Yenidoğan Sarılığı (Bebek Sarılığı)

Yenidoğan Sarılığı - Yenidoğan Sarılığı Belirtileri Nedenleri

Yenidoğan sarılığı ya da bebek sarılığı, yeni doğmuş bebeklerde kanlarındaki bilirubinsarılıktır Doğumdan sonraki ilk haftada her doğan bebeğin kanında az veya çok derecelerde mutlaka bilirubin miktarında artış gözlenmektedir Yenidoğan sarılığı, hayata yeni başlamış bebeklerde en sık görülen sıkıntılardan birisidir Normal doğan bebeklerin %60'ında görülürken erken doğan bebeklerin %80'inde görülebilmektedir


Bir bebeğin anne karnında sahip olduğu kanındaki alyuvarlar normal bir insandakinden farklıdır Bu tür alyuvarlar fetal hemoglobini (HbF) denilen türdendir Bebek doğar doğmaz işlevini yitiren bu farklı tipteki alyuvarlar hızla parçalanıp yıkılmaya başlarlar ve yerine yeni tipte hemoglobin (HbA) içeren alyuvarlar üretilmeye başlanır Bölünerek yıkılan alyuvarlar aşırı miktarda bilirubinkaraciğerde işlenerek vücuttan atılacak biçime getirilir Bebeğin karaciğerinin aşırı miktarda üretilen biluribini karşılayamadığı durumda, vucüttan atılması gereken bu dokular bebeğin kanında birikmeye başlar Biluribin sarı renkli pigmentlere sahiptir ve kanda aşırı miktarda birikerek bebeğin derisine nüfus ederek bebeğin sarı renkli bir görünüm almasına ve yenidoğan sarılığına neden olur

Nedenleri

Yenidoğan sarılığı aşağıdaki fiziksel nedenlere bağlı olarak gelişir:

• Yeni doğmuş bebeklerdeki alyuvarların aşırı hızlı bir şekilde ve aşırı miktarda parçalanması
• Bebeğin karaciğerinin, kanındaki aşırı miktardaki bilirubin oluşumunu işleyecek kapasiteye sahip olmaması

Diğer nedenler ise:

• Bebeğin anne ve babasının kan ve ABO uyuşmazlığı
• Bebeğin alyuvarlaındaki (Kırmızı kan hücreleri) şekil ve işlev anomaliteleri
• Doğum esnasındaki zorlanmlara bağlı aşırı ezik ve çürükler
• Cephalohematoma
• Bazı konjenital hastalıklar
• Hepatit B veya karaciğerdeki bilirubin işlenmesini etkileyecek sorunlar
• Prematüre doğum
• Annedeki şeker hastalığı
• Yapay sancı ile doğrulan bebeklerde
• Doğumdan sonra çok kilo kaybeden bebeklerde

Belirtileri

Yenidoğan sarılığı doğumdan sonraki 2 veya 3 gün gözlenir ve bir hafta ile 10 gün arasında yok olur Sarılığın kaybolması en son yüz ve boyun ve de onu takiben göz aklarında olur Prematüre veya düşük kilolu doğan bebeklerde hastalığın belirtileri 4 ile 6 günler arasında meydana çıkabilir
Bilirubinin kandaki normal oranı yeni doğmuş bir bebekte 1-2 mg/dl'dir Bu değer 5 mg/dl'yi geçtiğinde sarılık gözle farkedilebilir bir duruma gelir İlk belirti bebeğin göz akındaki sararmadır Bilirubinin kandaki miktarı ile vücuttaki sararmanın oranı ve gözlendiği bölgeler ilişkilidir:

• I - Bilirubin oranı 5 ile 8 mg/dl arasında ise baş ve boyun bölgesi sararır
• II - Bilirubin mikarı 8 ile 10 mg/dl arasında ise gövdenin üst bölümü sararır
• III - Bilirubin miktarı 10 ile 13 mg/dl arasında ise gövdenin alt kısmı sararır
• IV - Bilirubin miktarı 13 ile 16 mg/dl arasında ise kol ve bacaklar sararır
• V - Bilirubin miktarı 20 mg/dl civarında ise eller ve ayaklar sararır

