Hasta Hakları Yönetmeliği..

HASTA HAKLARI YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete

01081998 Cumartesi
Sayı: 23420
Sa lık Bakanlı ından:

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve İlkeler
Amaç
Madde 1- Bu Yönetmelik; temel insan haklarının sa lık hizmetleri sahasındaki yansıması olan ve başta Türkiye Cumhuriyeti Anayasası nda, di er mevzuatta ve milletlerarası hukuki metinlerde kabul edilen "hasta hakları"nı somut olarak göstermek ve sa lık hizmeti verilen bütün kurum ve kuruluşlarda ve sa lık kurum ve kuruluşları dışında sa lık hizmeti verilen hallerde, insan haysiyetine yakışır şekilde herkesin "hasta hakları"ndan faydalanabilmesine, hak ihlallerinden korunabilmesine ve gerekti inde hukuki korunma yollarını fiilen kullanabilmesine dair usül ve esasları düzenlemek amacı ile hazırlanmıştır
Kapsam
Madde 2- Bu Yönetmelik; sa lık hizmeti verilen resmi ve özel bütün kurum ve kuruluşları, bu kurum ve kuruluşlarda veya bunların dışında hizmete katılan her kademedeki ve unvandaki ilgilileri ve hizmetten faydalanma hakkını haiz olan bütün fertleri kapsar
Hukuki Dayanak
Madde 3- Bu Yönetmelik; 3359 sayılı Sa lık Hizmetleri Temel Kanunu nun 9 uncu maddesinin (c) bendine ve 181 sayılı Sa lık Bakanlı ı nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname nin 43 üncü maddesine dayanılarak hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4- Bu Yönetmelik te geçen deyimlerden;
a) Bakanlık: Sa lık Bakanlı ı nı,
b) Hasta: Sa lık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan kimseyi,
c) Personel: Hizmetin, resmi veya özel sa lık kurumlarında ve kuruluşlarında veya serbest olarak sunulmasına bakılmaksızın, sa lık hizmetinin verilmesine iştirak eden bütün sa lık meslekleri mensuplarını ve sa lık meslekleri mensubu olmasa bile sa lık hizmetinin verilmesine sorumlu olarak iştirak eden kimseleri,
d) Sa lık kurum ve kuruluşu: Milli Savunma Bakanlı ı na ait olanlar hariç olmak üzere, sa lık hizmeti verilen resmi veya özel bütün kurum ve kuruluşlar ile tababet icra edilen bütün yerleri,
e) Hasta hakları: Sa lık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan fertlerin, sırf insan olmaları sebebiyle sahip bulundukları ve TC Anayasası, milletlerarası andlaşmalar, kanunlar ve di er mevzuat ile teminat altına alınmış bulunan haklarını, ifade eder
İlkeler
Madde 5- Sa lık hizmetlerinin sunulmasında aşa ıdaki ilkelere uyulması şarttır:
a) Bedeni, ruhi ve sosyal yönden tam bir iyilik hali içinde yaşama hakkının, en temel insan hakkı oldu u, hizmetin her safhasında daima gözönünde bulundurulur
b) Herkesin yaşama, maddi ve manevi varlı ını koruma ve geliştirme hakkını haiz oldu u ve hiçbir merci veya kimsenin bu hakkı ortadan kaldırmak yetkisinin olmadı ı bilinerek, hastaya insanca muamelede bulunulur
c) Sa lık hizmetinin verilmesinde, hastaların, ırk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç ve ekonomik ve sosyal durumları ile sair farklılıkları dikkate alınamaz Sa lık hizmetleri, herkesin kolayca ulaşabilece i şekilde planlanıp düzenlenir
d) Tıbbi zorunluluklar ve kanunlarda yazılı haller dışında, rızası olmaksızın kişinin vücut bütünlü üne ve di er kişilik haklarına dokunulamaz
e) Kişi, rızası ve Bakanlı ın izni olmaksızın tıbbi araştırmalara tabi tutulamaz
f) Kanun ile müsaade edilen haller ile tıbbi zorunluluklar dışında, hastanın özel hayatının ve aile hayatının gizlili ine dokunulamaz
İKİNCİ BÖLÜM
Sa lık Hizmetlerinden Faydalanma Hakkı
Adalet ve Hakkaniyete Uygun Olarak Faydalanma
Madde 6- Hasta, adalet ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde sa lıklı yaşamanın teşvik edilmesine yönelik faaliyetler ve koruyucu sa lık hizmetleri de dahil olmak üzere, sa lık hizmetlerinden ihtiyaçlarına uygun olarak faydalanma hakkına sahiptir Bu hak, sa lık hizmeti veren bütün kurum ve kuruluşlar ile sa lık hizmetinde görev alan personelin adalet ve hakkaniyet ilkelerine uygun hizmet verme yükümlülüklerini de içerir
Bilgi İsteme
