Siirt /Siirt Resimleri / Siirt Tarihi /Siirt Akarsuları

AKARSULAR

Siirt İli, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin kuzeydoğu ucunda yeralır Bölge, Gdoğu Anadolu Düzlükleri’nden sonra birden yükselmekte, doğu ve kuzey kesimleri bol yağış almaktadır Bu nedenle, kuzeyden Muş Güneyi Dağları, doğudan Siirt Doğusu Dağları’yla çevrili olan il alanı, Dicle Irmağı’nın önemli su toplama alanlarından birini oluşturmaktadır İl topraklarının tümü Dicle Havzası’na girmektedir Havza, Fırat, Kızılırmak ve Sakarya Havzaları’ndan sonra ülkenin dördüncü büyük su toplama alanıdır

BOTAN (ULUÇAY)

Nordüz Platosu’nu batıdan kuşatan Siirt-Hakkari ve Siirt-Van sınırlarını oluşturan yüksek dağlardan kaynağını alan bu akarsu,önce batıya,sonra kuzey batıya doğru akar Suyu iyice bollaşan Botan Suyu dar ve derin bir vadi oymuştur Vadi tabanıyla dağ'' ların dorukları arasındaki yükselti farkı 1000 m’ye ulaşır Akarsu, Pervari yöresinin sularını toplayan Çatak Çayı ve Bitlis’in doğusundaki dağlık yöre ile Doğruyol, Kapılı ve Kuran Dağları sularını toplayan Büyükdere’yle Çukurca da birleşir Burada Botan Suyu adını alır Batı yönünde akan Botan Suyu (Uluçay), Aydınlar İlçesi ve İl Merkezi’nin doğusun dan geçer Bostancık yöresine ulaşır Burada, doğudan Eruh yöresinin sularını toplayan Zorava Çayı’nı, kuzeyden Muş Güneyi Dağları’nın sularını toplayan Bitlis Çayı’nı alır Bitlis Çayı, Botan Suyu’na karışmadan önce, Kavuşşahap Dağları’nın sularını toplayıp gelen Pınarca Çayı ile birleşir Botan Suyu bu iki önemli akarsuyla birleştikten sonra, Çat Tepe’de Dicle Irmağı’na katılır Yüksek dağlardaki kaynaklarla, kar örtülerinin ağır ağır erimesi ile ve yağmurlarla beslenen bu büyük çay her mevsimde bol su taşır İlkbahardan yaz ortalarına kadar geçirdiği su, saniyede ortalama 100-300 m3’tür Nisan ve Haziranda bu miktar 400-600 m3, Mayıs’ta 700-1000 m3’ü bulur, hatta arasıra bunu geçtiği de olur Böyle zamanlarında Dicle’den de büyük bir ırmak görünümündedir En çekilmiş olduğu yaz sonu ve güzün bile derinliği yine 1 m’den çoktur ve yatağındaki su miktarı 60 -80 m3’ten aşağı düşmez Bu ırmağın birçok yerinde hidroelektrik santrali kurma incelemeleri yapılmıştır Kıyıdan kıyıya ancak kayıkla geçilebilir Botan Irmağı çok yerinde dar ve derin dik inişli vadiler den geçer Yolu boyunca alçak düzlükler azdır ve sulama da yararlı olamamıştır Botan Irmağı’ nın Dicle’ye karıştığı yer yakınında Dicle Nehri keskin bir dirsekle güneye döner

REŞİNAN

Bu su Pervari’nin Çemikari Yaylası’ndan çıkarak, Şırnak İli’nde oldukça geniş vadileri sular ve Dergül Köyü önünden geçerek Kasrik Boğazı’ndan sonra Dicle Irmağı ile birleşir

GARZAN ÇAYI

Sason Dağları’nın güney yamaçlarından inen kollardan oluşur Kozluk İlçesi yakınlarından (Pisyar) geçer Kurtalan İlçesi’nde bir kısım araziyi suladıktan sonra Kaşüstü (Hendük) Köyü yakınlarında Dicle Irmağı’yla birleşir Çay üzerinde, Pisyar ve Aviski adını taşıyan iki köGoogle Page Rankingü bulunur

KEZER ÇAYI

Bitlis’in doğusunda Güzeldere denilen yerden çıkar ve Kırkçeşme Suları’nın birleşmesinden oluşur Bu sular en son Şeyh Cuma Deresi’yle birleşip, İskambo Dağları’nı yararak Siirt’in batısında bir kavis çizer Mağaralı (Hümriyan) Mezrası önünde Başur Çayı ile birleştikten sonra, Botan Çayı’na karışır Çayın oluşturduğu vadilerde sebze yetiştirilir

BAŞUR ÇAYI

Bitlis’in kuzeyinden çıkan bu suyun il hudutları içindeki uzunluğu 45 Km’dir Siirt-Kurtalan asfaltı üzerindeki Başur KöGoogle Page Rankingüsü’nün 2 Km güneyinde Kezer Çayı ile birleşir

JEOLOJİK YAPI

Petrol arama amacıyla, Siirt topraklarında bugüne kadar çok sayıda araştırma yapılmıştır Bu araştırmaların sonuçlarına göre, il alanı değişik jeolojik yaşta kütlelerden oluşmaktadır Bu kütlelerin en eskisi Siirt-Bitlis arasında kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanan başkala şım kayaları serisidir III Zaman kratase ve III Zaman palojen ve neojen yaşlı olan bu seriler doğudan il alanına sokulmaktadır Tebeşirli kalker taşları, yontulmaları ve işlenmeleri kolay olduğu için genellikle yapı taşı olarak kullanılmaktadır İlimiz de geniş alanlar kaplayan, dağ ve tepelerde bolca rastlanan bu oluşumlara “Midyat Kal kerleri” denilmektedir İçlerinde orta eosen yaşlı fosillere de rastlanan “Midyat Kalker leri” Merkez İlçe’nin güneyinde, Siirt-İdil arasında ve Midyat dolaylarında göze çarpar

İl alanında sert kalkerlerin üzerine, kil, marn, silt ve kum taşlarından oluşan neojen yaşlı göl serileri yığılmıştır Bu hafif eğimli yumuşak göl serileri geniş düzlükleri ve ovaları oluşturmak tadır Genç oluşumlar arasında yer yer jipsli tabakalar yüzeye çıkmaktadır Bu jipslere İlimizde “Cas Taşı” denir Bu taşlar eskiden yakılıp ufalandıktan sonra yapılar da harç olarak kullanılma kta idi Siirt il alanı, ülkenin başlıca kırık çizgilerinin dışında kalmakta, sarsıntıların zararsız geçtiği tehlikesiz bölgeler kapsamına girmektedir Şehrin çevresi ve özellikle Botan Vadisi sert ve sarp kayalıklardan meydana gelmektedir

YERALTI ZENGİNLİKLERİ

Siirt''in en önemli yeraltı zenginliği petrol ürünüdürPetrol Siirt''in Kurtalan ilçesinde çıkarılmakta dır Siirt''te Krom ve Bakır yatakaları da vardır Baykan ve Şirvan yörelerinde ince damarlar halinde bulunan bakır yataklarının uzunluğu 70 mgenişliğin de 80 Cm''dir Rezerv çalışmaları henüz tamamlanabilmiş değildir Baykan''da zaman zaman üretime açılan Krom yatakları vardır Etüt ve arama çalışmaları devam etmektedir

İKLİM

siirt''te karasal iklim hüküm sürmekte ve dört mevsim en belirgin özellikleriyle yaşanmakta, Yazları sıcak ve kuraktır En az yağış Kurtalan''da En fazla yağış Baykan''da görülür GAP''ın devreye girmesiyle iklimde belirgin bir değişme gözlenmiş, İlkbaharda daha fazla yağış olmuş ve %40''ın altında olan nem oranı yükselmiştirGece ve gündüz arası sıcaklık farkı fazladır Tespit edilen en yüksek ısı 433 Co,en düşük ısı ise -195 Co''dir

BİTKİ ÖRTÜSÜ ve ORMANLAR

Siirt il alanı Doğu Anadolu yapraklı orman kuşağı ile Gdoğu Anadolu bozkır kuşağı arasındadırToros dağları ''nın Gdoğu toroslar adıyla anılan bölümleriyle, buradan kuzeye doğru uzanan plato ve dağlarda önemli ölçüde azalmış meşe ağaçları vardır


NÜFUS

Siirt ili''nin 1985 yılı il nüfusu 524741 kişi iken 1990 yılında Batman ve Şırnak ilçelerinin il olmasıyla ilçe sayısında bir azalma olmuş ve ilçe sayısı merkez ilçe dahil olmak üzere 11'' den 7''ye düşmüş, nüfus ise 263258 kişiye inmiştir 1998''de Siirt''te Km²''ye 42 kişi düşerken, ülke ortalaması Km²''ye 78 kişidir Siirt, doğurganlık oranı yüksek olan bir ildir Bu nedenle il nüfusunun gelişimi ülke genelinin üzerinde olmuştur Son yapılan nüfus sayımı na göre nüfusun %60''ı şehirlerde, %40''ı kırsal alanda yaşamaktadır