Bu süreç, siyah ve kahverengi derili bebeklerde de aynı şekilde işler, fakat sararma yalnızca avuç içlerinde, ayak tabanlarında ve gözlerin beyaz kısmında görünür

Ancak yukarıda sözü geçen bu belirtilerin görünüş biçimi ve düzeyi bebeğin doğum haftası, kaç günlük olduğu ve kilosuna göre farklılık gösterebilmektedir Hangi bebeğin tedavi edilmeyi gerektirecek düzeyde hasta olduğuna karar vermek çok önemlidir Teşhisi koyabilmek için mutlaka gün ışığı ya da beyaz ışık altında gözlem yapmak gereklidir

Türleri

Fizyolojik sarılık

Henüz doğmamış bebeklerin kanındaki bilirubin maddesi fetusa bir zarar veremez çünkü plasenta aracılığı ile annenin kanına geçer ve annenin karaciğerinde işlenerek vücuttan atılır Bebeğin kanındaki bilirubin maddesi doğumda 1-2 mg/dl civarındadır ve doğumdan sonra yavaş yavaş artmaya başlar, geçici olan bu duruma fizyolojik sarılık denir Fizyolojik sarılık, bebeğin karaciğerinin bilirubini tutma ve dönüştürme sürecindeki enzim eksikliğinden kaynaklanır

Sağlıklı olarak 40 haftalık gebelik süresinin ardından doğmuş bir bebekteki (postterm) bilirubinin düzeyi doğumdan sonraki 3 ile 4 günlere gelindiğinde 5-6 mg/dl düzeylerinde bir pik yapar ve sonrasındaki ikinci evrede yavaş yavaş azalarak birkaç hafta içinde normal düzeyine iner
Prematüre doğan bebeklerde ise birinci dönemdeki bilirubin miktarı 10-12 mg/dl değerine kadar ulaşabilir Prematüre bebeklerdeki fizyolojik sarılığın ikinci evresi de uzayabilir ve 2 ile 4 haftaya kadar çıkabilir


Fizyolojik sarılık, 42 haftanın üzerinde doğan bebeklerin neredeyse tamamında, normal süresinde doğan bebeklerin yaklaşık yarısında ya görülmez ya da çok hafif bir seyir izler

Anne sütü sarılığı

Anne sütü ile beslenen bebeklerde görülebilir Bu sütle beslenen bebeklerin %15'inde bilirubin miktarı 12 mg/dl'nin üzerine çıkarken, hazır mama ile beslenen bebeklerin %4'ünde ancak bu miktarın üzerine çıktığı gözlenir Hastalığın genel seyri doğrultusunda doğumdan sonraki ikinci haftanın sonuna kadar bilirubin miktarı yükselir ve bunu takiben yavaş yavaş azalarak birkaç ay içinde azalır Bu bebeklerde herhangi bir hastalık belirtisine ya da kilo sorununa rastlanmaz

Patalojik sarılık

Fizyolojik ve anne sütü sarılığı nedenlerinin dışındaki tüm sarılık türleri patalojik sarılıktır Patalojik sarılık son derece az sıklıkla görülmektedir ve fizyolojik sarılıktan daha erken veya daha geç görülür ve bilirubin düzeyi daha yüksektir Patalojik sarılığın özellikleri şunlardır:

• İlk 24 saatte ortaya çıkan
• Hızlı artan bilirubin konsantrasyonu (>5 mg/dl/gün)
• Total serum bilirubin >17 mg/dl
• Serum konjuge bilirubin >2 mg/dl ya da total bilirubinin >%20’si

Komplikasyonları

Birçok bebek için fizyolojik sarılık tedavi gerektirmeden geçebilecek bir durum olsa da bu dönemin düzenli olarak doktor gözetiminde geçirilmesi önemlidir Aksi taktirde sarılığın seviyesi yükseldiğinde ve tedavisinde geç kalındığında kernikterus ismi verilen bir hastalık bebekte görülebilir Kanda aşırı derecede artan miktardaki bilirubin beyinde birikir ve beynin bazal ganglion bölgesini etkileyerek beyinde hasar oluşmasına neden olur Bebekte yavaş hareketler, güçsüz ağlamalar, zayıf ve isteksiz emmeler, yavaş refleksler, kusma ve ateş gibi belirtiler gözlenir Bu şekilde hastalanan bebeklerde ölüm de hastalığın getirdiği bir sonuçtur


