Şarbon Hastalığı

Şarbon Hastalığı


Şarbon veya Antraks,Anthrax Bacillus anthracis adlı mikrop tarafından meydana getirilen bulaşıcı olan, ot ile beslenen hayvanlarda özellikle sığır, koyun ve beygirlerde ani olarak ortaya çıkan ve insanlara da geçebilen bir hastalık İnsanlar hastalığı hayvanlar veya bunların ürünlerinden alır Mikroorganizma insanlara deriden girerse kara çıban denilen karakteristik bölgesel bir çıbanla ödem; kan dolaşımına karışması ile de sepsis (kan zehirlenmesi) ve iç organ lezyonları meydana gelir Mikroplu etlerin yenmesi ağır bağırsak hastalıkları yapar Hayvanlarda ise vücut ısısı yükselir, dalak şişer, kan, katran gibi koyu renk alır ve pıhtılaşmaz

Etiyoloji

Etken Gram pozitif bir basildir (çomak)Hastalık oluşturan infektif formu spor formudurVücuda alındıktan sonra spor formu vejetatif forma dönüşür ve hastalık tablosunu ortaya çıkarırBu nedenle antraks'tan ölen insan ve hayvanların otopsi/nekropsi'sini yapmak yasaktırZira bu işlem etkenlerin sporlanmasına neden olur ve antraks sporları 30-60 yıl arası canlılığını koruyabilirFakat kadavra açılmadığı ve etkenler vejetatif formda kaldığı zaman bir kaç gün içinde etkenler ölür

Doğal şartlar altında sıcak kanlı hayvanlardan beygir, sığır, koyun ve domuzlar arasında çok yaygın olarak görülebilir Kanatlı hayvanlar ise inceleme yapmak için hastalandırılabilirlerHastalığa en çok sığırlar duyarlıdır Genç hayvanlar, ergin ve yaşlılardan daha duyarlıdırlar Açlık, yorgunluk, uzun yolculuk, fazla sıcak ve soğuk, iyi beslenememe, fena bakım, organik bozukluklar, şap vb viral hastalıklar, iç parazitler ve diğer stres faktörleri hastalığın çıkış ve yayılışında önemli rol oynarlar Hastalık rutubetli, bataklık ve sıcak bölgelerde diğer bölgelerden daha çok görülür Önleyici tedbirler alınmazsa büyük kayıplara yol açar

Ölen hayvanların insanlar tarafından veya merada bırakılarak yırtıcı kuşlar ve hayvanlar tarafından parçalanması ve kuşlar, yağmur ve sel sularıyla uzaklara, diğer meralara ve topraklara nakledilmesi buralara bulaşmasına sebep olur Kan emici sinekler de hastalığı yayabilirler

Şarbon, meslek hastalığı şeklinde görülür Hayvanla meşgul köylülerde, dericilerde, veteriner hekimler/patologlarda rastlanabilir

Hastalık; hayvanlarda sendeleme, solunum güçlüğü, ayakta duramama, titreme ve halsizliklere sebep olur Kısa sürede öldürür Ölen hayvanlarda ölümden hemen önce ve sonra ağız, burun ve makattan kanlı bir akıntı gelirBu kan akması etkenin kanın pıhtılaşma yeteneğini sekteye uğratması sebebiyle olur Vücut sıcaklığı artar Hayvanlarda süt veriminde azalmaya, gebe olanlarda yavru atmaya sebep olurZira yüksek mortalite ile seyreden bir hastalıktır

Basil, insanlarda deriden girerse, ortası siyah, çevresi cerahatli karakabarcık adı verilen çıbanı (karbunkel) meydana getirir Ölümden 2-3 saat sonra deri siyah bir renk alır

Hastalık deri şarbonu ve iç organ şarbonu olarak ikiye ayrılır İç organlarda barsak şarbonu ve akciğer şarbonu olur Deride karakabarcık ve kötü ödeme sebep olurİnsanlarda çoğunlukla deri formu görülür

Karakabarcık (Habis Çıban, karbunkel)

