İşte Atatürk'ün Banka Hesabı

İş Bankası arşivinde Ata'nın bütün hesap dökümleri bulundu

Bugün Türkiye iş Bankasının 76 kuruluş yıldönümü Yaklaşık bir yıldır, Cumhuriyet'ten bir yaş küçük bu bankanın belgeseli üzerinde çalışıyorduk
ODTÜ Tarih Bölümü Başkanı Prof Dr Uygur Kocabaşoğlu'nun Tarih Vakfı için deneyimli bir ekiple birlikte yaptığı bir araştırmaya dayanan belgesel, "Atatürk'ün bankası" adı altında bu gece ekrana gelecek
İzlerseniz göreceğiniz gibi, sözkonusu olan sadece bir bankanın kuruluş hikayesi değil, aynı zamanda yeni rejimin kendi iktisat politikasını oluşturma çabası
Belgeselin de danışmanlığını üstlenen Uygur Hoca son bir yılını bankanın arşivlerinde, depolarında belge bilgi derleyerek geçirdi ve birbirinden ilginç belgelere ulaştı Bunlar içinde en ilginç olanlar Atatürk'le ilgili
Atatürk, Türkiye İş Bankası’nın kurucusu, hissedarı ve destekçisiydi; ama aynı zamanda da müşterisi, mudisiydi
Kişisel mevduatını değerlendirdiği bankaydı
Bankanın yıllardır girilmemiş arşivinde Ata'nın cumhuriyetin ilk dönemine ait hesap defterleri hala duruyor
Prof Kocabaşoğlu'nun çok yakında çıkacak İş Bankası Tarihi kitabında yer vereceği bu belgeler, bu akşam yayınlanacak belgeselle ilk kez gün ışığına kavuşuyor

HİNTLERİN PARASI

Mustafa Kemal Paşa, İstanbul'la bağlarını koparıp Ankara'ya geldiğinde cebinde hiç parası yoktu
Kurtuluş savaşının en zorlu günlerinde imdada Hintlilerin, hilafeti kurtarmak için topladıkları 1 milyon lira değerindeki yardım yetişti
Gazi, 1920'lerin başında bu paranın bir kısmını savaşın finansmanı ve yaraların sarılmasında kullandı
Kalan parayı ise daha sonra değerlendirmek üzere bankaya yatırdı
Savaş bittikten sonra kayınpederi Uşakizade Muammer Bey, bu paralarla ne yapmayı düşündüğünü sorunca, Gazi konunun Celal (Bayar) Bey'e danışılmasını istedi Celal Bey "Bir banka kurulmasını” önerdi
Gazi Paşa, bankanın kuruluş sermayesinin dörtte biri değerindeki 250 bin liralık hisseyi Hindistan'dan gönderilen parayla satın aldı Ayrıca da bankanın kurulduğu gün, 207 bin 400 lira yatırarak ciddi bir maddi destek verdi
İş Bankası bu destek sayesinde kuruldu


2 NUMARALI HESAP

Gazi Paşa'nın bankada açtırdığı ilk hesap, işte o 207 bin 400 liralık "2 numaralı hesap" Bir ayrıntıya dikkatinizi çekmek isterim:
1924 yılında "1 no'lu hesap" ülkenin cumhurbaşkanına değil, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne ayrılıyor
Gazi, Meclis'ten sonra geliyor
Bugün İş Bankası'nın Etlik'teki arşivinde korunan bu hesap defteri, aslında ayrıntılı bir araştırmayı hak edecek kadar ilginç bir belge
Özellikle "2 no'lu hesap" Atatürk'ün değişik dönemlerde kullandığı toplam 5 hesaptan biri
Ama gerek işlem sayısı, gerekse yatırılan ve çekilen miktarların büyüklüğü açısından Atatürk'ün bankadaki en önemli hesabı
Hesabın ayrıntılı bir dökümü, Prof Kocabaşoğlu'nun kitabında yayınlanacak Ben burada bu hesaptan bazı ilginç ayrıntılar vermek istiyorum

