Bingöl /Bingölde Turizm /Bingöl Tarihi /Bingöl Yöresel Yemekleri

Bingöl Yöresel Yemekleri

Yöresel Yemekler




Yöre ürünlerine dayanan Bingöl mutfağında yemeklerin çoğu bulgur, ayran, süt, et, çökelek ve yenilebilir bitkilerden yapılmaktadır Çorba, bulgur pilavı ve daha ziyade hamura dayalı olarak yapılan gömme, sirın, tutmaç, keşkek gibi yemekler en çok yapılan yemek türlerindendir Halkın büyük bir kısmı kırsal kesimde yaşadığı için tarımsal ürünlerden ve ona bağlı olarak hayvansal ürünlerden istifade ederek beslenme ihtiyacını karşılamaktadır Bunların dışında sebzeli yemekler, tatlılar, turşular ve kahvaltılık ürünlerde yöre mutfağına zenginlin ve çeşitlilik katan diğer besin maddeleridir
Pek çok yörede olduğu gibi Bingöl yöresinde de yaz ve kış mevsiminde yenilen yemekler farklılık göstermektedir Yazları sebzeli; kışları ise etli ve kurutulmuş sebzelerden yapılan yemekler ile hamur işi yemekler rağbet görmektedir Yine yemekler sabah, öğlen ve akşam öğünlerinde de farklılık arzederler Şehir merkezinde kahvaltıda çay, süt, çökelek, peynir, tereyağı, zeytin ve benzeri yenildiği gibi mercimek ve ezo gelin, yayla çorbalarına da rağbet edilmektedir Öğle ve akşam yemekleri de daha ziyade bulgurlu, hamurlu, etli ve sebzeli yemeklerdir Özellikle akşam yemekleri erkeklerin eve geldiği en kalabalık öğün olduğu için günün en iyi hazırlanan yemekleridir Ayrıca bazı özel günlerde ve durumlarda (bayram, mevlüt, taziye, ramazan ayı orucu) yemekler daha özene bezene yapılır Diğer yörelerde olduğu gibi en seçkin ve en leziz yemek pişirilir Etli, sebzeli yemekler, çorbalar, turşular, içecekler ve tatlılar hazırlanır
Yöre mutfağında dikkati çeken bir başka özellikte pişirilen ekmeklerdir Fabrika ekmeğinin yanında halk mümkün mertebe yörede tandır veya sacda pişirilen ekmeğe yönelmektedir Birçok aile kendi yaptıkları ekmeği tüketmektedirler Bu hususa şehir merkezlerinde de rastlamak mümkündür Bingöl ve köylerinde ekmek ağırlıklı olarak buğday unundan yapıldığı gibi mısır ve darı unundan da yapılmaktadır Köylerde halkın “ nun kuryek “ tabir ettiği ekmek ayrı bir tada sahip olup çevrede çok sevilen bir ekmek çeşididir Bingöl yemekleri çorbalar, pilavlar, sebzeli ve yenilebilir bitkilerden yapılan yemekler hamura dayalı yemeklerdir Salatalar, tatlılar ve turşular gibi çok yönlü bir çeşitliliğe sahiptir Tatlılar arasında Bingöl burma kadayıfı ve diğer kadayıf çeşitleri meşhur olup ayrı bir lezzete sahiptir
Köfteler: İçli köfte, sulu köfte, yoğurtlu köfte, kuru köfte, kabak köftesi, yumurtalı köfte, ayranlı köfte, kızartma köfte, gıldırık köfte, çiğ köfte
Turşular: Acı biber turşusu, lahana turşusu, domates turşusu, fasulye turşusu, patlıcan salamura, yaprak salamura, biber salamura
Tatlılar : Burma kadayıf, silki baklava, aşure, zerde, sütlaç, revani, un helvası, dolanger
Yukarıda adı geçen köfte, tatlı ve turşu çeşitlerinin çoğu Bingöl yemek kültürüne zaman içinde etkileşimler neticesinde girerek ona zenginlik katmıştır Bunların yanında Bingöl’e mahsus olan onun yemek kültürünü başlıca mahalli yemekler şunlardır:
Löl (gömme), mastuva, ayran çorbası (germe dui), turakin (patıfe), tutmaç çorbası, kılç, lopık, maliyez, parmar (semiz otu), pılık
Bu mahalli yemeklerin malzemesi ve yapılışına ayrıntılı olarak bakalım:
GÖMME : Malzemesi: 1 Kğ un, 1 kğ ayran ve 1/2 kğ tereyağı ve sarmısak Yapılışı: Özellikle kış mevsiminde yapılan ilimize özgü bir yemek çeşididir Kullanılan malzemeye göre bir kaç isim alır Asıl gömme killi topraktan yapılmış özel bir ocakta pişirilmekle beraber bazan iki sac arasında pişirilir Hazrılanan hamura (mayasız olacak, sadece un ve suyla yoğrulacaktır) ocağın büyüklüğüne göre kalın ve yuvarlar bir ekmek şekli verilir Kızgın ocağın tabanı temizlendikten sonra ocağa konur Üzerine sac kapatılır, ateşle örtülür ve pişirilmeye bırakılır İyice pişirilen ekmek çıkarılır Biraz soğutulur ve geniş bir kabın içine ufak ufak doğranır Üzerine sarmısaklı ayran dökülür Ayrıca bir tavada eritilen kızgın yağ dökülerek hoşafla birlikte servis yapılır
AYRAN ÇORBASI : Malzemesi : 1 veya 2 kğ ayran (yoğurt), 1 kaşık tuz, bir avuç un, 1 adet yumurta, 500 gr döğme ve bir avuç nohut Yapılışı : Geniş bir tencerenin içine ayran boşaltılarak içine un, yumurta sarısı ilave edilip iyice karıştırılır Normal bir ateşte tahta kaşıkla kaynayıncaya kadar karıştırılır Ayran kaynara geldikten sonra nohut ilave edilir Biraz sonra ateşten alınıp servis yapılır
MASTUVA : Malzemesi : 2 kğ ayran, 250 gr pirinç, 125 gr tereyağı Yapılışı: Pirinç ayıklanıp yıkandıktan sonra geniş bir tencereye konur ve ayran ilave edilir Karıştırılarak normal yanan ocağa konur Ayranın çürümemesi için kaynayıncaya kadar tahta bir kaşıkla (kepçeyle) sürekli karıştırılır Kaynadıktan sonra karıştırma işlemi bırakılarak katı hale gelene kadar pişirilir
Tutmaç Çorbası
Malzemesi: 500 gr Un, 1 kgyoğurt, 2 baş sarımsak, 1 kaşık tereyağı, 200 grkavurma, yeteri kadar toz biber, nane ve tuz
Yapılışı : Un biraz tuz ile yoğrulur Hamur haline getirilip, yoğrulan hamur kağıt inceliğinde yufkalar haline getirilir Temiz bir bez üzerinde tek tek istenilen büyüklükte kesilir Önceden hazırlanmış yoğurda bir miktar su karıştırılıp hafif ateşte kaynayıncaya kadar karıştırılır 5 dakika kaynadıktan sonra kesilmiş olan yufkalar ilave edilir Bir miktar kavurma içine atılarak 15 dakika sonra ateşten indirilir Tavada eritilen tereyağına isteğe göre acı biber, nane konarak ateşte kavrulur Tabaklara konan çorbaya bu sos ilave edilererk servis yapılır
Sorina Pel
Malzemesi : Yufka ekmek, yoğurt, Sarımsak, tuz ve Tereyağı
Yapılışı : Pişirilip hazırlanan yufkalar 4-5 cmdürülür Dürülen yufkalar hamur tahtası üzerinde yine 4-5 cm Aralıklarla kesilir Kesilen parçalar dik gelecek şekilde yan yana sıkı sıkıya dizilir Dövülen sarımsakla yoğurt katılarak sarımsaklı yoğurt yapılır Dizilen ekmeğin üzerine dökülür Daha sonra üzerine kızartılmış tereyağı ilave edilerek yemek servise hazır hale getirilir
Keldoş
Malzemesi : Un, tuz, ılık su, ayran, tereyağı
Yapılışı : Mayasız una ılık su katılarak iyice yoğrulur Yoğrulan hamur orta büyüklükte bir tepsiye konarak el ile tepsinin içinde dağıtılarak düzeltilir Yanan ocaktaki köz açılır, altındaki kül temizlenir, tepsideki hamur közün içinde açılan yere düzgün konularak üstü sac ile örtülür Sacın üstüne köz ateş konur, iyice kızartıldıktan sonra ekmek çıkartılarak soğumaya bırakılır Soğuyan ekmek ufak ufak bir kaba doğranır, daha önce hazırlanan sarımsaklı ayran ve tereyağı üzerine dökülerek servis yapılır

