Sa?lykly Ya?am Ve Bilgiler

Sa?lyk
Vikipedi, özgür ansiklopedi


Sa?lyk Nedir ?
1) Vücudun hasta olmamasy durumu, vücut esenli?i, esenlik, syhhat, afiyet
2) Vücudun iyi veya kötü olmasy durumu
3) Sa?, canly, diri olma durumu
4) Biyolojik, psikolojik ve sosyal olarak iyilik hali
5) Ynsanyn hiçbir organynyn yerini bilmemesidir
Ya?ayan bir organizmada sa?lyk, organizmanyn dengede oldu?u bir durum olarak tanymlanabilir Bu dengeli durumda organizmaya giren ve organizmadan çykan madde enerji miktary (organizmanyn normal büyüme sürecinde kullanylan madde gözardy edildi?inde) yakla?yk olarak e?ittir ve organizmanyn hayatta kalma beklentisi vardyr

1- Zararsyz sigara var my?
Hayyr Sigaranyn hiçbir türü zararsyz de?ildir ve insan sa?ly?yna zarar verdi?i halde saty?yna ve reklamyna izin verilen yegane ticari mal sigaradyr

2- Az sayyda sigara içmek zararsyz olabilir mi?
Hayyr Yçilen her sigaranyn insan sa?ly?yna zarar var Otopside, az sayyda sigara içenlerin akci?erlerinde bile bozukluklar saptanmy?tyr Öte yandan sigara içenlerin büyük bölümü az sayyda sigara içmeyi ba?aramaz

3- Sigaranyn sa?ly?a zarar vermesi ne kadar süre sonra olur?
Sigaranyn sa?lyk üzerine olan zararlary sigaranyn içildi?i anda ba?lar Sigara dumany a?yz, dil, bo?az, yemek borusu, nefes borulary, akci?erler ve mideye do?rudan ula?yr Dumanyn içinde bulunan zararly maddeler de saniyeler içinde kalp, beyin, kan damarlary, böbrekler, mesane gibi pek çok organa ula?yr ve zarar verir

4- Nikotin vücutta ne gibi etkiler yapar?
Nikotin vücuda ilk olarak girdi?inde beyin ve sinir sistemini uyaryr, ancak sondaki alyny?larda beyin ve sinir sistemi üzerinde baskylayycy, uyu?turucu etki gösterir Nikotin ayryca kan basyncyny yükseltir, nabyz sayysyny artyryr, sindirimi yava?latyr, kanyn damarlar içindeki dola?ymyny bozar, organlaryn yeterli kan almalaryny engeller Çok yüksek dozlarda alyndy?ynda bulanty ve kusmaya neden olur, solunum felci yaparak ölüme yol açar

5- Sigara dumany içindeki hangi maddeler hastalyk yapar?
Dumanda bulunan katranyn içinde 4000 dolayynda kimyasal madde vardyr Bunlar arasynda bulunan asitler, alkol aldehitler, ketonlar, siyanür, karbonmonoksit gibi maddeler do?rudan zehir etkisi gösterirler ve organlarda tahribat yaparlar Kalp hastalyklary, akci?er kanseri, vücuttaki ba?ka kanserler (gyrtlak kanseri, mesane kanseri, yemek borusu kanseri, rahim kanseri vb) bron?it, amfizem gibi pek çok hastaly?yn sigaraya ba?ly olarak meydana geldi?i bilimsel olarak kanytlanmy?tyr

6- Dumanda bulunan karbonmonoksitin etkileri neler?
Sigara dumanynyn içinde yüzde 4 oranynda karbonmonoksit bulunur Bu gaz, alyuvarlardaki hemoglobine ba?lanarak hemoglobinin oksijen ta?ymasyny engeller Sigara içenlerde hemoglobinin oksijen ta?yma kapasitesi yüzde 25 ile yüzde 15 arasynda azalyr Bunun sonucunda organlar yeterli oksijen alamazlar Özellikle beynin yeterli oksijen alamamasy sonucu dü?ünme, karar verme, net görme ve i?itme gibi önemli bazy fonksiyonlarynda zayyflama olur Karbonmonoksit ayryca damarlarda kolesterol depolanmasyna yol açar

