Kütüb-İ Sitte Hadisler - Ribâ İle İlgili Hükümler

RİBÂ İLE İLGİLİ HÜKÜMLER

310 - Ömer İbnu'l-Hattâb (radıyallahu anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Altın altınla peşin olmazsa ribâdır Buğday buğdayla peşin satılmazsa ribâdır Arpa arpayla peşin satılmazsa ribâdır Kuru hurma kuru hurmayla peşin satılmazsa ribâdır"

Buhârî, Büyû 54, 74, 76; Müslim, Musâkât 79, (1586); Ebu Dâvud, Büyû 12, (3348); İbnu Mâce, Ticârât 50, (2160), (2259); Muvatta, Büyû 38, (2, 636-637); Tirmizî, Büyû 24 (1243); Nesâî, Büyû 41, (7, 273)

Yukarıdaki metin Sahiheyn'in metnidir Buhârî'nin bir rivayetinde, "verik (yani basılmış dirhem) verikle, altın altınla" şeklinde gelmiştir


311 - Ebu Saîd (radıyallahu anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) zamanında bize bayağı hurma veriliyordu Bu muhtelif cins kuru hurmanın bir karışımı idi Bu bayağı hurmanın iki ölçeğini bir ölçek iyi hurma mukabilinde satıyorduk Bu tarz Hz Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in kulağına ulaşınca şöyle buyurdu: "İki ölçek hurmaya bir ölçek hurma, iki ölçek buğdaya bir ölçek buğday iki dirheme bir dirhem olmaz"

Buhârî, Büyû 21; Müslim, Müsâkat 98, (1594, 1595, 1596); Tirmizî, Büyû 23, (1241); Nesâî, Büyû 41, 50, (17, 271, 272, 273); Muvatta, 32, (2, 632)

312 - Bir rivayette de şöyle gelmiştir: "Hz Bilâl (radıyallahu anh), Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a (iyi cins bir hurma olan) berni hurması getirmişti "Bu nereden?" diye sordu Bilâl (radıyallahu anh): Bizde âdi hurma vardı Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın yemisi için ondan iki ölçek vererek bundan bir ölçek satın aldık, dedi Bunun üzerine Hz Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm): "Eyvah! Bu ribânın ta kendisi, eyvah bu ribânın ta kendisi, sakın öyle yapma Şayet iyi hurma satın almak istersen elindekini ayrıca sat Sonra onun parasıyla iyi hurmayı satın al" dedi

Buhârî, Vekâlet 11; Müslim, Müsâkat 96, (1594); Nesâî, Büyû 41, (7, 271-272)

313 - Sahîheyn'de yer alan bir rivayette şöyle gelmiştir "Dinar dinarla, dirhem dirhemle başa baş misliyle değiştirilmelidir Kim fazla verir veya fazla alırsa ribâya girmiş olur"

Hadisi rivayet eden râvî der ki: "Ben dedim ki; "İbnu Abbas (radıyallahu anh) bunu söylemez Ebu Saîd der ki: "İbnu Abbas (radıyallahu anh)'a sordum: Sen bunu Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'dan mı işittin, Kitabullah'ta mı gördün? Bana şu cevabı verdi: "Bunun ikisini de söylemiyorum Siz, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı benden daha iyi tanırsınız Ancak bana Üsâme İbnu Zeyd (radıyallahu anh) haber verdi ki, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Sadece veresiye satışta ribâ vardır" buyurmuştur"

Müslim, Müsâkât 101, (1596)

314 - Müslim'in bir diğer rivayeti şöyledir: "Altın altınla, gümüş gümüşle, buğday buğdayla, arpa arpayla, hurma hurma ile, tuz tuzla başbaşa misliyle, peşin olarak satılır Kim artırır veya artırılmasını taleb ederse ribâya girmiştir Bu işte alan da veren de birdir"

(Müslim, Müsâkât 82)

Yine Müslim'de Ebu Hüreyre'nin bir rivayetinde "cinsleri farklı ise müstesna" denir

Müslim, Müsâkât 82, (1584)

315 - Ubadetu'bnu Sâmit (radıyallahu anh)'ten gelen bir başka rivayette (şu ziyade) ifade edilmiştir: "Bu çeşitler farklı olduğu takdirde peşin ise dilediğiniz gibi satın" Bu hadisi, Buhâri hariç , Beş Kitap rivayet etmiştir

Müslim, Müsâkât 81, (1587); Ebu Dâvud, Büyû 12, (3349-3350); Tirmizî, Büyû 23, (1240); Nesâî, Büyû 43, 44, (7, 274, 275, 276, 277, 278); İbnu Mâce, Ticârât 48, (2254)