Cilt üzerinde derinin açık yüzeylerinde meydana gelir Yüz, burun, el ve ayakta çıkar Vücudun kapalı yerlerinde nadirdir Hastalık başlarken bulaşma yerinde kaşınma ve yanma, pire ısırığı görünümünde kırmızı ufak bir nokta hasıl olur Kabarır, büyür ve irinleşir, ortası çukurlaşır, içindeki sıvı bulanır, kahverengi olur Çapı 6-9 cm'ye kadar ulaşabilir Hastalığın başlangıcında baş ağrısı, halsizlik ve iştahsızlık vardır Hastalık sükunet bulunca sıcaklık düşer, yaranın üzerindeki siyah kabuk kösele gibi sertleşir




Habis ödem
Derinin bazı bölgelerinde boyun, göğüs, özellikle göz kapaklarında, ağız içi ve dilde meydana gelir Mikrobun girdiği yerde hafif ve ağrısız bir kızarıklık görülür Mikrop, ağızda çoğalırsa kısa sürede boğaza ilerler ve öldürür

Bağırsak şarbonu

Şarbonlu hayvan etini yiyen insanlarda görülür Kırgınlık, halsizlik, başağrısı ve terleme meydana gelir Bulantı, kusma, diyare(ishal) ve karın ağrısıyla ısı yükselir Bazen kanlı ishal görülür Nabız hızlanır ve zayıfları 2-3 günde öldürür

Akciğer şarbonu

Sporlu toz ve kılların solunması ile olur Ani bir titremeyle 40-41°C'ye yükselen, ateşle başlar Şiddetli kusma vardır Nabız zayıflar ve hızlanır 2-3 günde öldürürŞarbonun en tehlikeli formudurAkciğerlerdeki yoğun dolaşımdan dolayı septisemiye neden olur ve ölüm nedeni genellikle septik şok, cerebral anoksemi'dir

Tedavi
Karakabarcıkta ilk tedavi şartı yaraya dokunmamaktır Şarbon basilleri 42°C'nin üstünde üreyemez Bundan faydalanmak için sıcak uygulama yapılabilir Şarbon tedavisinde penisilinden faydalanılmaktadır Yalnız dozu yüksek olmalıdır 10-15 milyon IU(internasyonel ünite) penisilin G (Kristalize penisilin) 6 saatlik aralarla damar içine verilmelidir İkinci tercih edilecek ilaç tetrasiklin grubu ilaçlardan birisi olup, 6 saat arayla 500 mg tavsiye edilmektedirDoksisiklin kullanılabilir Bununla karakabarcık ve ödem şekilleri tedavi edilmekte ve mikrobun yayılması önlenmektedir Hafif hastalarda sulfadiazinden de faydalanılabilir Streptomycin de penisilin ve tetrasiklin kadar olmasa da etkilidir Yukardakiler içinde en iyi tedavi şekli penicillin ve streptomycinin kombine olarak kullanılmasıdır Günde 10-15 milyon IU, penicillin ve günde 1 gr Streptomycin kombine edilirse tatminkar sonuç alınabilir

Korunma
Şarbon hayvanlardan insanlara geçen bulaşıcı bir hastalıktır Korunma için öncelikle hayvan hastalığı ortadan kaldırılmalıdır Hasta hayvanlar öldürülür ve cesetleri yakılır veya kireçli çukurlara gömülür Çukurlar derin olmalıdır Yüzeyde olursa şarbon sporları solucan ve böceklerle toprak yüzeyine taşınabilirler Hayvan sürülerini şarbon sporları bulaşık olan otlaklardan uzaklaştırmalıdır Buradaki otlar yakılmalıdır Bulaşık ahır artıkları ve gübreler de yakılmalıdır Şarbon sporları insanlara meslek ilgisi dışında yün ve deriden bulaşır Kuşkulu maddeler yakılıp yok edilir Hasta insanlarda kullanılan pansuman maddeleri yakılmalı ve madeni aletler strerilize edilmelidir

Kaynak: