Ayasofya'daki Gizemler

Ayasofya'daki Gizemler






921 yıl kilise, 481 yıl da cami olarak hizmet gören Ayasofya, gerçekten çok etkin bir bina İçeri girildiğinde insan ister istemez yüzyılların ağırlığını hissediyor Bu dev yapı büyüklük yönünden Dünya'da dördüncü, kubbe yüksekliği yönündense beşincidir
Yüzyıllarca Hıristiyan Ortodoks Kilisesi' nin yönetim merkezi olan Ayasofya'ya Osmanlılarda çok önem verdiler Bu önem onun maddi ve manevi varlığını büyüttü Çeşitli mitler, öyküler, inançlar üst üste yığıldı
Gerçi, Dünya'nın birçok yerindeki ünlü ibadethanelerin kendilerine göre mitleri vardır Yapım zamanlarının eskiliğine göre, çeşitli garip inançların hedefi olmuşlardır Fakat Ayasofya'nın bu alandaki ünü çok fazla Onun her yanı garip öykülerle dolu


Hem Hıristiyanlarca, hem de Müslümanlarca benimsenen ibadet yerlerinin en ünlüsü, Ayasofya






Maketini arılar yaptı
Ayasofya birçok kereler yapıldı ve yıkıldı En son yıkılışı da Bizans tarihinde geçen Nika isyanı sırasında oldu MS 532 yılındaki bu isyan sırasında Ayasofya Bizans İmparatoru Justinyanus kiliseyi yeniden yaptırmaya karar verdi Yapacak mimarı bir türlü bulamadı O günlerde çok ilginç bir olay oldu Bir dini ayin sırasında elindeki kutsal ekmekçiği bir arı kapıp kaçtı İmparator arının saklandığı peteği bulup getirene ödüller vaat etti Sonunda birisi bulup getirdi Hayretle gördüler ki, petek mabet maketi şeklindeydi Mabedin mihrap yerinde de kutsal ekmek duruyordu


Beyazlı delikanlının getirdiği altın
Sonra yapım başladı Sıra kubbeye geldiğinde para bitmişti ve durmak zorunda kaldılar İşte tam bu sırada, beyazlar giymiş bir delikanlı ortaya çıktı Beraberinde çuvallarla yüklü katırlar da getirmişti Delikanlıyı, İmparator Justinyanus'un huzuruna çıkardılar İmparator çuvalların içindeki altını görünce, şaşkınlığını gizleyemedi
Justinyanus buna çok sevindi Olayı yakınlarına anlattı Fakat tılsım bozuldu Beyazlı delikanlı bir daha görünmedi


Mimar kaçıyor
Duvarlar kubbe seviyesine gelince bu defa, mimarbaşı ortadan yok oldu Roma'ya kaçtığını öğrendiler 7 yıl sonra mimar, Roma'daki işini de yarım bırakıp tekrar İstanbul'a döndü İmparator, mimarbaşını görünce çok kızdı Fakat mimarbaşı ona şöyle dedi:
"Bu koca yapının temelinin çok sağlam olması gerekir, eğer kalsaydım acele ettirecektiniz ve yapının sağlamlığı tehlikeye düşecekti"
Ayasofya'nın yapımı, 40 yıl sürdü Büyük kubbenin üzerine altın bir haç takıldı Bu haç o zamanlar öyle parlaktı ki, güneş vurunca, ışığı Alemdağ'dan,hatta Istranca Dağlanrından dahi görülüyordu






Yılanlar imparatoriçenin cesedini yiyorlar
Justinyanus'un karısı İmparatoriçe Thedora,
güzelliğinden başka bir şey düşünmeyen çok günahkâr bir kadındı Ölünce yılanların kendisini yiyeceklerinden çok korkuyordu Bu nedenle kurşun bir lahit yaptırdı ve kilisenin büyük kapısı üzerine gömülmesini emretti
Ancak efsaneye göre iki yılan, lahitte delikler açarak içeri girdiler ve cesedi yediler Şimdi Ayasofya'nın giriş kapısı üzerinde görülen delikler yılanların açtığı delikler olarak kabul edilir