7- Bu maddeleri solumanyn zararly etkileri geçici de?il mi?
Evet bu etkiler geçicidir Ancak tiryakiler syk aralyklarla sigara içerler Bu durumda sigara dumanyna ba?ly etkilerin düzelmesi mümkün olmaz

8- Sigaranyn bütün zararlary kalycy ve sürekli mi?
Hayyr, e?er i? isten geçmeden sigara byrakylyrsa vücut kendini yenileme fyrsaty bulabilir Sigarayy byrakanlarda özellikle kalp hastaly?y ve kanser riskinde azalma olur Sigarayy byraktyktan sonra bir yyl geçince kalp krizi riski yaryya iner On yyl sonra ise kalp hastaly?y ve kanser riski sigara içmemi? bir ki?i ile e?it düzeye yakla?yr

9- Filtreler koruyucu mu?
Filtreli sigara içenlerde kanser riski filtresiz sigara içenlere göre biraz daha azdyr

10- Katran ve nikotin miktary az olan sigaralaryn da zarary var my?
Bazy ülkelerde nikotin ve katrany azaltylmy? sigaralar bir süreden beri denenir Ancak bu sigaralary içenlerde de risk çok yüksektir Ayryca sigara içenler, nikotin ve katrany az olan sigarayy daha fazla sayyda içer

11- Mentollü sigaralaryn riski nasyl?
Mentollü sigaralaryn riski di?erlerinden farkly de?ildir, mentollü sigaralar da sa?lyk için ayny derecede zararlydyr

12- Sigaranyn kanser yapty?y bilimsel olarak ispatlanmy? my?
Evet Sigara bütün kanser ölümlerinin üçte birinden sorumludur Akci?er kanserlerinin ise yüzde 85’i sigara nedeniyle olur Bunun dy?ynda sigaranyn a?yz, bo?az, yemek borusu, gyrtlak, mesane, rahim, pankreas, böbrek vb kanserlerini meydana gelmesinde de rolü vardyr

13- Sigara, kansere nasyl yol açar?
Sigara dumany içinde 43 tane kanser yapycy madde bulunur Bunlaryn bazylary kanseri ba?latan, bazylary da kanserin ilerlemesine yol açan maddelerdir

14- Akci?er kanserinin iyile?me ?ansy nasyl?
Akci?er kanserine yakalanmy? olan bir hastanyn iyile?me ?ansy çok az Ba?ka bazy kanserlerin tedavisinde sa?lanan önemli geli?melere kar?yn akci?er kanserinin tedavisi bakymyndan ba?aryly sonuç alynamaz Akci?er kanserli her on hastadan ancak bir tanesi 5 yyl ya?ayabilir Di?erleri kysa süreler içinde hayatyny kaybeder Tedavisi yeterince ba?aryly olmady?yna göre akci?er kanserinden korunmaya öncelik vermek gerekir, bu da sigaradan uzak durmakla mümkündür

15- Sigara ba?ka akci?er hastalyklaryna da yol açar my?
Sigara bron?it ve amfizem olu?unda da ba?lyca etkendir

16- Sigara içen bir ki?i dumany içine çekmezse, yine de tehlikesi olur mu?
Olur Sigara dumany içeriye çekilmese bile temas etti?i yerlerde (dudak, dil, a?yz içi, yemek borusu, gyrtlak) tahribata yol açar Ayryca duman içeriye çekilmese bile yine de bir miktar duman akci?erlere gider

