Ağız

AĞIZ (DİL BİLİMİ)

Bir dilin, bölgelere ya da toplumsal kesimlere göre gösterdiği değişik özellikler Karadeniz ağzı, Trakya ağzı, esnaf ağzı vb Bunlara şive de denir
Örnek:
İstanbul ağzındaki “g”leri Rizeliler “c” gibi çıkarır “Geldim, gördüm, gittim” yerine “Celdum, cördum, citdum” derler Orta Anadolu’nun birçok yöresinde “k”ler çoğu zaman “g” olarak söylenir Konya yerine Gonya, Kayseri yerine Gayseri, kocaman yerine gocaman denir
Anadolu’da birçok yerde İbrahim yerine “Irbaham”, limon” yerine “ilimon”, sıcak yerine “ısıcak” denmesi de bir ağız farklılığıdır
Batıya doğru gidildikçe ağızlarda farklılıklar değişik bir boyut kazanır Rumeli Türkleri kısa, kesik ve devrik konuşmayı sever “A be cancağızım, süledim (söyledim) sana yapasın bu işi”
Ağızlar, dilin ana yapısından kopukluk göstermezler Bir başka deyişle, değişik ağızları kullanan insanlar, birbirleriyle anlaşabilirler Bu nedenle, ağız ve lehçe arasında önemli bir fark vardır
Türk toplumunda ağızların belirgin bir biçimde ortaya çıkışı Osmanlı Döneminde olmuştur Bilindiği gibi Osmanlı toplumu özellikle de İstanbul çok değişik bölgelerden gelen insanların yaşadığı bir toplum yapısına sahiptir Bu değişik özellikler edebiyat eserlerine de yoğun bir biçimde yansımıştır Örneğin Karagöz ve Hacivat’ta ya da çeşitli orta oyunu eserlerinde farklı ağızların sıkça kullanıldığı görülür
Günümüzde Türkçenin resmî ağzı olarak İstanbul ağzı temel alınmıştır Kitle iletişim araçlarının giderek yaygınlaşması sonucunda ağızlardaki önemli farklılıkların azalması beklenebilir


AĞIZ(FEN)
İnsan ve hayvanların besinlerini aldığı, dudaklar arasındaki açıklık Ağız yapıları her canlı grubunda, beslenme özelliğine göre değişiklik gösterir Örneğin ilkel omurgalı canlılarda çene yoktur Gelişmiş olanlarda çene besinin alınmasına ve üzerinde bulunan dişler de besinin daha iyi değerlendirilmesine yardımcı olur İnsanlarda ve bazı otçul memelilerde, ağza alınan besin öncelikle mekanik olarak parçalanır ve tükürükle ilk sindirim işlemi başlar Ağız boşluğu çevresindeki tükürük bezlerinden salgılanan tükürük, besinin bir bölümünü ıslatır ve çözer Böylece, sindirim kanalının sonraki bölümlerinden geçmesi kolaylaşır İnsan tükürüğünde bulunan nişasta parçalayıcı bir enzim, besinlerdeki nişastanın ağızda parçalanmaya başlamasını sağlar