Siirt

GENEL KONUM

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde 41° 57'' doğu boylamı ve 37° -55'' kuzey enlemi üzerinde yer alan Siirt doğudan Şırnak ve Van, kuzeyden Batman ve Bitlis, batıdan Batman, güneyden Mardin ve Şırnak İlleri ile çevrilidir İl topraklarının büyük bölümü dağlarla kaplıdır Kuzeyde Muş Güneyi Dağları, doğuda Siirt Doğusu Dağları İl’in doğal sınırlarını oluşturan sıra dağlardır 1990 yılında değişen sınırlardan sonra Siirt İli ’nin yüzölçümü 6186 Km²’ye inmiş Km² ’ ye ise 42 kişi düşmüştür 1997 yılı nüfus sayımına göre 263258 kişilik nüfusuyla Türkiye toplam nüfusunun %4’ünü barındırmaktadır

YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ

İl toprakları asıl görünümünü III Zaman’da kazanmıştır Şiddetli kıvrılma ve kırılmalara uğrayan il alanı, üst-eosen ve oligosen boyunca deniz dışında kalarak aşınmış ve bir yarı ova (peneplen) niteliği kazanmıştır Üst-miyosende Doğu Anadolu genel olarak yükselirken, il alanı da blok halinde yükselmiş ve Güneydoğu Torosları oluşmuştur Bu yükselme hareketleri sırasında il alanının güneybatısını da içine alan güçlü çöküntü alanları ortaya çıkmıştırGdoğu Torosları esnekliğini yitirmiş ve sertleşmiş kesimlerinde ortaya çıkan çöküntü olukları, akarsularca aşın dırılarak batı, güneybatı ve güney yönünde uzanan vadilere dönüştürülmüştür Bir yandan vadi ler oluşurken, bir yandan da özellikle çöküntü alanlarında hızla genişleyen vadi tabanlarında IV Zaman boyunca çeşitli taşınma maddelerden oluşan düzlükler ortaya çıkmıştır

DAĞLAR

İlimizde yeryüzü şekilleri daha çok yüksek dağ ile platolardan oluşmaktadır Siirt’ in kuzeyi ve doğusu yüksek ve sarp kesimlerdirGenel olarak Güneydoğu Toroslar adıyla anılan bu dağ sırası, doğudan güneydoğuya genişçe bir yay çizerek Hakkari Dağları’yla birleşmektedir Dicle Vadisi'' ne eğimli olan bu yüksek ve sarp kesimde yer alan önemli dağlar ve bunların özellikleri şöyle sıralanabilir

SİİRT DOĞUSU DAĞLARI

Muş Güneyi Dağları’ ndan sonra,Bitlis Çayı Vadisi’nin doğusunda, dağlar güneye doğru açılarak Siirt’in doğusunu kaplar Yükseltisi hızla azalarak Güneydoğu düzlükleri’ne doğru sokulan bu dağlar, bir yandan da Hakkari Dağları’yla birleşir Siirt doğusu dağları genellikle tek tek kütleler halinde yükselmektedir Bu kütleler, Dicle Irmağı’na karışan küçük akarsuların açtığı vadilerle parçalanmış durumdadır Siirt Doğusu Dağları’nın ana gövdesini, Pervari, Siirt Merkez, Eruh ve Şırnak’ı da kapsayan Yazlıca Dağı (Herekul Dağı) oluşturmaktadır Doğuda çok geniş bir kütle oluşturan Yazlıca Dağı 2838 m’lik yükseltisiyle İl’in en yüksek noktasıdır Bu doruğu kuzeyden 2444 m yükseltili Meydanı Süleyman Tepesi ile daha düşük yükseltili Körkandil Dağı izlemektedir Yazlıca Dağı, batıda, Uluçay ve Zorava Çay’ı Vadileri’nin birbirine yaklaştığı noktada daralırken, yükseltisi de azalır Tosuntarla-Çizmeli çizgisinde yükseltisi 1844 m’ye dek düşen Yazlıca Dağı, Merkez İlçe alanında yükseltisi 1500 m’nin altında olan platolara düşmektedir Siirt Doğusu Dağları, Yazlıca kütlesi dışında Şirvan-Pervari-Van üçgeni içinde de önemli yükseltiler oluşturmaktadır