Yenidoğan Sarılığı - Wikipedia

Yenidoğan Sarılığı Tedavisi

Anne sütü sarılığı için Bu tür sarılık için bebeğin anne sütü ile beslenmesi 24 ile 72 saat arasında bir süre için kesilir ve bebek hazır mama ile beslenir Sarılığın hızlı bir şekilde azaldığı gözlendikten sonra bebeğe anne sütü tekrar verilmeye başlanır Anne sütü tekrar verilmeye başlandığında sarılığın tekrar artmaması beklenir

Fototerapi (ışık tedavisi)

1958 yılında, kanlarındaki bilirubin düzeyleri yüksek olan sarılıklı bebeklerin bahçede gezdirilirken renklerinin güneş ışığının direkt teması neticesinde açıldığının farkedilmesiyle tesadüfen keşfedilmiştir


Düşük düzeyde devam eden fizyolojik sarılıklarda belli bir tedavi uygulamaya gerek yoktur ancak bebeğin yaşı (gün olarak) ve ağırlığı göz önüne alınarak 15 mg/dl'nin üzerindeki oranlarda en sık uygulanan tedavi yöntemi fototerapidir Deride biriken bilirubin, uygulanan ışığın etkisiyle, suda eriyecek duruma dönüşür ve böbrekler vasıtasıyla idrar olarak vücuttan atılır


Tedavi sırasında, bebek üzerinde sadece alt değiştirme bezi kalacak şekilde soyulur ve gözlere koruma amaçlı bir maske takılır Bu şekilde ışığın altına yatırılır Işık tedavisi esnasında çok sıvı kaybı olacağından bebeğin en az iki saatte bir ya annesi tarafından emzirilmesi sağlanır ya da yine aynı sıklıkta bebeğe mama verilir Işık tedavisi esnasında, bebeğin sindirim sistemi hızlı çalışacağından dışkılama sayısında ve miktarında da bir artış gözlenir

BiliBattaniye

BiliBattaniye (İngilizce adıyla BiliBlanket), General Electric firması tarafından üretilen bir çeşit fiberoptik battaniyedir Biliblanket, yumuşak, kıvrılabilen ve esnek fiberoptik malzemeden dokunmuş ve mavi ötesi iyileştirici ışık yayan bir battaniyedir Battaniyeye bağlı portatif bir kuartz halojen ışık kaynağı vardır Battaniye bebeğin vücuduna bir çeşit yelek gibi giydirilmektedir Bebeğin baş kısmına temas olmadığı için gözlerini korumaya da gerek duyulmamaktadır

Kan değişimi (transfüzyon)

Kandaki bilirubin düzeyi aşırı miktarda arttığında ya da artma eğilimi gösterdiğinde bebeğin kanının tamamen değiştirilmesi şeklinde uygulanır Bebeğin kanının değiştirilmesine karar verilirken, bebeğin doğum haftası, doğum ağırlığı, kaçıncı günde (yaş) olduğu göz önüne alınır ve bilirubin miktarı 20-25 mg/dl'nin üzerinde olursa bu işlem doktor onayı ile uygulanır

Yenidoğan Sarılığı (Bebek Sarılığı)