316 - Ebu'l-Minhâl anlatıyor: "Zeyd İbnu Erkam ve el-Berâ İbnu Âzib (radıyallahu anh)'e sarf'tan (yani altınla gümüşü cinsi cinsine satmaktan) sordum İkisi de şu cevabı verdi: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) altının gümüş mukabilinde veresiye satılmasını yasakladı"

Buhârî, Büyû 80, 8, Şirket 10, Menakıbu'l-Ensâr 50; Müslim, Müsakât 87, (1589); Nesâî, Büyû 49, (7, 280)

317 - Fadâle İbnu Ubeyd (radıyallahu anh) buyuruyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a Hayber'de bulunduğu sırada altın ve boncuklarla yapılmış bir gerdanlık getirildi Bu satılık ganimet mallarındandı Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) altınların boncuklardan ayrılmasını emretti Derhal gerdanlığın altın kısmı ile boncuk kısmı birbirinden ayrıldı Sonra Hz Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm): "Altın, altına mukabil, tartısı tartısına satılsın" buyurdular

Buhârî hariç Beş Kitap tahric etti Müslim, Müsâkat 89, (1591); Tirmizî, Büyû 32, (1255); Ebu Dâvud, Büyû 13, (3351-3353); Nesâî, Büyû 48, (7-279)

318 - Müslim'de gelen diğer bir rivayette Haneş es-San'ânî der ki: "Biz Fadâle ile bir gazvede berâberdik Derken bana ve arkadaşlarıma ganimetten bir gerdanlık isabet etti Gerdanlık altın, gümüş ve kıymetli taşlardan yapılmıştı Ben bunu satın almak isteyerek, Fadâle'ye sordum Bana şöyle cevap verdi: Bunun altınını ayır, bir kafeye koy Kendi altınını da bir kefeye koy Sonra sakın misli mislinden fazla birşey alma! Zira ben Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle buyurduğunu işittim: "Kim Allah'a ve âhiret gününe iman ederse sakın misli mislinden fazla bir şey almasın"

Müslim, Büyû 91, (1591)

319 - Ebu Bekre (radıyallahu anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm), gümüşün gümüşe başa baş olmayan satışını yasakladı Bize altın mukabilinde dilediğimiz şekilde gümüş ve gümüş mukabilinde dilediğimiz şekilde altın satın almayı emretti" Müslim'in ziyadesinde "Bir adam "peşin mi?" diye sordu Ebu Bekre: "Ben böyle işittim" cevabını verdi Sahîheyn ve Nesâî rivayet etmiştir

Buhârî, Büyû 81, 77; Müslim, Müsâkat, 88, (1590); Nesâî, Büyû, 50 (7, 280-281)

320 - Yahya İbnu Sa'id (radıyallahu anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) Hayber'in fethi sırasında iki Sa'd'a (Sa'd İbnu Ebi Vakkâs ve Sa'd İbnu Ubâde), ganimet malından altın veya gümüş bir kabı satmalarını emretti Onlar, her üç (birim)'i aynı dört (birim) mukabilinde, veya her dört (birim)'i üç (birim) ayın mukabilinde sattılar Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) onlara: "Siz ribâ yaptınız, geri verin" emretti"

Muvatta, Büyû 28, (2, 632)


321 - Mücahid anlatıyor: "Ben İbnu Ömer (radıyallahu anh)'le beraberdim Ona bir kuyumcu gelerek: "Ey Ebu Abdirrahman! Ben altın işliyor ve bunu kendi ağırlığından fazla altınla satıyorum Böylece ona harcadığım el emeği miktarında fiyatını artırıyorum" dedi İbnu Ömer (radıyallahu anh) onu bu işten yasakladı Kuyumcu aynı meseleyi tekrar tekrar söyledi Her seferinde İbnu Ömer (radıyallahu anh) onu bu işten yasakladı ve son olarak da şunu söyledi: "Dinar dinarla, dirhem dirhemle satılır Aralarında fazlalık olamaz Bu, Peygamberimizin bize vasiyetidir, biz de size vasiyet ediyoruz (tebliğ edip duruyoruz)" Bu rivayet Muvatta'da tam olarak gelmiştir Nesâî ise sâdece Hz Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in sözünü kaydeder

Muvatta, Büyû 31, (2, 633); Nesâî, Büyû 46, (7, 278)