İŞTE ATA'NIN BORDROSU

Mutemedi Hasan Rıza Soyak'a göre Atatürk 1927 senesine kadar 5 bin lira maaş ve 7 bin lira "fevkalade tahsisat" alıyordu Yani maaşı 12 bin liraydı
1927'den sonra buna "pahalılık zammı" adıyla 2 bin 480 lira ilave edildi
Peki kesinti?
Olmaz mı?
1927'de Gazi'nin maaşından yapılan kesintilerin toplamı 453 liraydı
1931'e gelindiğinde eline ayda net 13 bin 186 lira geçiyordu; 1932'de bir kanun ile yüksek maaş alanlara ağır bir vergi konunca Paşa'nın maaşından 5 bin 400 lira kesilir oldu Ele geçen miktar 9 bin 78 liraya düştü
Bunlar düzenli maaş gelirleri
Ancak Ata'nın asıl büyük gelirini bankanın hisse senetlerinin temettüleri oluşturuyor
Bir de buna satın alıp işletmesini üstlendiği çiftliklerin gelirleri ekleniyor

İNÖNÜ'YE YARDIM


Gider kalemlerine gelince Yine çiftlikler, getirdiği gelirden çok masrafa yol açıyorlar Atatürk, 1930'lu yıllarda Hazine'ye devredeceği bu çiftlikler için büyük harcamalar yapıyor
İkinci sırada, yakın çevresine yaptığı düzenli yardımlar geliyor
İlk yıllarda bu hesaptan Şişli Sıhhat Yurdu ve Tayyare Cemiyeti gibi kurumlara, terzi Anastas Ekonomidis, Samanpazarı'nda otelci Mustafa Ağa, müteahhit Erzurumlu Nafiz Bey gibi serbest meslek erbabına ve maiyetteki Vekiliharç Tahsin Bey, umumi katip Hasan Rıza Bey, Kalem-i Mahsusa memuru Ekrem Bey, seryaver Rusuhi Bey gibi kişilere de çeşitli miktarlarda ödeme yapılıyor
Bunlar içinde en ilginç olanlardan biri İsmet Paşa'ya yapılan ödemeler
Hesaplardan anlaşıldığı kadarıyla Gazi, yakın dostu İsmet Paşa'ya herhalde maaşının geçimine yetmeyeceği kaygısıyla -1925 yılı ocak ayından itibaren, yani bankanın kurulmasının hemen ardından- ayda 1000 lira yardım yapmaya başlıyor
Bu miktar 1929 yılından itibaren 2 bin liraya çıkarılıyor
Ve nihayet 1937'de, yani aslında küs oldukları bir dönemde 3 bin lira olarak belirleniyor
1925 başından 1938 Kasımına kadarki 13 yıllık sürede İsmet İnönü'ye Atatürk tarafından ödenen paranın toplamı 365 bin 150 lira tutuyor

R*** PARALARI

İşBankası'nın kurucu genel müdürü sıfatıyla Celal Bey 'in 1925-1938 yılları arasındaki maaşın 1000 lira olduğu düşünülürse İsmet Paşa'ya yapılan yardımın hiç de az olmadığı anlaşılır
Ancak Ata'nın harcamaları bununla da sınırlı değildi
Yine Soyak'ın verdiği bilgiye göre Köşk'ün yaverlerinin, muhafız polislerinin, müstahdemin iaşesi ve köşkün diğer masrafları da Atatürk tarafından yapılıyordu
Seyahatlerde ulaşım dışındaki, yemek ve içki dahil bütün masraflar tamamen kendi kesesinden çıkıyordu O dönemde Başvekil ve vekillere ödenen harcırah Cumhurbaşkanı için sözkonusu değildi