İl’in kuzeydoğusunda genellikle tek tek yükselen bu dağların başlıcaları 2741 m yükseltili Doğruyol Dağı (Beknovi Dağı), 2631 m yükseltili Kapılı Dağı ve 2350 m yükseltili Koran Dağı’dır Siirt Doğusu Dağları, İl’in güneydoğusunda daha dağınık ve daha alçaktır Bu kesimlerdeki en önemli doruklar, Eruh’un güneyindeki Yassı Dağı (2280 m), bunun batı yönündeki uzantısını oluşturan Şeyh Ömer Dağı (1409 m)’dır Buradaki dağların dorukları dışındaki kesimler, batı ve güney yönündeki eğime bağlı olarak aşınmış ve platolara dönüşmüş durumdadır Siirt’te bu dağların dışında da bazı yükseltiler vardır Bunların en önemli si Kurtalan’ın güneyindeki 1530 m yükseltili Dilek Tepesi’dir Genellikle çıplak olan bu dağların kuzey yamaçlarında yer yer meşe ağaçlarından oluşan topluluklara rastlanmaktadır

PLATOLAR VE YAYLALAR

Siirt’te dağlardan sonra en ağırlıklı yeryüzü şekli platolardır Büyük bir bölümü yüksek düzlükler şeklinde olan bu platolar, Siirt Doğusu Dağları’ nın kuzey bölümünü oluşturan Dyol, Kurtalan, Kapılı ve Yazlıca Dağları’nın Botan Suyu ve kollarınca yarılmış vadilere bakan yamaçlarında toplanmıştır Başlıcaları, Pervari de Cemikarı, Ceman ve Herekul Yaylaları ile Şirvan’da Bacavan Yaylası’dırYaz, kış bol yağış alan bu yaylalar,zengin çayırlarla kaplıdır

Yöre halkı ve göçerler bu yaylalarda sürülerini otlatırSert kış aylarında güneydeki daha düşük yükseltili platolarda otlatılan hayvanlar, yaz mevsiminde havaların ısın masıyla yeniden yüksek düzlüklere çıkarılır Bozkır kuşağına yakın dağların eteklerindeki plato larda verim daha düşüktür Yağışlar daha düzensiz, su kaynakları daha kıttır Büyük ölçüde orman örtüsünden yoksun olan bu kesimde aşınma güçlüdür Çayırların oluşumuna elverişli toprak tabakası yer yer ortadan kalkmıştır İl platoları bir bütün olarak değerlendirildiğinde, 1200m ile 2000 m arasına dağıldıkları ve bozkır kuşağında kalanların dışındakilerin hayvancı'' lık açısından çok önemli oldukları görülür

VADİLER

Siirt İli’nde vadi oluşumları çok önemlidir İlimiz'' deki dağlar ve platolar II Zaman’daki kırılma ve kıvrımlarla şekillenmiştir Sarp yapıda kalkerli oluşumlar egemen durumdadır suya karşı direnci çok düşük olan bu kalkerler, akarsu ve yüzey sularıyla hızla aşındırılmış, dar ve dik vadiler ortaya çıkarmıştır İl’in kuzeyindeki ve doğusun daki dağlık kesimlerden güneye ve batıya doğru yönelen vadiler, Güneydoğu Anadolu Düzlükleri nin doğu ucuna ulaşıncaya dek genellikle pek geniş değildir Bu nedenle Siirt’te ovalık alanlar azdır

Botan (Uluçay) Vadisi Bitlis’in güneyindeki dağların eteklerinde başlayan Botan Suyu Vadisi, yüksek ve sarp yapılı bir kesimde güneye doğru uzanır Doğruyol, Kuran ve Kapılı Dağları’nın arasında bulunan vadi, Türkiye’nin en dik ve sarp vadilerindendir Bitlis Çayı Vadisi ile birleşen Botan Vadisi, Dicle Vadisi’ne açılır Botan Suyu Vadisi ve bu vadinin önemli bir kolu olan Bitlis Çayı Vadisi pek geniş değildir Vadiler; kuzey ve kuzeydoğudaki dağlardan kaynağı nı alan bol sulu akarsularla kalkerli yapıda oyulmuş derin yarıklar durumundadır Yalnızca Bitlis Çayı Vadisi, Kurtalan İlçe alanında azda olsa genişlemektedir Bu genişleyen kesimler yer yer ova niteliği kazanır Kurtalan Ovası’da bu vadinin tabanındadır

Behrancı Vadisi Yazlıca (Herekul) Dağları’nın güneydoğu yamaçlarından çeşitli kollar halinde başlayan Behrancı Vadisi’de dar ve diktir Vadi kolları güneydoğudan güneybatıya genişçe bir yay çizerek Türkiye-Suriye sınırlarında Habur Vadisi’ne açılır