikle İstanbul'a girip III Selim'i tekrar tahta geçirmesi idi Fakat Alemdar bu öneriyi "mertliğe uygun değildir" diyerek reddetmişti

Alemdar Kircali milisleri ve seymenleri ile Çırpıcı Çayrı'nda ordugah kurdu Sadrazam ise şehirdeki konağına ve yanindaki askerlerde şehir kişlalarına gitmişlerdi 20 ve 21 Temmuz'da yeni bir seri atama yapıldı ve özellikle Şeyhülislam'lığa Arapzade Arif Efendi getirildi 21 Temmuz'da Alemdar ordusyla Alay Köşkü onunde IV Mustafa'ya alay etti Fakat IV Mustafa Alemdar'i sadrazam tayin etmeyip onu bir sadık, has ve kahraman kişi olarak övdükten sonra bütün Trakya ve Balkanlar üzerinde (Edirnekapi'dan Tuna Irmağı'na kadar yörelere) devlet murahhası ve serdarı olarak atandığını bir hatt-ı hümayunla ilan etti