17- Sigara içenler neden öksürürler?
Sigara dumany asit özelliktedir Asit ve duman içindeki ba?ka tahri? edici maddeler öksürü?e yol açar Sigara içenlerin ço?u özellikle sabahlary olmak üzere öksürürler Soluk borulary içinde yabancy maddelerin nefes yollaryna kaçmasyny engellemek amacyyla ince tüycükler vardyr Sigara dumany bu tüycüklerin hareketini bozar Böylece yabancy maddelerin nefes yollaryna girmesi mümkün olur Gece sigara içilmedi?i zaman tüycüklerin hareketi biraz düzelir ve gündüz nefes borularyna girmi? olan yabancy maddeleri dy?ary atmak amacyyla tüycükler çaly?maya ba?lar ve böylece öksürük olur Öksürü?ün olu?unda bu mekanizmanyn da rolü vardyr

18- Sigara içmek kalbe etki yapar my?
Evet yapar Sigaranyn insan vücudunda en çok etki yapty?y organlaryn ba?ynda kalp gelir Kalp hastalyklary ve beyin kanamasy nedeni ile olan ölümlerin üçte biri sigaraya ba?lydyr

19- Sigaranyn gebe kadyna ve bebe?ine zarary var my?
Gebe bir kadyn sigara içti?i taktirde gebeli?in dü?ükle veya ölü do?umla sonlanmasy olasyly?y artar Ayryca bebek canly olarak do?du?unda da do?um a?yrly?y normalden az olur Sigara içen annelerin bebeklerinde do?umdan hemen sonraki dönemde meydana gelen ölümlerde daha fazla olur

20- Do?um kontrol kaplary ile sigaranyn etkile?imi olur mu?
Do?um kontrol haplary bazy kalp hastalyklarynyn riskini arttyrabilir Do?um kontrol hapy kullanan bir kadyn ayny zamanda sigara da içiyorsa kalp hastaly?y riski daha fazla artar

21- Sigaranyn ba?ka sakyncalary da var my?
Sigaranyn bazy ilaçlarla da etkile?imi söz konusudur Sigara bazy ilaçlaryn etkisini azaltyrken bazylarynyn etkisini de arttyryr

22- Sigara bu kadar de?i?ik ve çok sayyda etkileri nasyl yapabilir?
Sigara dumanynda bulunan katran içinde sayylary 4000 dolayynda çe?itli kimyasal maddeler vardyr Bunlaryn da vücuttaki çe?itli organlar üzerinde de?i?ik sa?lyk etkileri olabilir

23- Neden sigara içenlerin hepsi akci?er kanserine yakalanmyyor?
Sigara tiryakilerinin yüzde 10 - 15 kadary akci?er kanserinden ölür Bundan çok daha fazlasy da kalp hastaly?y nedeniyle hayatyny kaybeder Bu iki hastalyk sigara tiryakilerinin ba?lyca ölüm nedenidir Ba?ka nedenlere ba?ly ölümler de sigara içenlerde içmeyenlere göre daha fazladyr Ynsanlar çok çe?itli hastalyklar nedeniyle öldükleri için hepsinin de akci?er kanserinden ölmeleri söz konusu de?ildir Ancak sigara içenlerde akci?er kanserinden ölme riski, sigara içme süresi ve günde içilen sigara sayysy ile ilgili olmak üzere, sigara içmeyenlere göre 10 ile 25 kat daha fazladyr Ayryca sigara içenler içmeyenlere göre daha erken ya?ta ölür

24- Sigara içmeyenler de akci?er kanserine yakalanyr my?
Akci?er kanseri sigaradan ba?ka nedenlere ba?ly olarak da meydana gelebilir ve sigara içmeyenler de akci?er kanserine yakalanabilir Ancak sigara içmeyenlerde akci?er kanseri son derece ender görülür

25- Hava kirlili?i akci?er kanserine neden olabilir mi?
Belki, ancak çok az oranda Büyük kentlerde ve sanayi bölgelerinde ya?ayanlar arasynda akci?er kanseri hafifçe yüksek bulunur Ancak bu bölgelerde ya?ayanlar sigarada da içiyorlarsa akci?er kanserine yakalanma riskleri daha fazla olur