Sarılık cildin ve göz küresinin beyaz kısımlarının sarı renk alması ile belirti veren, yenidoğanlarda sıklıkla rastlanan ve genellikle geçici, nispeten zararsız bir hastalıktır Vücutta sarı rengin hakim olmasına neden kanda bilirubin adı verilen pigmentin birikimidir Hastalık sürekli ya da geri dönüşümlüdür Karaciğerin bilirubini temizleyememesi söz konusudur
Karaciğer kandaki bilirubini alarak bu maddeyi suda eriyen bir şekle dönüştürür ve madde safra kesesine giderek safraya dönüşür ya da bağırsaklar aracılığı ile atılır Bu sürecin herhangi bir aşamasında sorun olması sarılığa neden olur
Bebeklerde varolan sarılık nedenleri genellikle kolaylıkla yok edilmesine rağmen, nadiren tehlikeli sonuçlara neden olabilir Ciddi durumlarda şiddetli beyin hasarı oluşabilir
Sarılığın en önemli belirtileri yukarıda da belirtildiği gibi cilt ve gözdeki sarı renktir Yenidoğanlarda yetersiz beslenme ve susuz kalma sarılığa neden olabilir Sarılık olan bebeğin dışkısı beyaz-tebeşirimsi, idrarı normalden koyu renkli olabilir Bilirubin denilen madde dışkı ile atıldığından dışkının herzamanki rengi değişmiştir
Sarılık yenidoğan bebeklerin yüzde 30′unu etkiler Tedavi ile 10 gün içinde normale dönebilmektedir Doğum esnasında sarılık olan bir bebeğin vücudunda morluklar olabilir Enfeksiyon, anne ve bebeğin kan grubunun uyuşmaması, tiroid hormonu düzensizlikleri de sarılığa sebep verebilir
Hastalığın tedavisi sarılığın nedenine bağlıdır Bilirubin seviyesinin çok yüksek olması halinde bebeğe mavi ışık verilerek fototerapi uygulanır Bu dönemde sıvı alımına ihtiyaç vardır Nadiren bebekte kan nakline ya da kan değişimine ihtiyaç olabilir

Nasıl ortaya çıkar?
Sarılık, bilirubinin aşırı miktarda yapımı, vücuttaki metabolizması veya vücuttan atılımındaki aşamalar sonucu oluşan bozukluktan kaynaklanır Sarılığın gözle görülür hale gelmesi için, kanda belirli bir seviyenin üstüne çıkması gerekmektedir Sadece yüzde görülen sarılık önemli olmayabilir ama vücutta da görülüyorsa mutlaka doktor tarafından değerlendirilmelidir

Sarılık, bebeğin yaşam kalitesini nasıl etkiler?
Hayatın birinci günü başlayan sarılık çok önemlidir ve bu genellikle kan uyuşmazlığının belirtisidir Anne Rh (-), bebek Rh(+) kan grubundaysa bu “Rh uyuşmazlığı”, anne 0 grubu, bebek A, B veya AB grubuysa bu uyuşmazlığa da “ABO uyuşmazlığı”, denir
Rh uyuşmazlığına bağlı sarılık genellikle ilk çocukta sorun olmaz Doğumdan hemen sonra annede oluşan antikorları bloke etmek için, Rhogam kullanılır ABO uyuşmazlığı, Rh uyuşmazlığına göre daha hafif seyreder ve ilk bebekte sarılık görülebilir Gebe annelerin kan gruplarına bakılarak, Rh(-) ve 0 grubu annelerin bilinmesi, bebeklerin kan uyuşmazlığı yönünden izlenmesi gerekmektedir
Fizyolojik sarılık yaşamın üçüncü gününde başlar Bir hafta içinde kalıcı bir etki bırakmadan bilirubin değeri normale döner Anne sütü ile beslenen bebeklerde, mama ile beslenenlere göre daha yüksek oranda sarılık görülmektedir Ancak “anne sütü sarılığı” tanısının konması için, sarılığa yol açan diğer patolojik nedenlerin elenmesi gerekir
Normal yenidoğanda sarılığın iki haftadan uzun sürmesi, uzamış sarılık olarak tanımlanır ve bunun araştırılması gerekir Nedenlerin en önemlilerinden biri, tiroid bezinin az çalışması veya yokluğu olarak bilinen hipotiroididir Uzamış sarılıklarda hipotiroidi mutlaka araştırılmalıdır Tanı ve tedavi gecikirse bebekte zihinsel gelişim geriliği ortaya çıkar

Tedavisi
Sarılık görülen bebeklerde kan tahlili yapılır ve fototerapi veya gerekirse kan değişimi uygulanır Sarılık çok yükselir ve tedavi edilmezse, bebeğin beyin hücreleri düzelmeyecek şekilde etkilenebilir Beyin hücreleri, bir kez sarılığa bağlı zarar gördüyse bu durumu düzeltmek için yapılabilecek hiçbir tedavi yöntemi yoktur
Bebek sarardığında mutlaka doktor tarafından izlenmeli, gerekiyorsa tedavi hemen uygulanmalıdır Ayrıca sarılığın derecesi ne olursa olsun 15 günü geçen sarılıklar, doktor tarafından değerlendirilmelidir


Kaynak