Aşı Nasıl Elde Edilir - Aşılar

Aşı Nasıl Elde Edilir - Aşılar


Aşılar Aşılamanın temelindeki ilke,bakteri ve virüs gibi enfeksiyon etkenlerini yada çeşitli zehirli maddeleri belirli işlemlerden geçirdikten sonra kişiye vererek vücudun bu maddelere karşı antikor üretmesini,yani bağışıklık kazanmasını sağlamaktırBöylece vücudun,hazırlıklı olduğu hastalık etkenlerinden biriyle karşılaştığında, önceden, oluşmuş antikorlar sayesinde bu maddelerle savaşması kolaylaşır


AŞILARIN BİLEŞİMİ
Aşılar ya hastalık etkeni olan mikroorganizmalardan(bakteri,virüs vb)yada bunların ürettiği zehirlerden yapılırVücuda verilmeden önce çeşitli işlemlerden geçirilen aşının hastalık yapıcı etkisi ortadan kaldırılırAma bu işlemler aşının antijen özelliğini ve vücutta antikor oluşturma etkisini engellemezBaşlıca aşı tipleri şunlardır:
Canlı aşılar-Enfeksiyon etkeni mikroorganizma ısıtma,kimyasal işlem gibi çeşitli yöntemlerle zararsız hale getirilerek vücuda verilir Bazen de enfeksiyon etkenine benzeyen daha zararsız bir mikroorganizma kullanılırÖrneğin,çiçek aşısında inek çiçek hastalığının etkeni,verem aşısında da hastalık yapma gücü zayıflatılmış BCG denen verem basili kullanılırÖlü mikropların kullanıldığı aşılar-Örneğin boğmaca ve kolera hastalıklarında bu tip aşılar kullanılır Mikropların ürettiği zehirleri(anatoksin)içeren aşılar-Bu tip aşılarda formol gibi kimyasal maddeler yada ısı kullanılarak zehrin hastalık yapıcı etkisi yok edilir,ama antikor yapımını uyaran etkisi korunur(tetanos aşısı,difteri aşısı vb)

AŞILARIN ETKİ MEKANİZMASI
Canlı aşılarla vücuda giren mikroorganizmalar çoğalmaya başlar,ama bunlar etkisizleştirilmiş olduğundan üremeleri hastalıkla sonuçlanmaz yada ancak çok hafif belirtiler gelişirSonuçta gerçek mikropların oluşturduğuna benzer bir bağışıklık ortaya çıkarAşılanmadan en erken 2-3 hafta sonra gelişen bu bağışıklık yıllarca sürer Ölü aşılar ve anatoksinler hastalık belirtilerine yol açmaz,ama vücutta bunlara karşı antikor üretilirGene de tam bir bağışıklık oluşması için aşı dozu birkaç kez yinelenmelidirBunların yarattığı bağışıklık canlı aşılarınki kadar uzun süreli değildirYeni doğanlarda ve Süt çocuklarında bağışıklık sistemi tam olarak olgunlaşmadığından,aşılara yanıt( göreceli olarak)zayıftırİlk aşı(karma aşı)yaşamın ikinci ayından sonra yapılırAşıya en iyi yanıt çocukluk ve ergenlik döneminde alınırDaha sonra bu etki azalır

YAN ETKİLERİ
Yan etkiler aşının özelliklerine göre değişirCanlı aşı yapıldıktan sonra gelişen yan etkiler,gerçek hastalığın hafif bir biçimi gibidirÖrneğin kızamık aşısından sonra hafif ateş ve döküntü ortaya çıkabilirEtkisizleştirilmiş maddeler içeren(örneğin,ölü bakteri yada virüsler,anatoksinler)aşılar ise kızarıklık,aşının uygulandığı yerde şişlik ve ağrı gibi yerel,ateş ve kırıklık gibi genel durumlara yol açabilirAşı komplikasyonları ağır ve hafif olarak ikiye ayrılabilirHafif komplikasyonlar aşıdaki çeşitli öğelere karşı gelişen alerji tepkimelerinin deride yol açtığı belirtiler ile aşının uygulandığı bölgedeki lenf bezlerinde şişkinlikten oluşurAğır komplikasyonlar ise daha az görülür ve anafilaktik şok(ikinci kez karşılaşılan bir antijene karşı şiddetli alerji tepkisi), çırpınma nöbetleri(özellikle çocuklarda boğmaca,kızamık,çiçek gibi aşılardan sonra)yada çok ender olarak beyin iltihabı gibi durumlara neden olur

AŞILAMA YAPILAMAYAN DURUMLARDA
Özellikle canlı aşı uygulamasının sakıncalı olduğu durumlar arasında ateş,ishal,genel bitkinlik,enfeksiyon hastalıkları,kalp hastalıkları,gebelik ve bebeğin erken doğmuş olması olabilir

Kortizon tedavisi görenlere aşı uygulanmazÇünkü kortizon bağışıklık sistemini etkileştirerek aşının içindeki maddeye karşı vücudun antikor üretmesini önler

Kötü huylu tümörü olan hastalara canlı aşı uygulaması yapılmazKanserin etkisiyle baskılanan bağışıklık sistemi nedeniyle ölü aşı ya da anatoksin aşısı da yeterli antikor üretmediğinden yararlı olmaz

Merkez sinir sistemi hastalığı bulunanlara boğmaca aşısı kesinlikle uygulanmazBu hastalara zayıflatılmış canlı aşılar uygulanırken de çok dikkatli olunmalıdırSindirim sistemi hastalığı bulunanlara çocuk felci aşısı uygulanmamalıdırAlerjik özellikleri olan kişilerde ise yumurta proteini içeren aşıların kullanılması sakıncalıdırAntihistaminik türü ilaçların koruyuculuğu altında öbür aşılar dikkatli bir biçimde uygulanabilirböbrek ya da karaciğer hastalığı bulunanlara BCG aşısı uygulanmamalı,difteri ve tifo aşısı uygularken de çok dikkatli olunmalıdır