26- Bir süredir sigara içiyor olsam, sonra byrakabilir miyim?
Sigaraya ba?ymlylyk meydana geldikten sonra byrakmak daha zordur Ba?langyçta devamly yapylan bir aly?kanlyk ?eklinde olan sigara içme davrany?y, bir süre sonra nikotin ba?ymlyly?yna dönü?ür Bu dönemde sigarayy byrakmak daha zor olmakla birlikte yine de byrakylabilir Ama önemli olan, ba?ymlylyk meydana gelmesine izin vermeden, mümkün oldu?u kadar erken dönemde sigarayy byrakyr

27- Sigara gerçekten ba?ymlylyk yapar my?
Evet, sigara da alkol ve bazy ilaçlar gibi gerçek anlamda ba?ymlylyk yapar Sigara tiryakilerinin kontrolsüz olarak dü?ünmeden sigara yakmalary, uzunca bir süre içmedikten sonra üst üste birkaç sigara içmeleri bu ba?ymlyly?yn göstergeleridir

28- Sigarayy byrakanlarda “yoksunluk belirtileri” görülür mü?
Sigara tiryakisi olan bir ki?i sigarayy byrakynca terleme, kalp hyzynyn de?i?mesi, hazymsyzlyk, uyku bozuklu?u, sinirlilik hali gibi belirtiler gösterirler Bu belirtiler bir hafta içinde azalyr, ancak tamamen kaybolmasy birkaç hafta alabilir

29- Ynsanlar sigaraya neden ba?lyyorlar?
Özellikle gençler arasynda “arkada? etkisi” sigaraya ba?lamanyn ba?lyca nedenidir Bunun dy?ynda büyükleri taklit etmek, kendini ba?ymsyz hissetmek, ba?kaldyrmak, kendisini büyümü? hissetmek gibi nedenler sigaraya ba?lamanyn önemli gerekçeleri olur

30- Sigarayy daha çok ne tür insanlar içiyor?
Sigara aly?kanly?y ile e?itim, kültür ve ekonomik güç arasynda ters bir ili?ki vardyr Sigara aly?kanly?y e?itimi ve gelir düzeyi az olan ki?iler arasynda daha fazladyr

31- Türkiye’de ne kadar insan sigara içiyor?
Türkiye’de 15 ya?yn üzerindeki ki?iler arasynda sigara içenlerin orany yüzde 45 dolayyndadyr Bir di?er ifade ile yakla?yk iki ki?iden biri sigara içiyorlar Bu oran erkeklerde yüzde 62, kadynlarda da yüzde 25 dolayyndadyr Bu de?erlere göre Türkiye’de yakla?yk 17 milyon ki?inin sigara içmekte oldu?u söylenebilir

32- Bu ki?iler ne kadar sigara içiyor?
Türkiye’de 17 milyon ki?inin günde ortalama bir paket sigara içti?i varsayyldy?ynda, her gün 17 milyon paket sigara içildi?i hesaplanyr Bir paket sigara fiyatynyn yakla?yk 1 dolar oldu?u dü?ünüldü?ünde her gün sigaraya yakla?yk 17 milyon dolar verildi?i söylenebilir Sigaraya yapylan bir aylyk harcama Sa?lyk Bakanly?y’nyn bir yyllyk bütçesinden fazladyr

33- Türkiye’de sigara içenlerin sayysy artyyor mu?
Geli?mi? ülkelerin pek ço?unda sigara içme aly?kanly?y azalma gösterirken ülkemizde herhangi bir azalma yoktur, aksine artmakta oldu?u bile söylenebilir

34- Sigara aly?kanly?y erkeklerde mi kadynlarda my daha fazla?
Türkiye’de sigara içme aly?kanly?y erkeklerde kadynlara göre daha fazladyr Özellikle kyrsal bölgelerde kadynlar arasynda sigara aly?kanly?y çok azdyr Ancak kentlerde ya?ayan ve çaly?an kadynlar arasynda sigara aly?kanly?y zamanla arty? gösterir