Terleyen direk
Ayasofya'nın kıble tarafındaki kapılarından soldan sayılınca sonuncusunun iç tarafında bir mermer sütun var Bu sütunun en büyük özelliği kış ve yaz nemli olması Bu yüzden bu sütuna "terleyen direk" deniyor Sütunun zemininden başlayarak bir buçuk metrelik bir kısmı bakır plakalarla kaplı
İnanca göre sürekli baş ağrısı çekenleri, sindirim sistemi hastalıkları olanları ve sıtmaya tutulanları bu direk tedavi ediyor Önce iki rekât namaz kılınıyor, sonra hasta avuçlarını önce bakır plakalara sonra da yüzüne sürüyor Bu hareket üç kez tekrarlanınca hastalıklar iyi oluyor
Ayrıca elleri çok terleyen kimselerin, direğin üzerinde bulunan deliğe parmaklarını soktukları ve artık ellerinin terlemediği birçok defalar görülmüş



Terlemenin nedeni
İnanca göre, Ayasofya'nın büyük bir kubbesi bir depremde yıkılınca, 300 rahip Mekke'ye gitmişler ve orada zemzem suyundan almışlar, bunu Mekke toprağı ile karıştırıp,bu sütunun altına harç olarak koymuşlar Sütunun bu yüzden "terlediğine"inanılıyor
Bir başka inanca göre de Hızır Peygamber, parmağım Ayasofya'daki deliğe sokmuş ve binayı Mekke'ye yöneltmiş yani
Kıbleye çevirmiş
Terleyen direğin ya da diğer adıyla ağlayan direğin öyküsü, görüldüğü kadarıyla Osmanlı döneminde ortaya çıkmış İslam inançlarıyla beslenmiş
Sütunun yapısının gözenekli olduğu ve kılcal damarlar yoluyla temeldeki suyu emdiği ve bu yüzden terlediği, en geçerli bilimsel açıklamalardan biri Ama acaba neden sadece bu direği gözenekli taştan yapmışlar? Bu soru cevapsız kalıyor



Kuyudaki şifalı su





Ayasofya'nın içinde büyük salonun ortasında bir kuyu var Eskiden bu kuyu kalp hastalığına tutulanların sık sık geldikleri bir yerdi Bunlar üç cumartesi art arda aç karnına buraya geli}, sabah namazını kılar ve bu sudan içerlerdi
Bu gelenek cami müze haline getirilene kadar sürdü Kuyunun üzerinde yaklaşık 50 santim çapında, demir bir kapak var 7 metrelik bir çubuk sarkıtıldığında dibine ulaşılamıyor Su hâlâ mevcut, tadı tatlımsı ve mineralli
Bu suyun ne tür bir bir bileşim taşıdığının, incelenmesi gerekir Yüzyıllardır orada durduğuna göre acaba bozulmuş mudur? Sonra niçin kalp hastalığına iyi geliyor? Bu da düşündürüyor Yoksa suyun bir özelliği mi var? Bu soruların cevaplarını, devletin yetkili kurumlarına bırakıyoruz
Geçenlerde bilim dünyası çikolatanın içinde bulunan bir maddenin hormonal etki yaptığını açıkladı Ama bu etki özellikle, aşk yüzünden kalbi kırılanların üzerinde görülüyormuş Demek ki, bu madde,beyinde aşırı üzüntü yaratan merkezi etkiliyor Ayasofya' daki kuyunun şifalı suyunun da böyle bir özelliği neden olmasın!