Bingöl Adının Oluşumu


Bingöl'ün bilinen en eski ismi Cebel-cur dur Cebel dağ, Cur akan anlamındadır Bu kelimenin zamanla Çabakçur şeklinde telaffuz edildiği ihtimali kuvvetlidir Zaten Çabakçur akan temiz su anlamına gelir

Evliya Çelebiye göre bu isim Büyük İskender tarafından verilmiştir Rivayete göre Büyük İskender vücudundaki dayanılmaz ağrılar için nice hekimlere baş vurduğu halde şifa bulamaz Bunun üzerine Ab-Ul Hayat (ölümsüz hayat) suyunu aramaya başlar Uzun aramalardan sonra kaynağı kendisi olmasa da o sudan içip dayanılmaz ağrılardan kurtulur Faydasını gördüğü bu suya "Makdis lisanı" üzerine cennet suyu anlamına gelen Çabakçur adını verir Doktorlarına, sizlerin çare bulmadığınız ağrılarıma Allah cennet ırmaklarından deva verdi Burada benim adıma bir kale yapın ve adını Çabakçur koyun demiştir Daha sonra çeşitli kaynaklarda Mingöl olarak karşımıza çıkar Mingöl göller bölgesi anlamındadır Mingöl kelimesi de zamanla halk tarafından Bingöl şeklinde telaffuz edilmiş bin tane göl anlamındadır

Daha sonra Bingöl'e Çevlik denmiştir Bağ bahçe anlamındadır Bu ad günümüzde yöre halkı tarafından halen kullanılmaktadır

1874 yılında yapılan bir idari düzenlemeye dayanılarak 1881 de Bitlis vilayeti kuruldu Çabakçur ve Genç bölgesi Bitlis Vilayetine, Kiğı Erzincan'a, Karlıova Muş'a bağlandı

Cumhuriyetin ilanından sonra 1926 yılında Elazığ, 1929 senesinde Muş'a bağlanan Bingöl, 1936 yılında çıkarılan bir kanunla il haline getirildi Bu kanunun Bingöl iline ait metni aynen şöyledir "Yeniden 9 kaza ve 5 vilayet teşkiline ve bunlarla 32 Nahiyeye ait Kadrolar Hakkında Kanun

Kanunun numarası:2885

Kabul Tarihi:25-12-1935

Resmi Gazete ile Neşir ve ilanı: 4 Ocak 1936

Numara:3197

Madde 5: Muş vilayetinin Çabakçur, Genç, Solhan, Bingöl kazaları ile Erzincan vilayetinin Kiğı kazasından teşekkül etmek ve merkezi Çabakçur kasabası olmak üzere Bingöl vilayeti kurulmuştur"

1945 yılında il merkezi olan Çabakçur'un adı Bingöl olarak değiştirilmiştir

Turizm




Bingöl İli, özellikle doğa zenginliği ile yerli ve yabancı turistleri kendine çekebilecek potansiyele sahiptir Bingöl, temel çekiciliğini doğasının zenginliğinde ve güzelliğinde bulmaktadır
Bingöl'ün doğa güzelliğini ünlü Türk yazarı ve gezgini Evliya Çelebi , seyahatname adlı eserinde uzun uzadıya anlatır Evliya Çelebi , Türkiye'nin çeşitli yörelerinde bulunan yaylaları ismen sayar ve bu yaylaların içinde en meşhur, en güzel ve en beğenilen yaylanın Bingöl Yaylası olduğunu söyler Ünlü gezgin, Bingöl yaylalarında bulunan bitki türlerinden, çok çeşitli çiçeklerden, göllerden ve bu göllerde yetişen balık türlerinden hayranlıkla söz eder ve göllerle ilgili efsaneleri dile getirir

Yaylalar ve doğal göllerin yanında göletler, ormanlar, mesire yerleri, soğuk sular, termal su kaynakları, içmeler, Güneşin Doğuşu, Yüzen Ada, av turizmine ve kış sporları etkinliklerine uygunluk doğaya dönük turizm potansiyeli içinde sayılabilir Turizm çeşitleri bu alanlarda yaygınlaştırılabilir Konuya bu açıdan bakıldığında, yayla turizmi, sağlık turizmi, orman turizmi, av turizmi ve kış sporu etkinlikleri gerekli tedbirlerin alınması durumunda ilin sosyo-ekonomik kalkınmasına önemli ölçüde katkı sağlayacak alanlar olacaktır