Çocuklarda utangaçlık

Utangaçlık çok sık görülen bir duygudurderhal herkes yeni sosyal durumlarda belirli ölçülerde sosyal kaygı yaşayabilmektedir esasında kişinin yeni sosyal duruma ve mümkün tehditlere karşı lazım önlemleri alması açısından adaptif, koruyucu bir özellik olarak da değerlendirilebilir

peki neden bazı çocuklar diğerlerine göre daha utangaçtır ? utangaçlığın belirli bir kısmı öğrenilir yani, aile çevresi ve kültürel normlar diğer çevrelere göre kişinin daha utangaç görülmesine yol açabilir örneğin çinli çocuklar, isveçlilere, ya da amerikalılara göre daha az konuşkandırlar bazı aileler çocuklarını sosyal ilişkilerden daha uzak ve çekingen olmaları yönünde yönlendirir ve bu yönde ödüllendirebilirler

öte yandan, utangaçlığın biyolojik ve mizaçla ilişkili yönleri üstüne bulgular günden güne artmaktadır diğer kişilik çeşitlerine göre utangaçlığın daha fazla genetik özellik gösterdiği görülmüştür evlat edinilen çocuklarla yapılan çalışmalar da, biyolojik annenin çocuğun sosyal özellikleri açısından belirleyici olduğunu ortaya koymuştur

genel anlamda sosyal endişelerin devamlı olduğu ve kişinin yaşamını zorlaştırıcı, ya da önleyici olabildiğinde sosyal anksiyete bozukluğu (sab) tanısı akla gelebilir

sab nin bilinen ilk tanımı, hipokrat tarafından sosyal ortamlarda yüz kızarmasını çağrıştıran eritrofobi ismiyle yapılmıştır utangaçlık düzeyindeki sosyal anksiyete, sosyal olarak kabul görmeyi sağlayabildiği ölçüde uyumlu bir özellik olabilmekteyken, aşırı tehdit algısı ve insanlardan uzaklaşmaya neden olabilen sosyal anksiyete işlevselliği önemli kademede bozabilmektedir günümüzde çocuk ve ergenlerde sab tanımı içerisinde, erişkinlerde de olduğu gibi en sık, toplum içerisinde konuşma, yemek yeme, yazı yazma; partilere katılma; otorite figürleri ile konuşma; sosyal ilişkilere katılma korkusu; sosyal ortamlarda nefes darlığı, yüz kızarması, çarpıntı, baygınlık, titreme, ağız kuruluğu, kaslarda gerginlik, karın ağrıları, ölme isteği ve baş ağrısı gibi fiziksel şikayetler yer alır

çoğu anksiyete bozukluğu gibi sab da sıklıkla çocukluk çağında başlamaktadır son yıllarda yüksek görülme oranı ve işlevselliği belirgin kademede etkilemesi nedeniyle sab daha fazla dikkat çekmeye başlamıştır erken başlangıcı ve henüz patolojik düzeye gelmeden tespiti ile koruyucu yaklaşımın sağlanması olası olabilmektedir

yaşam-boyu görülme oranı %13 3 tür (erkekler: %11 1, kadınlar: %15 5) ve kişinin işlevselliğini olabildiğince negatif etkileyen bir psikopatoloji olan sab sıklıkla ergenlik (13-20, ort: 15 5) yaşlarında başlamaktadır bu çocukların sosyal becerileri seviyeleri düşük olarak kalır, daha az arkadaş sahibi olurlar, belirgin olarak yalnızlık yaşayabilirler ve çok sayıda aktiviteden uzak dururlar bazı olgularda sosyal anksiyete okul korkusuna sebep olabilir yine bazı sab olguları, sosyal kaygıları neticesi davranım problemleri, karşı gelme davranışı, alkol ve madde kullanımı gösterebilirler



ne yapmalı ?

çocuğunuzun özelliklerini tanıyın ve onu bir tüm olarak kabul edin onun bütün ilgi alanlarına ve duygularına duyarlı olmak ve kabul edici (daha az eleştirel) yaklaşım onun özgüvenini arttırmak açısından ilk adımlardan biridir

özgüvenini arttırın utangaç çocuklar sıklıkla kendileri ile ilgili negatif düşüncelere sahiptir ve insanlar tarafından kabul edilmediklerini düşünebilirler onların becerilerini keşfetmelerine ve geliştirmelerine rehberlik edin kendini iyi hisseden, özgüvenli çocuklar nadiren utangaçlık hissederler

sosyal becerilerini geliştirin onun sosyal ilişkilerde yaşadığı güçlüklerin nedenlerini araştırın ideal "sosyal beceri sözcükleri", "sosyal beceri yöntemleri" konusunda yol gösterin ufak yaşlardan başlayarak sosyal ortamlara (ör, spor kulübü, dans okulu, tiyatro vs) girmesini ve sosyal becerilerini geliştirme fırsatı bulmasını sağlayın

yeni ortamlara alışması/ısınması için fırsat verin tehdit edici olarak algıladığı bir ortama girerken aşırı zorlayıcı olmamaya dikkat edin, oraya alışabilmesi için vakit verin ve pozitif özelliklerine (çocuğa ve ortama ait) dikkat çekin

yardım almayı ihmal etmeyin genellikle kronik ve dirençli bir özellik olduğundan ve daha şiddetli olgularda kaygılarla başa çıkmak çok zor olabildiğinden, biyopsikososyal iyilik halinin devamı, temini için lazım olduğunda psikiyatrik, psikolojik yardım fırsatlarını araştırın