Madde 7- Hasta, sa lık hizmetlerinden nasıl faydalanabilece i konusunda bilgi isteyebilir Bu hak, hangi sa lık kuruluşundan hangi şartlara göre faydalanılabilece ini, sa lık kurum ve kuruluşları tarafından verilen her türlü hizmet ve imkanın neler oldu unu ve müracaat edilen kuruluşta verilen sa lık hizmetlerinden faydalanma usulüne ö renme haklarını da kapsar
Bütün sa lık kurum ve kuruluşları, hastayı birinci fıkra uyarınca bilgilendirmek için yeterli teknik donanımı haiz birimi oluşturmak; bu birimde, hastaya kesin ve yeterli bilgi verebilecek nitelik ve ehliyete sahip personeli daimi olarak istihdam etmek ve hastanın ihtiyacı olan birimlere kolayca ulaşabilmesini temin etmek üzere, kuruluşun uygun yerlerinde bilgilendirici tabela, broşür ve işaretler bulundurmak gibi tedbirleri almak zorundadırlar
Sa lık Kuruluşunu Seçme ve De iştirme
Madde 8- Hasta; tabi oldu u mevzuatın öngördü ü usül ve şartlara uyulmak kaydı ile, sa lık kurum ve kuruluşunu seçme ve seçti i sa lık kuruluşunda verilen sa lık hizmetinden faydalanma hakkına sahiptir Mevzuat ile belirlenmiş sevk sistemine uygun olmak şartı ile hasta sa lık kuruluşunu de iştirebilir Ancak, kuruluşu de iştirmenin hayati tehlikeye yolaçıp açmayaca ı ve hastalı ının daha da a ırlaşıp a ırlaşmayaca ı hususlarında hastanın tabip tarafından aydınlatılması ve hayati tehlike bakımından sa lık kuruluşunun de iştirilmesinde tıbben sakınca görülmemesi esastır
Acil vak alar dışında, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna ba lı olup da mevzuatın öngördü ü sevk zincirine uymayanlar aradaki ücret farkını kendileri karşılar
Hastanın sa lık kuruluşunda kalmasında tıbben fayda bulunmayan veya bir başka sa lık kuruluşuna nakli gerekli olan hallerde, durum hastaya veya 15 inci maddenin ikinci fıkrasında belirtilen kişilere açıklanır Nakilden önce, gereken bilgiler nakil talebinde bulunulan veya tıbben uygun görülen sa lık kuruluşuna, sevkeden kuruluş veya mevzuatla belirlenen yetkililerce verilir Her iki durumda da hizmetin aksamadan ve kesintisiz olarak verilmesi esastır
Personeli Tanıma, Seçme ve De iştirme
Madde 9- Hastaya talebi halinde, kendisine sa lık hizmeti verecek veya vermekte olan tabiplerin ve di er personelin kimlikleri, görev ve unvanları hakkında bilgi verilir
Mevzuat ile belirlenmiş usüllere uyulmak şartı ile hastanın, kendisine sa lık hizmeti verecek olan personeli serbestçe seçme, tedavisi ile ilgilenen tabibi de iştirme ve başka tabiplerin konsültasyonunu istemek hakkı vardır Personeli seçme, tabibi de iştirme ve konsültasyon isteme hakları kullanıldı ında, mevzuat ile belirlenen ücret farkı, bu hakları kullanan hasta tarafından karşılanır
Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme
Madde 10- Sa lık kuruluşunun hizmet verme imkanlarının yetersiz veya sınırlı olması sebebiyle sa lık hizmeti talebi zamanında karşılanamayan hallerde, hastanın, öncelik hakkının tıbbi kriterlere dayalı ve objektif olarak belirlenmesini istemek hakkı vardır Acil ve adli vak alar ile yaşlılar ve özürlüler hakkında öncelik sırasının belirlenmesinde ilgili mevzuat hükümleri uygulanır
Tıbbi Gereklere Uygun Teşhis, Tedavi ve Bakım
Madde 11- Hasta, modern tıbbi bilgi ve teknolojinin gereklerine uygun olarak teşhisinin konulmasını, tedavisinin yapılmasını ve bakımını istemek hakkına sahiptir
Tababetin ilkelerine ve tababet ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı veya aldatıcı mahiyette teşhis ve tedavi yapılamaz
Tıbbi Gereklilikler Dışında Müdahale Yasa ı
Madde 12- Teşhis, tedavi veya korunma maksadı olmaksızın, ölüme veya hayati tehlikeye yolaçabilecek veya vücut bütünlü ünü ihlal edebilecek veya akli veya bedeni mukavemeti azaltabilecek hiçbir şey yapılamaz ve talep de edilemez
Ötenazi Yasa ı
Madde 13- Ötenazi yasaktır
Tıbbi gereklerden bahisle veya her ne suretle olursa olsun, hayat hakkından vazgeçilemez Kendisinin veya bir başkasının talebi olsa dahil, kimsenin hayatına son verilemez
Tıbbi Özen Gösterilmesi
Madde 14- Personel, hastanın durumunun gerektirdi i tıbbi özeni gösterir
Hastanın hayatını kurtarmak veya sa lı ını korumak mümkün olmadı ı takdirde dahi, ıstırabını azaltmaya veya dindirmeye çalışmak zorunludur
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Sa lık Durumu İle İlgili Bilgi Alma Hakkı
Genel Olarak Bilgi İsteme
Madde 15- Hasta; sa lık durumunu, kendisine uygulanacak tıbbi işlemleri, bunların faydaları ve muhtemel sakıncaları, alternatif tıbbi müdahale usülleri, tedavinin kabul edilmemesi halinde ortaya çıkabilecek muhtemel sonuçları ve hastalı ın seyri ve neticeleri konusunda sözlü veya yazılı olarak bilgi istemek hakkına sahiptir
Sa lık durumu ile ilgili gereken bilgiyi, bizzat hasta veya hastanın küçük, temyiz kudretinden yoksun veya kısıtlı olması halinde velisi veya vasisi isteyebilir Hasta, sa lık durumu hakkında bilgi almak üzere bir başkasına da yetki verebilir Gerek görülen hallerde yetkinin belgelendirilmesi istenilebilir
Hasta, tedavisi ile ilgilenen tabip dışında bir başka tabipten de sa lık
durumu hakkında bilgi alabilir
Kayıtları İnceleme
Madde 16- Hasta, sa lık durumu ile ilgili bilgiler bulunan dosyayı ve kayıtları, do rudan veya vekili veya kanuni temsilcisi vasıtası ile inceleyebilir ve bir suretini alabilir Bu kayıtlar, sadece hastanın tedavisi ile do rudan ilgili olanlar tarafından görülebilir
Kayıtların Düzeltilmesini İsteme
Madde 17- Hasta; sa lık kurum ve kuruluşları nezdinde bulunan kayıtlarında eksik, belirsiz ve hatalı tıbbi ve şahsi bilgilerin tamamlanmasını, açıklanmasını, düzeltilmesini ve nihai sa lık durumu ve şahsi durumuna uygun hal e getirilmesini isteyebilir
Bu hak, hastanın sa lık durumu ile ilgili raporlara itiraz ve aynı veya başka kurum ve kuruluşlarda sa lık durumu hakkında yeni rapor düzenlenmesini isteme haklarını da kapsar
Bilgi Vermenin Usulü
Madde 18- Bilgi, gerekti inde tercüman kullanılarak, hastanın anlayabilece i şekilde, tıbbi terimler mümkün oldu unca kullanılmadan, tereddüt ve şüpheye yer verilmeden ve hastanın ruhi durumuna uygun ve nazik bir ifade ile verilir
Bilgi Verilmesi Caiz Olmayan ve Tedbir Alınması Gereken haller
Madde 19- Hastanın manevi yapısı üzerinde fena tesir yapmak suretiyle hastalı ın artması ihtimalinin bulunması ve hastalı ın seyrinin ve sonucunun vahim görülmesi hallerinde, teşhisin saklanması caizdir Hastaya veya yakınlarına, hastanın sa lık durumu hakkında bilgi verilip verilmemesi, yukarıdaki fıkrada belirtilen şartlar çerçevesinde tabibinin takdirine ba lıdır
Tedavisi olmayan bir teşhis, ancak bir tabip tarafından ve tam bir ihtiyat içinde hastaya hissettirilebilir veya bildirilebilir Hastanın aksi yönde bir talebinin bulunmaması veya açıklanaca ı şahsın önceden belirlenmemesi halinde, böyle bir teşhis ailesine bildirilir
Bilgi Verilmesini Yasaklama
Madde 20- İlgili mevzuat hükümlerine ve hastalı ın mahiyetine göre yetkili mercilerce alınacak tedbirlerin gerektirdi i haller dışında; hasta, sa lık durumu hakkında kendisine veya ailesine veya yakınlarına bilgi verilmemesini isteyebilir
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Hasta Haklarının Korunması
Mahremiyete Saygı Gösterilmesi
Madde 21- Hastanın, mahremiyetine saygı gösterilmesi esastır Hasta mahremiyetinin korunmasını açıkça talep de edebilir Her türlü tıbbi müdahale, hastanın mahremiyetine saygı gösterilmek suretiyle icra edilir
Mahremiyete saygı gösterilmesi ve bunu istemek hakkı;
a) Hastanın, sa lık durumu ile ilgili tıbbi de erlendirmelerin gizlilik içerisinde yürütülmesini,
b) Muayenenin, teşhisin, tedavinin ve hasta ile do rudan teması gerektiren di er işlemlerin makül bir gizlilik ortamında gerçekleştirilmesini,
c) Tıbben sakınca olmayan hallerde yanında bir yakınının bulunmasına izin verilmesini,
d) Tedavisi ile do rudan ilgili olmayan kimselerin, tıbbi müdahale sırasında bulunmamasını,
e) Hastalı ın mahiyeti gerektirmedikçe hastanın şahsi ve ailevi hayatına müdahale edilmemesini,
f) Sa lık harcamalarının kayna ının gizli tutulmasını, kapsar
Ölüm olayı, mahremiyetin bozulması hakkını vermez
E itim verilen sa lık kurum ve kuruluşlarında, hastanın tedavisi ile do rudan ilgili olmayanların tıbbi müdahale sırasında bulunması gerekli ise; önceden veya tedavi sırasında bunun için hastanın ayrıca rızası alınır

Rıza Olmaksızın Tıbbi Ameliyeye Tabi Tutulmama
Madde 22- Kanunda gösterilen istisnalar hariç olmak üzere, kimse, rızası olmaksızın ve verdi i rızaya uygun olmayan bir şekilde tıbbi ameliyeye tabi tutulamaz
Bir suç işledi i veya buna iştirak etti i şüphesi altında bulunan kişinin işledi i suçun muhtemel delillerinin, kendisinin veya ma durun vücudunda oldu u düşünülen hallerde; bu delillerin ortaya çıkarılması için sanı ın veya ma durun tıbbi ameliyeye tabi tutulması, hakimin kararına ba lıdır
Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde bu ameliye, cumhuriyet savcısının
talebi üzerine yapılabilir

Bilgilerin Gizli Tutulması
Madde 23- Sa lık hizmetinin verilmesi sebebiyle edinilen bilgiler, kanun ile müsaade edilen haller dışında, hiçbir şekilde açıklanamaz
Kişinin rızasına dayansa bile, kişilik haklarından bütünüyle vazgeçilmesi, bu hakların başkalarına devri veya aşırı şekilde sınırlanması neticesini do uran hallerde bilginin açıklanması, bunları açıklayanın hukuki sorumlulu unu kaldırmaz
Hukuki ve ahlaki yönden geçerli ve haklı bir sebebe dayanmaksızın hastaya zarar verme ihtimali bulunan bilginin ifşa edilmesi, personelin ve di er kimselerin hukuki ve cezai sorumlulu unu da gerektirir
Araştırma ve e itim amacı ile yapılan faaliyetlerde de hastanın kimlik bilgileri, rızası olmaksızın açıklanamaz

BEŞİNCİ BÖLÜM

Tıbbi Müdahalede Hastanın Rızası
Hastanın Rızası ve İzin
Madde 24- Tıbbi müdahalelerde hastanın rızası gerekir Hasta küçük veya mahcur ise velisinden veya vasisinden izin alınır Hastanın, velisinin veya vasisinin olmadı ı veya hazır bulunamadı ı veya hastanın ifade gücünün olmadı ı hallerde, bu şart aranmaz
Kanuni temsilci tarafından muvafakat verilmeyen hallerde, müdahalede bulunmak tıbben gerekli ise, velayet ve vesayet altındaki hastaya tıbbi müdahalede bulunulabilmesi; Türk Medeni Kanunu nun 272 nci ve 431 inci maddeleri uyarınca mahkeme kararına ba lıdır
Kanuni temsilciden veya mahkemeden izin alınması zaman gerektirecek ve hastaya derhal müdahale edilmedi i takdirde hayatı veya hayati organlarından birisi tehdit altına girecek ise, izin şartı aranmaz
Üçüncü fıkrada belirtilen ve hayatı veya hayati organlardan birisini tehdit eden acil haller haricinde, rızanın her zaman geri alınması mümkündür
Rızanın geri alınması, hastanın tedaviyi reddetmesi anlamına gelir
Rızanın müdahale başladıktan sonra geri alınması, ancak tıbbi yönden sakınca bulunmaması şartına ba lıdır

Tedaviyi Reddetme ve Durdurma
Madde 25- Kanunen zorunlu olan haller dışında ve do abilecek olumsuz sonuçların sorumlulu u hastaya ait olmak üzere; hasta kendisine uygulanması planlanan veya uygulanmakta olan tedaviyi reddetmek veya durdurulmasını istemek hakkına sahiptir Bu halde, tedavinin uygulanmamasından do acak sonuçların hastaya veya kanuni temsilcilerine veyahut yakınlarına anlatılması ve bunu gösteren yazılı belge alınması gerekir
Bu hakkın kullanılması, hastanın sa lık kuruluşuna tekrar müracaatinde hasta aleyhine kullanılamaz

Küçü ün veya Mahcurun Tıbbi Müdahaleye İştiraki
Madde 26- Kanuni temsilcinin muvafakatinin gerekti i ve yeterli oldu u hallerde dahi, mümkün oldu u ölçüde küçük veya mahcur olan hastanın dinlenmesi suretiyle tıbbi müdahaleye iştiraki sa lanır

Alışılmış Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanması
Madde 27- Klinik veya laboratuar muayeneleri sonucunda bilinen klasik tedavi metodlarının hastaya fayda vermeyece inin sabit olması ve daha evvel deney hayvanları üzerinde kafi derecede tecrübe edilmek suretiyle faydalı tesirlerinin anlaşılması ve hastanın rızasının bulunması şartları birlikte mevcut oldu unda, bilinen klasik tedavi metodları yerine başka bir tedavi usulü uygulanabilir Ayrıca, bilinen klasik tedavi metodu dışındaki bir metodun uygulanabilmesi için, hastaya faydalı olaca ının ve bu tedavinin bilinen klasik tedavi usullerinden daha elverişsiz sonuç vermeyece inin muhtemel olması da şarttır
Evvelce tecrübe edilmemiş bir tıbbi tedavi ve müdahale usulü, ancak zarar vermeyece inin ve hastayı kurtaraca ının mutlak olarak öngörülmesi halinde yapılabilir
Altıncı Bölüm de yeralan hükümler saklıdır

Rızanın Şekli ve Geçerlili i
Madde 28- Mevzuatın öngördü ü istisnalar dışında, rıza herhangi bir şekle ba lı de ildir
Hukuka ve ahlaka aykırı olarak alınan rıza hükümsüzdür ve bu şekilde alınan rızaya dayanılarak müdahalede bulunulamaz

Organ ve Doku Alınmasında Rıza
Madde 29- 18 yaşından küçük ve mümeyyiz olmayanlardan organ ve doku alınamaz Bu şartları tamam olanlardan teşhis, tedavi ve bilimsel amaçlar ile organ veya doku alınması, 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve NakliHakkında Kanun un 6 ncı maddesinde öngörülen yazılı şekil şartına tabidir Ölüden organ ve doku alınma şartı ve cesetlerin bilimsel araştırma için muhafazası hususunda 2238 sayılı Kanun un 14 üncü maddesi hükümleri saklıdır

Aile Planlanması Hizmetleri ve Gebeli in Sona Erdirilmesi
Madde 30- İlgilinin rızası mevcut olsun veya olmasın, Bakanlık tarafından tespit edilmiş olanlar dışındaki ilaç ve araçlar aile planlaması hizmetlerinde kullanılamaz
Gebeli in sona erdirilmesi, 2827 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanun ile öngörülen şartlara tabidir
Sterilizasyon ve gebeli in sona erdirilmesi hallerinde, hastanın rızası ile evli ise eşinin de rızası gereklidir

Rızanın Kapsamı
Madde 31- Rıza alınırken hastanın veya kanuni temsilcisinin tıbbi müdahalenin konusu ve sonuçları hakkında bilgilendirilip aydınlatılması esastır
Hastanın, uygulanacak tıbbi müdahale için verdi i rıza, bu müdahalenin gerektirdi i sair tıbbi işlemleri de kapsar Ancak, tıbbi işlemlerin uygulanmasında, bu Yönetmelik te ve di er mevzuatta belirlenen hakların ihlal edilmemesi için azami ihtimam gösterilir

ALTINCI BÖLÜM

Tıbbi Araştırmalar
Tıbbi Araştırmalarda Rıza
Madde 32- Hiç kimse; Bakanlı ın izni ve kendi rızası bulunmaksızın, tecrübe, araştırma veya e itim amaçlı hiçbir tıbbi müdahale konusu yapılamaz Tıbbi araştırmalardan beklenen tıbbi fayda ve toplum menfaati, üzerinde araştırma yapılmasına rıza gösteren gönüllünün hayatından ve vücut bütünlü ünün korunmasından üstün tutulamaz
Tıbbi araştırmalar, sadece, mevzuata göre araştırmada bulunmayan yetkili ve yeterli tıbbi bilgi ve tecrübeyi haiz olan personel tarafından, mevzuat ile belirlenmiş bulunan yerlerde yürütülür
Gönüllünün tıbbi araştırmaya rıza göstermiş olması, bu araştırmada görev alan personelin sorumlulu unu ortadan kaldırmaz

Gönüllünün Korunması ve Bilgilendirilmesi
Madde 33- Araştırmalarda, gönüllünün sa lı ına ve di er kişilik haklarına zarar verilmemesi için gereken bütün tedbirler alınır Araştırmanın gönüllüye verece i muhtemel zararlar önceden tespit edilemedi i takdirde; gönüllü, rızası bulunsa dahi, araştırma konusu yapılamaz
Gönüllü; araştırmanın maksadı, usulü, muhtemel faydaları ve zararları ve araştırmaya iştirak etmekten vazgeçebilece i ve araştırmanın her safhasında başlangıçda verdi i rızayı geri alabilece i hususlarında, önceden yeterince bilgilendirilir

Rıza Alınmasının Usülü ve Şekli
Madde 34- Tıbbi araştırma hakkında yeterince bilgilendirilmiş olan gönüllünün rızasının maddi veya manevi hiçbir baskı altında olmaksızın, tamamen serbest iradesine dayanılarak alınmasına azami ihtimam gösterilir
Tıbbi araştırmalarda rıza yazılı şekil şartına tabidir

Küçüklerin ve Mümeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 35- Reşit ve mümeyyiz olmayanlara, kendilerine faydası olmadan, sırf tıbbi araştırma amacı güden tıbbi müdahaleler hiçbir surette tatbik edilemez Faydaları bulunması şartı ile reşit ve mümeyyiz olmayanlar üzerinde tıbbi araştırma yapılması, velilerinin veya vasilerinin rızasına ba lıdır Kanuni temsilci tarafından muvafakat verilmeyen hallerde, 24 üncü maddenin ikinci fıkrası hükmü uygulanır

İlaç ve Terkiplerin Araştırma Amacıyla Kullanımı
Madde 36- Özel mevzuatına göre izin veya ruhsat alınmış olsa dahi, sırf tıbbi araştırma amacı ile hasta üzerinde kendi rızası ve Bakanlı ın izni bulunmaksızın hiçbir ilaç ve terkip kullanılamaz
İlaç ve terkiplerin tıbbi araştırmada kullanımı, 29/11/1993 tarihli ve 21480 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan İlaç Araştırmaları Hakkında Yönetmelik hükümlerine tabidir
YEDİNCİ BÖLÜM

Di er Haklar
Güvenli in Sa lanması
Madde 37- Herkesin, sa lık kurum ve kuruluşlarında güvenlik içinde olmayı bekleme ve bunu istemek hakları vardır
Bütün sa lık kurum ve kuruluşları, hastaların ve ziyaretçi ve refakatçi gibi yakınlarının can ve mal güvenliklerinin korunması ve sa lanması için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar
Tutuklu ve hükümlerin sa lık kurum ve kuruluşlarında muhafazaları ile ilgili özel mevzuat hükümleri saklıdır

Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Faydalanma
Madde 38- Sa lık kurum ve kuruluşlarının imkanları ölçüsünde hastalara dini vecibelerini serbestçe yerine getirebilmeleri için gereken tedbirler alınır
Kurum hizmetlerinde aksamalara sebebiyet verilmemek, başkalarını rahatsız etmemek ve personelce düzenlenip yürütülen tıbbi tedaviye hiç bir şekilde müdahalede bulunulmamak şartı ile hastalara dini telkinde bulunmak ve onları manevi yönden desteklemek üzere talepleri halinde, dini inançlarına uygun olan din görevlisi davet edilir Bunun için, sa lık kurum ve kuruluşlarında uygun zaman ve mekan belirlenir
İfadeye muktedir olmayıp da dini inancı bilinen ve kimsesiz olan agoni halindeki hastalar için de, talep şartı aranmaksızın, dini inançlarına uygun olan din görevlisi ça rılır
Bu hakların nasıl ve ne zaman kullanılaca ı ve bu konuda alınacak tedbirler, sa lık kuruluşunun çalışma usul ve esaslarını gösteren mevzuatta ayrıca düzenlenir

İnsani De erlere Saygı Gösterilmesi ve Ziyaret
Madde 39- Hasta, kişilik de erlerine uygun bir şekilde ve ortamda sa lık hizmetlerinden faydalanma hakkına sahiptir
Sa lık hizmetlerinde görev alan bütün personel; hastalara, yakınlarına ve ziyaretçilere güleryüzlü, nazik, şefkatli ve sa lık hizmetleri ile ilgili mevzuat ve bu Yönetmelik hükümlerine uygun şekilde davranmak zorundadır
Sa lık hizmetlerinin her safhasında, hastalara, onların bedeni ve ruhi durumları dikkate alınarak, hangi işlemin neden ve nasıl yapıldı ı, yapılaca ı ve bekletilmeleri sözkonusu ise, bekletilmenin sebepleri hususunda gerekli ve yeterli bilgi verilir
Sa lık kurum ve kuruluşlarında, insan haysiyetine yakışır gereken her türlü hijyenik şartların sa lanması, gürültünün ve rahatsız edici di er bütün etkenlerin bertaraf edilmesi esastır Gerekti inde, bu hususlar hasta tarafından talep konusu yapılabilir
Hasta ziyaretçilerinin kabul edilmesi, kurum veya kuruluşca belirlenen usul ve esaslara uygun olarak ve hastaların huzur ve sükunlarını bozacak fiil ve tutumlara sebebiyet vermeyecek şekilde gerçekleştirilir ve bu konuda gereken tedbirler alınır

Refakatçi Bulundurma
Madde 40- Muayene ve tedavi sırasında hastaya yardımcı olmak üzere; mevzuatın ve kurum imkanlarının elverdi i ve hastanın sa lık durumunun gerektirdi i ölçüde, tedaviden sorumlu olan tabibin uygun görmesine ba lı olarak, refakatçi bulundurulması istenebilir
Bu hakkın nasıl ve ne zaman kullanılaca ı ve bu konuda alınacak tedbirler, sa lık kurum ve kuruluşunun çalışma usül ve esaslarını gösteren mevzuata ayrıca düzenlenir

Hizmetin Sa lık Kurum ve Kuruluşu Dışında Verilmesi
Madde 41- Hastalar, aşa ıdaki hallerde sa lık hizmetlerinden bulundukları yerlerde de faydalanabilirler:
a) Koruyucu sa lık hizmetlerinin verilmesinde,
b) Tıbbi sebeplerden dolayı sa lık kuruluşuna bizzat gidilemeyen veya götürülemeyen hallerde,
c) Tabii afetler gibi ola anüstü hallerde
Hizmetin sa lık kuruluşu dışında verilmesi ile ilgili usul ve esaslar,
Bakanlık tarafından ayrıca düzenlenir

SEKİZİNCİ BÖLÜM

Sorumluluk ve Hukuki Korunma Yolları
Müracaat, Şikayet ve Dava Hakkı
Madde 42- Hastanın ve hasta ile ilgili bulunanların, hasta haklarının ihlali halinde, mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat, şikayet ve dava hakları vardır

Sa lık Kurum ve Kuruluşlarının Sorumlulu u
Madde 43- Hasta haklarının ihlali halinde, personeli istihdam eden kurum ve kuruluş aleyhine maddi veya manevi veyahut hem maddi ve hem de manevi tazminat davası açılabilir
Ancak, aleyhine dava açılacak merciin kamu kurum ve kuruluşu olması halinde;
a) 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu nun 12 nci maddesine göre; hakkın bir idari işlem dolayısı ile ihlal edilmesi halinde ilgililer, do rudan do ruya tam yargı davası veya iptal ve tam yargı davalarını birlikte açabilecekleri gibi ilk önce iptal davası açarak bu davanın karara ba lanması üzerine dava açma süresi içerisinde tam yargı davası açabilirler
b) Aynı Kanun un 13 üncü maddesi uyarınca, zarar verici eylemin ö renildi i tarihten itibaren en geç bir yıl içinde maddi ve manevi tazminat olarak istenilen tazminat miktarı ayrı ayrı gösterilerek idareye müracaat edilmesi ve talebin açıkca veya zımnen reddi halinde kanuni süresi içinde idari yargı mercilerinde dava açılması gerekir

Devlet Memuru veya Di er Kamu Görevlisi Personelin Sorumlulu u
Madde 44- Bu Yönetmelik te gösterilmiş olan hasta haklarının fiilen kullanılmasına mani olan veya bu hakları başka şekilde ihlal eden personelin, cezai, mali ve inzibati sorumluluklarının tamamı veya bunlardan bir kısmı do abilir
Birinci fıkrada belirtilen sorumluluklar haricinde, ihlalin durumuna göre, personeli istihdam eden kurum ve kuruluş tarafından personel hakkında uygulanacak idari tedbir ve müeyyideler saklıdır

Kamu Personelinin Sorumlulu unu Tesbit Usulü
Madde 45- Kamu kurum ve kuruluşlarında görevli personelin, hasta haklarını ihlal eden fiil ve halleri, şikayet halinde veya idarece kendili inden tespit edildi inde, hadisenin takibi, soruşturulması ve gerekir ise müeyyideye ba lanması için do rudan valiliklerce veyahut Bakanlık veya personelin görevli oldu u kurumlar tarafından müfettiş veya muhakkik görevlendirilir

Kamu Personeli Hakkındaki Müeyyideler
Madde 46- Hasta haklarının Devlet memuru veya di er kamu görevlisi personel tarafından ve görevleri sırasında herhangi bir şekilde ihlali halinde uygulanacak müeyyideler aşa ıda gösterilmiştir:
a) Kamu görevlisi olan personelin fiilinin niteli ine göre, soruşturmacı tarafından hakkında disiplin cezası teklif edilmiş ise, mevzuatın öngördü ü disiplin cezaları yetkili amir veya kurullarca usulüne göre takdir edilir
b) Hak ihlali aynı zamanda ceza hukukuna göre suç teşkil etti i takdirde, memur olan personel hakkında, Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu Muvakkat hükümlerine göre yapılan soruşturma sonucunda lüzum-u muhakeme kararı verilir ise, dosya cumhuriyet başsavcılı ı na gönderilerek ceza davası açılması ve böylece personel hakkında fiiline uygun bulunan cezai müeyyidenin tatbiki sa lanır
c) Anayasa nın 40 ıncı maddesinin ikinci fıkrası, 129 uncu maddesinin beşinci fıkrası ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu nun 13 üncü maddesi ve ilgili di er mevzuat uyarınca, memurların ve di er kamu görevlilerinin hukuki sorumlulu u do rudan do ruya memur aleyhine açılacak dava yolu ile gerçekleştirilemez Dava, 43 üncü maddede gösterilen usule göre, ancak idare aleyhine açılabilir Bu personelin hukuki sorumlulu unun do ması, idare aleyhine açılacak dava neticesinde tazmin kararı verilmesine ba lıdır Kamu görevlisi personelin verdi i zarar, mahkeme kararı üzerine idare tarafından tazmin edildikten sonra, müsebbibi olan sorumlu personele rücü edilir
d) Kamu görevlisi personelin mesleklerini resmi görevleri dışında serbest olarak icra etmekte iken işledikleri fiillerden dolayı haklarında 47 nci maddeye göre işlem yapılır

Kamu Görevlisi Olmayan Personelin Sorumlulu u
Madde 47- Hasta haklarının Devlet memuru veya di er kamu görevlisi olmayan personel tarafından herhangi bir şekilde ihlali halinde uygulanacak müeyyideler aşa ıda gösterilmiştir:
a) Kamu görevlisi olmayan personel; hakları ihlal edilen hastanın do rudan vaki olacak şikayeti üzerine veya bu fiillerin başka şekilde tespiti halinde Bakanlık veya başka kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan bildirim üzerine, bunların özel kanunlara göre kurulmuş olan kamu kurumu niteli indeki meslek kuruluşları haysiyet divanlarınca disiplin cezaları ile cezalandırılabilir
b) Kamu görevlisi olmayan personelin hasta haklarını ihlallerinden do an hukuki sorumlulukları, genel hükümlere göre do rudan do ruya kendilerine veya bunları çalıştıran kurum ve kuruluşlara karşı veya hem kendilerine ve hem de çalıştıranlara karşı birlikte dava açılarak ileri sürülebilir
c) Kamu görevlisi olmayan personel hakkında, ceza hukukuna göre suç teşkil eden fiilleri sebebiyle cezai müeyyideler tatbik edilmesi, genel hükümlere göre do rudan do ruya cumhuriyet savcılıklarına yapılacak ihbar veya şikayet yoluyla gerçekleştirilebilir

DOKUZUNCU BÖLÜM

Son Hükümler
Kurum ve Kuruluş Yetkililerinin Görevi
Madde 48- Sa lık kurum ve kuruluşlarının yetkilileri; bu Yönetmelik te ve di er mevzuatta belirtilen hasta haklarının lafzına ve ruhuna uygun olarak kullanılabilmesine yardımcı olmak amacı ile bu Yönetmelik te gösterilen "hasta hakları"nı bir liste, tabela veya broşür haline getirerek, bunları sa lık kurum ve kuruluşunun, hastalar, personel ve ziyaretçiler tarafından kolayca ulaşılıp okunabilecek uygun yerlerinde bulundurmak da dahil olmak üzere, gereken bütün tedbirleri almakla mükellef ve yetkilidir

Saklı Olan Hükümler
Madde 49- Milli güvenli in, kamu düzeninin, kamu yararının, genel ahlakın ve genel sa lı ın korunması maksatları ve kanun hükümleri ile getirilen özel düzenlemeler ve sınırlamalar saklıdır

Yürürlük
Madde 50- Bu Yönetmelik, yayımı tarihinde yürürlü e girer

Yürütme
Madde 51- Bu Yönetmelik hükümlerini Sa lık Bakanı yürütür