Gebelik ve Ultrason

Gebelik ve Ultrason
gebelikte ultrason - hamilelikte ultrason

Özellikle son 25 yıldır yapıla gelen ultrason muayeneleri, günümüz modern tıbbında gebelik izlemlerinin vazgeçilmez bir parçası
haline gelmiştir

Ultrason, halen dünyadaki pek çok merkez tarafından gebelere uygulanabilen non-invaziv (hastaya zararı olmayan) bir yöntem olarak kabul edilmektedir Esas olarak ana gövde, prob (tansducer), monitör, kamera ve printer gibi parçalardan oluşur

Temel prensibi; yüksek frekanstaki ses dalgalarının hasta üzerine uygulanan prob aracılığı ile doku ve organlara gönderilmesiyle, bu dokulardan yansıyan dalgaların yine aynı prob ile alınarak bir ekran üzerine yansıtılmasıdır

Direkt batından (transabdominal) uygulanabileceği gibi , vaginal (transvaginal) veya rektal (transrektal) uygulamalar da söz konusu olabilir


Transvaginal (vajen içi) uygulamalar; transvajinal probla genelde infertilite, jinekolojik problemlerle, ilk trimester gebeliklerinde uygulanır (yandaki resimde)

Normal gebelik takiplerinde ise transabdominal yolla (karından) konveks ve lineer (düz) problar kullanılır

İnfertilite ve jinekolojik problemler için transvaginal yolla yapılan ultrasonlarda mesanenin dolu olması gerekmediği için daha rahat ve daha net görüntü almak mümkündür

Gebelerin temel ultrasonografik değerlendirmelerinde nelere bakılır?

(American College of Obstet& Gyn)
Fetus (bebek) sayısı
Fetal prezantasyon (bebeğin geliş şekli)
Fetal pozisyon (bebeğin duruş şekli)
Plasental lokasyon (plasenta yerleşimi)
Amniyon sıvı miktarı
Gestasyonel (gebelik) yaş
Maternal (annedeki) pelvik kitlelerin teşhis ve değerlendirmesi
Bebeğin gözle görülebilen anatomik yapısı


gebelikte ilk ultrason muayenesi ne zaman yapılmalıdır

Son adet tarihinden itibaren 40 hafta süren gebelikler özellikleri yönünden üç ayrı döneme ayrılır:
1 trimester (ilk 13 hafta, ilk üç ay)
2 trimester (14-27 haftalar arası, ikinci üç ay)
3 trimester (27-40 haftalar arası, son üç ay) olmak üzere

İlk ultrason muayenesi, amacına uygun olarak hastaya göre değişiklik gösterebilir Örneğin fetüsün gestasyonel yaşa uygunluğunu görmek için en doğru zaman ilk trimester iken, konjenital (doğuştan gelen) anomalilerin saptanması için bu 18-22 haftalar arasıdır Çünkü midgestasyon (gebeliğin orta dönemi) olarak anılan bu dönemde organogenesis (organların gelişimi) tamamlanmış ve anatomik oluşumlar doğru değerlendirme için uygun büyüklüğe ulaşmıştır

Genel olarak, hasta doktoruna geldiği ilk muayenesinde ultrasona alınmasında fayda vardır

Tek amniyon kesesinde tek koryonlu "ikiz gebelik"
(Çok nadir görülür, tüm ikiz gebeliklerin yaklaşık 100 de birinde karşımıza çıkar)
Ayrıca günümüzde, son üç ay içinde bebeğe ultrason ile birlikte yapılan Non- stres test (NST), Doppler USG ve Biyofizik skorlama gibi ilave tetkiklerle fetal iyilik hali daha yüksek güvenirliliklerle değerlendirilebilmektedir

Bebeğin rahim içindeki gelişiminin değerlendirilmesinde sıklıkla kullanılan parametreler :
• CRL (Crown-rump lenght): Popo ile baş tepesi arası uzunluk
• BPD (Biparietal diameter): Başın enlilemesine çapı
• HC (Head circumference): Baş çevresi
• OFD (Occipitofrontal diameter): Başın uzunlamasına çapı
• TCD (Transvers cerebellar diameter): Beyinciğin enlilemesine çapı
• FL (Femur lenght): Uyluk kemiğinin uzunluğu
• AC ( Abdominal circumference): Karın çevresi
• Diğer: Ulna, Tibia, Humerus, Klavikula kemiklerinin uzunlukları ve her iki göz arası mesafenin ölçülmesi

gebelikte ilk trimesterde nelere bakılır

Normal gebeliklerde gebeliğin ilk bulgusu, uterusun orta kısmında yer alan gestasyonel kesenin görülmesidir

Karından yapılan ultrasonografi ile bir embriyonun 6 hafta 4 günlükken kalp atışları ve 8 haftalıkken de hareketleri görülebilir Transvaginal (vajenden) yaklaşım ile bu ölçümler 6 gün daha önce olabilir

CRL (Crown-rump lenght); yani embrionun baş-popo uzunluğu ilk trimesterde bebeğin yaşını belirlemede en önemli kriterdir Bu trimesterde gestasyonel kesenin düzenliliği, bebeğin kalp atım hızı ve hareketleri ile yolk sac’ın (gebelik halkası) büyüklüğüne bakılır