322 - Ata İbnu Yesâr anlatıyor: "Hz Muâviye (radıyallahu anh) altın veya gümüşten mâmul bir su kabını, ağırlığından daha fazla bir fiyatla satmıştı Kendisine Ebu'd-Derda (radıyallahu anh): "Ben Hz Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in bu çeşit alış-verişi yasakladığını işittim Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bunların satışı misline misil olmalı diye emretti" diye itiraz etti Hz Muâviye (radıyallahu anh): "Ben bunda bir beis görmüyorum" diye cevap verdi Ebu'd-Derda (radıyallahu anh) öfkelendi ve: "Muâviye'yi kınamada bana yardım edecek biri yok mu? Ben ona Hz Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'den haber veriyorum o bana şahsî reyinden söz ediyor Senin bulunduğun diyarda yaşamak bana haram olsun!" diye söylendi

Ebu'd-Derda bunun üzerine orayı terkederek Hz Öbek (radıyallahu anh)'in yanına geldi Durumu olduğu gibi ona anlattı Hz Ömer (radıyallahu anh) Hz Muâviye (radıyallahu anh)'ye bir mektup yazarak bu çeşit satışı (altının altınla satılması), misli misline ve ağırlığına denk olarak yapmasını emretti"

Muvatta, Büyû 33 (2, 634); Nesâî, Büyû 47, (7, 279)

323 - Üsâme İbnu Zeyd (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Ribâ veresiyededir" buyurdu

Buhârî, Büyû 40; Müslim, Büyû 102, (1596); Nesâî, Büyû 50, (7, 281)

Diğer bir rivayette: "Peşin alış-verişlerde (cinsler farklı ise fazlalık sebebiyle) ribâ olmaz" buyurulmuştur

324 - İbnu Ömer (radıyallahu anh) anlatıyor: "Ben dinarla deve satıyor, dinar yerine gümüş alıyordum Bazanda gümüşle satıyor, onun yerine dinar alıyordum Bu durumu Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a arzederek hükmünü sordum "O andaki (aynı meclisteki) kıymetiyle olunca bunda bir beis yok" buyurdu"

Tirmizî, Büyû 24, (1242); Ebu Dâvud, Büy û 14, (3354-3355); Nesâî, Büyû 50, (7, 281-282); İbnu Mâce, Ticârât 51, (2262)

325 - Ebû Dâvud'un bir rivayetinde şöyle gelmiştir: "O günün fiyatıyla almanda bir beis yoktur, yeter ki aranızda (henüz ödenmeyen) bir miktar olduğu halde birbirinizden ayrılmış olmayasınız"

Ebu Dâvud, Büyû 14, (3354, 3355)

326 - Ma'mer İbnu Abdillah İbni Nâfi (radıyallahu anh)'nin anlattığına göre, kölesine, bir sâ' buğday vererek pazara yollar ve: "Bunu sat, parasıyla arpa satınal" der Köle gider Onu vererek bir Sâ'dan bir miktar fazla arpa satın alır Köle dönünce, Ma'mer (radıyallahu anh) ona "Niye böyle yaptın? Çabuk git ve geri ver Misli misline denk al Zîra ben, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı işittim, şöyle diyordu: "Yiyecek, yiyecekle misli misline denk olmalıdır" O zaman yiyeceğimiz arpa idi Kendisine: "Ama bu arpa onun misli değildir" dendi ise de: "Ben arpanın buğdaya benzemesinden korkarım" cevabını verdi "

Müslim, Müsâkât 93, (1592)

327 - İmam Mâlik'e ulaştığına göre, Süleyman İbnu Yesar demiştir ki: "Sa'd İbnu Ebi Vakkas'ın merkebinin yemi bitmişti Kölesine: "Ailene ait buğdaydan bir miktar götür, ona mukabil arpa satın al, sakın mislinden fazla almayasın" dedi

Muvatta, Büyû 50, 52, (2, 645)

328 - Ebu Ayyaş'ın -ki ismi Zeyd'dir- anlattığına göre: "Sa'd İbnu Ebi Vakkas (radıyallahu anh)'a, beyaz buğday mukabilinde kabuksuz arpa satın almanın hükmünü sorar Sa'd (radıyallahu anh) kendisine "Hangisi daha kıymetli? diye sorar Zeyd: "Beyaz buğday" der Sa'd onu bu işten men eder ve der ki: "Ben Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a kuru hurmayı tâze hurma mukabilinde satın alma hakkında sorulduğu zaman işitmiştim Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bunu sorana: "Tâze hurma kuruyunca ağırlığını kaybeder mi?" dedi Adam "evet" cevabını verince, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) onu bu işten men etmişti"

Tirmizî, Büyû 14, (1225); Ebu Dâvud, Büyû 18, (3359); Muvatta, Büyû 22, (2, 624); Nesâî, Büyû 36, (7, 269); İbnu Mâce, Ticârât 53, (2264)

329 - Ebu Dâvud'un diğer bir rivayetinde: "Hz Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm), taze hurmayı kuru hurma ile veresiye satmayı yasakladı" denir"

Ebu Dâvud, Büyû 18, (3360)