"Tabuta dokunursanız, Ayasofya yıkılır"





Ayasofya'nın orta kıble kapısı üzerinde bir tabut var Sarı pirinçten yapılmış bu tabutta Kraliçe Sofya yatıyor
Yalnız bir tehlike var, "Bu tabuta sakın dokunmayın" deniyor Çünkü tabuta el sürü-lürse-jbüyük bir gürültü başlıyor ve tüm bina sallanmaya başlıyormuş
Kubbenin dört tarafında birer melek resmi var Bunlar Cebrail, Mikail, İsrafil ve Azrail'dir Bu melekler kanatlarını açmış bir biçimde çizilmişler İnanca göre Azrail, imparatorların ölümlerini, Mikail düşman saldırılarını, Cebrail ve İsrafil ise olacak olayları haber veriyor
İnananlar, tabut ile bu melekler arasında bir ilişki kuruyorlar Tabutun koruyuculuğunu da üstlenen melekler, ona dokunulmasına izin vermiyorlarmış


Esrarengiz kapılar
Ayasofya'nın güney tarafında ufak ve dar bir koridorun ucunda örülmüş bir kapı var Buna "açılmaz kapı" deniyor Anlatılanlara göre Fatih Sultan Mehmet İstanbul'a girdiğinde Rum Ortodoks Patriği yanındakilerle bu kapının önünde dua ediyormuş
Osmanlı ordusu kiliseye girince, Patrik bu kapıdan kaçıp kaybolmuş ve kapı bir daha açılmamış Her paskalyada bu kapının önünde" kırmızı yumurta kabukları" ortaya çıkarmış
Bir de "Kapanmaz Kapı" miti var Fetih günü, Fatih'in ordusundan biri bu kapıya öyle bir vuruş vurmuş ki, kapı yere gömülmüş ve bir daha asla açılmamış








Pençe nişanı
Binanın güneydoğusundaki kubbeyi tutan fil ayağının bir yüzünde 6 metre yükseklikte ele benzeyen bir iz var Kuşaktan kuşağa anlatılanlara göre, fetih günü, Fatih Sultan Mehmet'in atı ürkmüş, Sultan eliyle bu kemere tutunmuş Atı ise sütunun kaidesini zedelemiş Buraya kadar bir şey yok Ama pençe izinin yerden 6 metre yükseklikte olduğu ve bu yüksekliğe, hiçbir atın erişemeyeceği düşünülürse, olayın esrarı bir anda ortaya çıkıveriyor


Gizli ayin
Bir başka olay Kanuni Sultan Süleyman döneminden Gece bir derviş grubu camiye ibadet etmek için geliyormuş Uzaktan Ayasofya' nın bütün ışıklarının yandığını görmüşler, içeriden ilahi sesleri geliyormuş
Dervişler korkup içeri girmemişler, olay padişaha iletilmiş Kanuni adamlarıyla bizzat gelmiş ve dışarıdan olayı aynen görmüş Sonra içeri girilmesini emretmiş ama içeri girenler kimseyi bulamamışlar Her yer kapkaranlıkmış Bu da Ayasofya'nın, halk deyişiyle, pek tekin bir yer olmadığına işaret eden bir efsane
Ayasofya'nın mucizelerinin sonu gelmiyor


Büyük kıble kapısının kanatlarının Nuh'un gemisinin tahtalarından yapıldığı bir diğer inanç Eskiden deniz seferine çıkılmadan önce, yolcular bu kapıya gelir, dua eder ve Hz Nuh'tan yardım dilerlermiş
Ayasofya'nın hikâyesi bundan ibaret değil Birçok defa yıkılıp, sonra yeniden yapılan bu güzel yapının tarihi, insanoğlunun Dünya'daki serüveninin küçük bir parçası sanki












Diğer Gizler ve Efsaneler


Avarlar, Ayasofya’nın altınlarını alıyor
Avarlar, 575 yılında Roma’yı kuşatıyor ve Papa 1 Benedictus, fidye vererek kendini kurtarıyor Ama Avarlar, 614-619 arasında bu kez İstanbul’u kuşatıyor Patrik Sergius, Ayasofya’daki kutsal ama altından olan ne varsa erittirip para haline getirerek Avarlar’a veriyor Avarlar, bir miktar da Bizanslı kadını alarak kuşatmayı kaldırıyor