SON HESAP


Atatürk öldüğünde Ankara 3 Sulh hukuk mahkemesi İş Bankası'ndan Ata'nın bankadaki bütün hesabının bir dökümünü istedi
Banka, 1938 Kasımı itibarıyla "müşterisi" Mustafa Kemal Atatürk'ün nakit ve hisse senedi varlığını şöyle bildirdi:
2 numaralı hesap bakiyesi : 1 milyon 446 bin 872 lira
4 numaralı hesap bakiyesi : 53 bin 453 lira
649 numaralı (mareşallikten) tekaütlük hesabı : 19 bin 556 lira
Bunun dışında İş Bankasının her biri 10 lira değerinde nama yazılı 62 bin 900 hissesi;
Hamiline ait her biri 10 lira değerinde 56 bin 225 hissesi
569 adet müessis hisse senedi
Zonguldak Maden Kömür İşleri TAŞ'nin;
Nama muharrer, her biri 10 lira değerinde 12 bin 750 hisse
Hamiline ait, yine her biri 10 lira değerinde 12 bin 250 hisse
125 adet müessis hisse senedi
Türkiye İş Bankası'nın o dönemki sermayesinin 5 milyon lira olduğu düşünülürse, Atatürk'ün, 1,5 milyon lirayı aşan hesabıyla öldüğünde bankanın en büyük müşterilerinden biri olduğu söylenilebilir
Son bir not:
Ölümünden sonra da hesapta hareketlilik bir süre devam etti
Atatürk'e borçlu olanlar, hesaba para yatırdılar
Bu arada yine bu hesaptan mahkeme emrine 15 bin lira bloke edildi
Niye biliyor musunuz?
Atatürk’ün kefil olduğu şahıslara ait borçlara mahsuben

Ata kimlere para veriyordu?
İş Bankası arşivinden çıkan bilgiler Atatürk'ün her ay belirli kişilere düzenli ödeme yaptığını ortaya koyuyor Hesap dökümüne göre, Atatürk'ten maaş şeklinde aylık alanlar şunlar: İsmet (İnönü) Bey : 1925-1927 arası her ay 1000 ila 3000 lira Makbule (Atadan) hanım : 1927-1938 arası her ay 200 lira Bülent Nejat Hanım: 1927-28 yıllarında ayda 100 lira Fahima Zeliha Hanım : 1930- 1932 yıllarında ayda 100 lira Bay Yaşar (Okur) : 1931-38 yılları arasında ayda 100 lira Jandarma yüzbaşısı Hüsnü (Erkin) : 1931-38 arası ayda 100 lira

Can Dündar

osmanlı patişahının kaçıp gittiği bir ülkede tarumar olan bir milleti bir araya toplamayı başaran bitmiş tükenmiş bir milletten şimdiki güçlü türkiyeyi oluşturmuş eksileriyle artılarıylaoda bir insandıtıpkı bizler gibiyani hata insana mahsus bir şeydir hatasız kul olmaz olamazözlemi duyulan osmanlı pılıyı pırtıyı toplayıp kaçarken Atatürk bitmiş bir milleti bir araya toplamaya çalışıyorduya istiklal ya ölüm diyordu

ben kendi şahsıma aşırı dinciyimdir ALLAH tan başka kimseyi tanımam ALLAHı unutmama sebeb olacaksa şayet peygamberi bile tanımam

bir millet neye müstehaksa ALLAH o milletin başına o millete uygun idareciler getiriratatürkte kendiliğinden gelmemiştir ALLAH öyle irade buyurmuştur ki oda bu millete idareci olmuşturhatalara gelince osmanlı patişahlarının yapmış oldukları hatalar yokmudurmalları mülkleri ?zaten hazineler ellerinin altında deyilmiydi?sayısız cariyeler?taht vürüsü yüzünden kendi kanlarından olanları katledenler?dönen entrikalar? ihanetler?onlar sütten çıkma ak kaşıklarmıydı?

yönetimde adalet sisteminin çökmesi 4 halife döneminden sonra başlamıştırsonra gelenler ise biri 3 lira yemiş diyeri 5 lira

ben Atatürkü ALLAH için seviyorum zira ne olursa olsun ona bir vefa borcumuz varo insan ahirete intikal etmiş varsa bir suçu hesabını görmeye ALLAH kafidirvefa göstermeyenler en azından su i zandan vazgeçseler