Ayrıca bebek sayısı, plasenta yerleşimi ve serviks (rahim ağzı kısmı) uzunluğunun ölçümüne yapılır Rahim veya yumurtalıklarla ilgili patolojiler (myom, kist gibi) değerlendirilir

İlk trimester sonunda bazı fetal organlar rahatlıkla izlenebilir Bu dönemde ultrason yapılmasındaki en önemli amaç gebelik yaşının belirlenmesi, bebeğin kalp atışlarının ve vucüt hareketlerinin görülmesidir

CRL ölçümü, ilk üç ayda bebeğin yaşının saptanmasında kullanılan en güvenilir yöntemdir Ancak 12 gebelik haftasından sonra değerini yitirerek yerini diğer parametrelere bırakır

İlk üç ayı tamamlayan fetüs minyatür bir insan görünümündedir 2- 3 trimesterler büyüme dönemi olup bu dönemlerde fetüsün tüm iç organlarını görmek mümkündür


İkinci ve üçüncü trimester ultrasonunda nelere bakılır

Bu dönemde yapılan ultrasonlardaki ana
sebepler; bebeğin gelişimi görmek, organ
yapılarını izlemek ve iyilik halinin tespitidir

Ayrıca amniyon mayisi, plasenta ve kordonu da yine değerlendirme kapsamındadır


Öncelikle bebeğin geliş şekline bakılır Gelen kısım baş, makad veya diğer kısımlar olabilir Ayrıca bebek oblik(çapraz) veya transvers (enlilemesine) duruşta olabilir Genelde değerlendirmeye başın çap ölçümleri ile başlanır

BPD ölçümleri, ikinci trimesterin hemen başından itibaren gebelik yaşı belirlemesinde güvenirliliği ve kolay uygulanabilirliği yönünden altın standarttır 2 trimesterin hemen başlarında yalnızca 6 günlük yanılgı payı mevcuttur

Fetal organlar baştan başlanılarak aşağıya doğru inilmek suretiyle gözlemlenir Bebeğin omurga yapısı boyundan popoya kadar ayrıntılıca incelenir Fetüsün tüm kemik yapıları, el, kol ve bacaklar parmaklara kadar gözden geçirilir

Özellikle 20-22 haftalar arası yapılan ultrasonlarda bebeğin kalbini tam olarak değerlendirmek mümkündür Yalnızca kalbin düzgün dört odacık görünümünü, ana damarların kalpten çıkışlarını ve normal ritmini görmek bile pek çok belirgin anomalileri ekarte ettirir

Ayrıntılı kalp muayeneleri gerektiğinde “fetal ekokardiografi” ile konjenital anomaliler teşhis edilebilmektedir

Ayrıca gebe ultrasonlarında fetüs dışındaki rahim içi diğer yapılar da incelenir Amniyon sıvı miktarı ve görünümü, amniyotik bant varlığı, plasental yaş ve yerleşimi, umblikal kord ve içindeki damar yapılar da izlem kapsamındadır

Tam bir gebe ultrasonunda fizyolojik yönden bebeğin hareketleri, tonusu (kas gerginliği), solunumu ve duruşu da incelenmelidir

3 trimesterde, normal biyolojik değişkenliklerden ötürü gebelik yaşını saptamak zorlaşabilir Yine de abdominal çevre, BPD, FL ve baş çevreleri ölçümleri yardımıyla bebeğin tahmini ağırlığı saptanabilmektedir

Ultrasona ek olarak bebeğin iyilik halini gösteren diğer testler nelerdir?

Ultrasonografi gebelik takiplerinde fetal anomali ve gestasyonel yaş belirlemesinde her ne kadar çok önemli bir yere sahip olsa da özellikle yüksek riskli gebeliklerin izlemindeki ultrasonografi muayenelerine ek olarak, gebelik haftasına uygun biçimde yapılacak olan Non-stres test(NST), Biyofizik skorlama, Doppler USG, bebek hareket izlemleri gibi yöntemlerle de desteklendiğinde alınan sonuçlardaki başarı daha da artacaktır

Tüm bu çalışmaların amacı dünyaya sağlıklı yüzlerle bakacak bireyler getirmek ve daha sonralarda ortaya çıkabilecek tehlikelerin önüne geçmektir

“Unutulmamalıdır ki sağlıklı toplumlar ancak sağlıklı bireyler ile oluşturulabilir”


ultrasonun kadın hastalıklarındaki önemi

Ultrason;
Devamlı veya tekrarlayan kasık ağrılarının nedenlerinin taranması
Yumurtalık (over) kistlerinin teşhisi
Düzensiz adet kanamalarındaki nedenin açığa çıkarılması
Rahimden gelişen myom (ur) ve poliplerin teşhisi
Rahim anormalliklerinin ortaya çıkarılması
Rahim içinde kaybolan spirallerin bulunması
Dış gebeliğin teşhis ve takibi
Batın içinde yer kaplayan abse ve tümörlerin görüntülenmesi
Kanser taramaları
Menopozda hormon tedavisi ve izlemleri
Kısırlığın teşhis ve tedavisi gibi gebelik dışında jinekoloji-infertilite-onkoloji ile ilgili pek çok alanda hekimlerin önemli bir yardımcısıdır