35- Gençler arasynda sigara aly?kanly?y ne durumda?
Türkiye’de sigaraya ba?lama ya?y giderek daha küçük ya?lara do?ru iner Eski yyllarda ço?unlukla askerlik döneminde sigaraya ba?lanyrken günümüzde ortalama olarak 135 ya?ynda sigaraya ba?lanyr Ülkemizde 13 ya?yndaki erkek çocuklaryn yarysy, 16 ya?yndakilerin de yüzde 80’i sigarayy en az bir defa denemi?lerdir

36- Ynsanlar neden sigara içmeye devam ederler?
Sigara ba?ymlylyk yapycy bir madde oldu?u için bir kez sigara aly?kanly?y olu?tuktan sonra bu aly?kanlyktan vazgeçmek zor olmaktadyr Bununla birlikte sigara aly?kanly?y “vazgeçilmez” bir aly?kanlyk de?ildir Bu konu da kararly olan pek çok tiryakinin bu aly?kanlyktan kurtulabildi?i bilinir

37- Sigara aly?kanly?y nasyl edinilir?
Ylk kez sigara içenlerde genellikle, bulanty, ba? dönmesi gibi belirtiler olur Ancak bir süre sonra sigaranyn insany rahatlatty?y, uyarycy ve zevk verici oldu?u da fark edilir Bu özelliklerden dolayy bir kez sigarayy denemi? olanlar, bu denemeyi tekrarlama iste?i gösterirler Bu dönemde aly?kanlyk ve giderek de ba?ymlylyk geli?ir

38- Sigara içenlerin ne kadary sigarayy byrakmak ister?
Aslynda sigara tiryakilerinin büyük bir bölümü bu aly?kanlyklaryndan ho?nut de?ildir ve sigarayy byrakmak ister Çe?itli ara?tyrmalaryn sonuçlaryndan, sigara içenlerin en az üçte ikisinin sigarayy byrakmak istedi?i anla?ylyr

39- Sigarayy byrakmak mümkün mü?
Elbette Sigarayy byrakma konusunda kararly olmak önemlidir Pek çok ki?i sa?lyk nedenlerinden dolayy sigara aly?kanly?yndan vazgeçmek durumunda kalmaktadyr Sigaranyn neden oldu?u kalp hastaly?y ve akci?er hastaly?y gibi rahatsyzly?y olan ki?iler doktor tavsiyesi ile sigarayy byrakyr

40- Ynsanlar sigarayy byrakmayy nasyl ba?aryr?
Sigara içenlerin önemli bir bölümü sigarayy byrakma konusunda ufak bir te?vik ve destek bekler Ancak sigarayy byrakma konusunda en önemli konu, sigara içen ki?inin, sigarayy byrakma konusunda kendisinin istekli ve kararly olmasydyr Sigara byrakma konusunda baty ülkelerinde daha yaygyn olan “sigara byrakma klinikleri” ülkemizde de açylmaya ba?lanmy?tyr Bu kliniklerden veya herhangi bir doktordan sigarayy byrakma konusunda yardym istenebilir

41- Sigarayy byraktyktan sonra arada bir sigara içebilir miyim?
Kesinlikle hayyr Sigarayy byraktyktan yollar sonra dahi olsa bir tek sigara içilmesi halinde kolaylykla tiryakili?e dönülebilir Bu nedenle sigara tiryakili?inden kurtulmu? olan bir ki?inin kesinlikle bir daha sigara içmemesi gerekir

42- Ynsanlar sigara içmezlerse tütün üreticilerinin durumu ne olur?
Tütün tarymy yapylan toprakta, ba?ta tahyllar olmak üzere patates, domates, fystyk veb pek çok ürün yeti?ebilir Dolayysyyla sigara içilmedi?i zaman tütüne olan talebin azalmasy durumunda tütün tarymy yerine ba?ka ürünler yeti?tirilebilir Bu geçi?i sa?lamak için bazy ülkelerde üreticilere devlet tarafyndan destek sa?lanabilir