Arapları Meryem Ana püskürtüyor
714 yılında Araplar yine geliyor ve 718’e kadar kent muhasara altında kalıyor Bu sırada imparator, “Herkes eline haç alsın, surların etrafında dolaşsın; bu bizi koruyacak” diyor Patrik de “Meryem Ana ikonalarını alın ve dolaşın; asıl bu bizi koruyacak” diyor Gerçekten de Meryem Ana’nın gebe kaldığı 15 Ağustos günü, Araplar kuşatmayı kaldırıyorlar İmparatorun gücü sıfıra iniyor


Hz Muhammed’in tükürüğü Ayasofya’yı koruyor
Bizans sanatı konusunda sayılı uzmanlardan İngiliz Anthony White’ın aktardığına göre, Hz Muhammed’in peygamber olduğu dönemde Ayasofya’nın küçük kubbelerinden biri çöküyor Tamiratta başarısız olan Bizanslılar, Peygamber’e elçi gönderiyor ve “Yeniden yerine oturtabilmek için ne yapmalı?” diye soruyorlar Hz Peygamber özel taşlar, kum ve bir de kap içinde kendi tükürüğünü gönderiyor Tükürük harca karıştırılıyor O kubbeye bir daha hiçbir şey olmuyor


Ortodokslarla Katolikler Ayasofya’da ayrılıyor
1054 yılında papanın temsilcisi Kardinal Humbold, patriğin yönettiği ayin sırasında Papa’nın patriği aforoz ettiğini bildiren fetvayı açıklıyor Ayin bozuluyor, kargaşa çıkıyor Böylelikle Ortodoks ve Katolik kilisesi, birbirine darılarak temelli ayrılmış oluyor Ayrılık 911 yıl sürüyor 1967’de 6 Paul, İstanbul’a gelerek dargınlığı sona erdiriyor


Hristiyanların Kutsal Emanetleri çalınıyor
1204 yılında Haçlı orduları İstanbul’u yağmalarken Ayasofya’da ne kadar kutsal eser varsa hepsini kaçırıyor Geçen yıl Vatikan, jest yaparak kutsal emanetlerden bazı bölümleri geri verdi


Deisis Mozaiği’ndeki Hz İsa değil
1264’te İstanbul, Haçlıların elinden kurtarılıyor Bundan sonra, Ayasofya’nın içinde Deisis Mozaiği yapılıyor Bu mozaikteki İsa figürü ABD’li araştırmacı Roberto Solarion’a göre, gerçekten İsa değil, Kemerhisarlı (Tyana’lı) Apollon (Hatırlanacağı gibi Tempo Ocak 2005’te Aytunç Altındal’ın bu konuda bir kitap hazırladığını duyurmuştu Kitap, nisan ayında piyasaya sürüldü) Bunun ispatı ise mozaikteki İsa figürünün sağ kaşının üzerindeki yara izi İz, 11 sayısına işaret ediyor Pisagorcu tarikat üyesi Apollon’da da bu iz var Figürün Apollon’a ait olmasının nedeni ise paganların Anadolu’da zorla Hıristiyanlaştırılırken, İsa’nın resmini yapar gibi görünseler de, Apollon’un resmini yapmaları


Deisis Mozaiği’ndeki Meryem Ana değil
Mozaikteki Meryem figürü, ellerini İsa’ya doğru uzatmış vaziyette Oysa Hıristiyan şeriatına göre yapılan resimlerde Meryem’in ellerinde İncil ya da İsa olması gerekiyor Dolayısıyla bu figürdeki Meryem, ‘anne’ değil Mecdeli Meryem olarak da bilinen ve Hz İsa’nın eşi olduğu varsayılan kadına ait


Kutsal Kâse aslında Ayasofya
Kutsal Kâse, aslında Hz İsa’nın içit kabı değil, ‘dişil prensip’i temsil ediyor Bu prensibin adı ‘Sofya’ Yani Kutsal Kâse’nin kendisi Ayasofya ki, Hıristiyanlık inancına göre bütün kiliseler rahim örnek alınarak yapılıyor Bunların en kutsalı da yani ‘Kutsal Kâse’ de Ayasofya


Bizans’ın ilk gizli teşkilatı Ayasofya’da kuruluyor
Mikail Cellius adlı bir filozof, Bizans’ın ilk gizli teşkilatını Ayasofya’nın mahzenlerinde kuruyor Aynı mahzenler, aynı zamanda Gnostik Hıristiyanların gizli kitabı Picatriks’in de çevirilerinin yapıldığı mekân


İlk düz haç Ayasofya’da kullanılıyor
Hıristiyanlar, İmparator Jüstinyen döneminde Akhineton Haçı adı verilen şekli bırakıyor ve düz haç modeline geçiyor Bu da ilk kez Ayasofya’da kullanılıyor


Çapraz Haç’ın anlamı
Aziz Andre’nin üzerinde idam edildiği haç, çapraz formda İstanbul’daki kilisenin kurucusu sayılan Aziz Andre’nin anısına tavana çapraz haç motifi işlenmiş


Dandolo İstanbul’u alıyor ve ölüyor
Latin komutan Henricus Dandolo, Papa’nın çağrısı üzerine İstanbul’u almak zorunda kalıyor Bizanslıların tehdidi oldukça ilginç: Eğer bu kenti alırsan ölürsün Dandolo kenti alıyor ve ölüyor Mezarı halen Ayasofya’da


Ayasofya kiliseye hiç ait olmadı
Ayasofya kilisenin malı değil Çünkü mekân imparatora ait kabul ediliyor Dolayısıyla 1453’te Fatih Sultan Mehmet de Ayasofya’nın değerini ödeyerek bir vakıfla kendi üzerine geçiriyor Daha sonra da padişahların malı olarak devam ediyor


Ayasofya’daki Hermetik semboller
Dört balık: Tavandaki dört balık sembolü aslında dört Gospel’e atıf Balık, iman anlamına geliyor Bu İsa’da bütünleşmiş olan imanı temsil ediyor


Baklava
Bu şekil, eğer yuvarlak olsaydı kainat anlamına gelecekti Oysa baklava motifi yeryüzü anlamına geliyor Yeryüzünün merkezinde haç, haçın merkezinde de İsa var


Mantra ve sekiz köşeli yıldız
Sekiz çeperli gül, aslında mantrayı temsil ediyor Çevresindeki sekiz köşeli yıldız ise kainatın sekiz köşesi olduğunu gösteriyor Bunlar asıl olarak paganik semboller


Diğer Hermetik semboller
Daire, kainat anlamına geliyor, etrafında da minik noktalar var; onlar da yıldız demek Bu, aynı zamanda şifa sembolü Kenarlardaki defne dalları da Hermetik öğretiye ait var Aradaki haça benzer figürler de bir nevi Hermetik takıyye


Vikingler de Ayasofya’da
İkinci kat balkonlarından birinde, Vikingler’e ait Rune alfabesiyle yazılmış yazılar bulunuyor Bu en mistik yazı tarzlarından biri olan Elgir Rune’u Aynı yazılardan, bodrumdaki mahzenlerde de var


Ayasofya’ya ait efsaneler
Sekizinci sütun altında Hıristiyanlığın en büyük değerleri saklanıyor iddiası tamamen asılsız Çünkü Haçlı orduları bunların hepsini çalmış Hz İsa’ya ait gerçek haça ait parçalar ise 640 yılında imparator Heraklios tarafından Kudüs’e gönderilmiş Aynı şekilde mahzenlerin altındaki tünellerden Kınalı adaya kadar bir tünel uzandığıda söylenir



Mozaiklerin Açıklamaları

Apsis Yarım Kubbesindeki Mozaik:




Altın zemin üzerinde ortada değerli taşlarla süslü tahta oturan Meryem, kucağında İsa ile birlikte tasvir edilmiştir Meryem’in koyu lacivert renkte sade ve bütün vücudunu örten kıyafeti, etrafını çeviren altın zemin ile bir kontrast oluşturur

Güney Galeride Deisis Mozaiği:




Ayasofya’nın mozaikleri arasında hiç kuşkusuz, en ünlüsü Deisis kompozisyonudur Deisis, yani mahşer günü İsa’dan Meryem ve Loannes Prodromos’un insanlık için yardımcı olmasını dilemeleridir Mahşer Kompozisyonunun ortasını meydana getiren üçlü kompozisyonda ortada büyük bir İsa ekseni teşkil eder Üçlü grubun ikinci şahsı Meryem'dir Diğer yanda ise Vaftizci Yahya bulunmaktadır

Güney Galerideki İmparatoriçe Zoe Mozaiği:




Ortada Pantokrator (Kainatın hakimi) İsa, sağ eliyle takdis işareti yapmakta, sol eliyle incilerle bezenmiş cildi olan Kutsal Kitabı tutmaktadır İsa’nın bir yanında imparatoriçe Zoe, diğer yanında Zoe’nin üçüncü kocası Konstantinos Monomakhos yer almaktadır Bizans tarihinde entrikaları ve evlilikleriyle ün yapan imparatoriçe Zoe kocalarını değiştirdikçe mozaik üzerindeki imparatorun başı ve isminin belirten yazının da değiştiği sanılmaktadır Konstantin’in kafası ve üstündeki yazıt kazınıp, tekrar yapılmıştır Orijinal mozaik Zoe’nin ilk kocasına aitti Bu panoda İmparatorluk ailesinin kiliseye şükran ve bağışları sembolize edilmektedir

Güney Galerideki Komnenos Ailesi Mozaiği:




İmparator Komnenos II ile eşi Macar asıllı İmparatoriçe İrene ve oğulları Aleksios’u tasvir etmektedir Ortada kucağında İsa ile ayakta duran Meryem yer almaktadır İmparator ve İmparatoriçe değerli taşlarla süslü tören elbiselerini giymişler, imparatorun elinde bir para kesesi, İmparatoriçe de bir rulo tutmaktadır Takdim edilen rulo kiliseye bağışları, deri kese ise altın yardımını belirtmektedir Macar asıllı imparatoriçenin ırk özellikleri; açık ten ve açık saç rengi belirgindir

Güney-Batı Girişi Üstünde Bulunan Mozaik:




Altın zemin üzerinde ortada görkemli bir taht üzerinde oturur durumda koyu lacivert elbiseli Meryem tasvir edilmiştir Başının iki yanında bulunan kısaltılmış harfler “Tanrı Anası” olduğunu ifade eden kelimelerin kısaltılmış semboludur Meryem ayakları altındaki kenarları değerli taşlarla bezenmiş bir kaide üzerine basar Bu kaidenin üst yüzü gümüş mozaiklerle kaplıdır Bizans sanatında altın mozaiklerlerin bol olmasına karşılık, gümüş mozaikler son derece azdır Meryem’in kucağında oturan İsa yetişkin, bilgiç bir insan ifadesine sahiptir Bu onun Tanrıya yakın bir mistik varlık olduğunu gösterir

İki yanda bulunan imparator figürlerinden biri İstanbul’un kurucusu Büyük Konstantin ve elinde sunduğu maket bir şehir semboludur Etrafını surların çevirdiği bu şehrin Byzantion yanı İstanbul olduğu kolaylıkla anlaşılır Ayasofya maketini sunan da Justinyen’dir



İmparator Kapısı Üzerindeki Mozaik:





Bu mozaik pano 9 yüzyıl sonunda yapılmıştır Ortada son derece süslü taşlar ve incilerle süslenmiş taht üzerinde oturmuş Pantokrator İsa bir kaide üzerine basmaktadır Sağ eli takdis işareti yapmakta, sol eliyle dizi üzerinde açık duran bir kitabı tutmaktadır İsa’nın ayakları önünde secde eder durumda imparator altıncı Leon şefaat isterken görülür İki kenardaki madalyonların birinde Meryem tasvir edilmiştir Diğerinde ise lilisenin koruyucusu baş melek Cebrail tasvir edilmiştir


Melek Tasvirli Mozaikler:





Kubbeye geçişi sağlayan köşe elemanlarının yüzeylerinde yalnız kafa ve kanatlardan ibaret olan dört melek tasviri yer alır


Eski fotoğraflarda Ayasofya










+REP HAKKETTİYSEM