43- Tütünden dolayy ülkeler fazla miktarda vergi geliri sa?lamyyorlar my?
Evet, tütün ve tütün ürünlerinden alynan vergiler ülkeler için önemli bir gelir kayna?y olu?turmaktadyr Ancak tütünün zararlary dü?ünüldü?ünde bu vergi gelirlerinin iyi bir gelir kayna?y olarak de?erlendirilmesi mümkün olmaz Öte yandan ülkenin toplam gelirleri içinde tütünden alynan vergilerin payy sanyldy?y kadar da fazla de?ildir

44- Bir anda bütün insanlar sigara içmez hale gelse, bu durum ülke ekonomisi bakymyndan sorun yaratyr my?
Kesinlikle hayyr Çünkü bir ülkenin tütünden sa?lady?y gelire göre, tütünün neden oldu?u sa?lyk sorunlarynyn yol açty?y maddi kayyplar çok daha fazladyr Bu nedenle esasen tütün tarymy karly bir üretim tarzy olarak kabil edilemez ayryca bir ülkedeki insanlaryn hepsinin bir anda sigaradan vazgeçmeleri söz konusu olamaz Zaman içinde tütün talebindeki yava? bir tempo ile olan azalma da kolaylykla ba?ka tarym ürünleri ile de?i?tirilerek kar?ylanabilir

45- Pasif sigara içimi ne anlama gelir?
Kendisi sigara içmedi?i halde sigara içilen bir ortamda bulundu?u için sigara dumanyna maruz kalma durumunda pasif sigara içiminden söz edilir Sigara içenler nefes alarak dumany içlerine çektiklerinde duman hava ile kary?ty?yndan, duman içinde bulunan maddeler seyreltik hale gelir Oysa sigara kendi kendine yanarken yandan çykan duman hava ile seyreltilmedi?i için, bu duman içinde bulunan maddeler daha yo?undur

46- Pasif sigara içimi zararly my?
Evet Ara?tyrmalar, pasif olarak sigara dumanyna maruz kalan ki?ilerde de kalp hastaly?y ve kanser riskinin artty?yny göstermektedir O halde sigara içen bir ki?i kendisine zarar verdi?i gibi, ayny ortamda bulunan (evde e? ve çocuklary, i?yerinde i? arkada?lary vb) di?er ki?ilerin sa?ly?yny da tehlikeye sokmaktadyr

47- Pasif sigara dumany maruziyetinin çocuklar üzerindeki etkileri neler?
Sigara içilen evlerde büyüyen çocuklarda solunum sistemi hastalyklary daha fazla görülmektedir Anne ya da babadan birisinin sigara içmesi halinde bu hastalyklaryn riski iki katyna çykarken anne ve babanyn her ikisinin de sigara içmesi halinde çocu?un solunum sistemi hastaly?y geçirme olasyly?y daha da fazla olmaktadyr

48- Marihuanadan (esrar) yapylan sigaralar daha güvenli mi?
Hayyr, marihuanadan yapylan sigaralaryn dumanynda daha fazla miktarda katran bulunur Ayryca mariuhana içenler dumany içlerine çok derin olarak çekerler ve uzunca bir süre içlerinde tutarlar Bu nedenle marihuanadan yapylan sigaralar daha tehlikelidir

49- Tütünü çi?nemek zararly my?
Evet, tütünü çi?nemekle özellikle a?yz bo?lu?u kanserlerinin riski artmaktadyr Ayryca tütünün çi?nenmesi syrasynda da nikotin kolaylykla kana kary?abilmekte ve zararly etki yapabilmektedir

50- Tütün emme zararly my?
Evet Bazy toplumlarda tütün tablet haline getirilerek di? eti ile yanak arasyna syky?tyrylmakta ve suyu emilmektedir Bu durumda da özellikle a?yz bo?lu?u ve gyrtlak kanseri riski artmaktadyr Ayryca emilen tütünün suyu içindeki nikotin kana kary?ty?y için bu yönü ile de zararly etki yapmaktadyr