İhtiyaç halinde, diğer üç mezhepten birisini taklit etmek caiz midir?

Sual: İhtiyaç halinde, diğer üç mezhepten birisini taklit etmek caiz midir?
CEVAP
Elbette caizdir Fıkıh kitaplarında bildiriliyor ki:
Bir kimse, kendi mezhebine göre yapamadığı veya güçlükle yaptığı bir işi, başka bir mezhepte yapılması kolay ise, o mezhebin şartlarına uyarak, bu işi, o mezhebe göre yapması caizdir (Redd-ül Muhtar, Mizan, Hadika, Berika)

Abdest ve gusülde, başka mezhebi taklit etmek için, o mezhebin şartlarına da, mümkün olduğu kadar uymak lazımdır O konudaki şartlarına sebepsiz uymazsa, taklit caiz olmaz Kendi mezhebine uymayan işi yaptıktan sonra bile, taklit yapmak caiz olur İmam-ı Ebu Yusuf’a, Cuma’yı kıldıktan sonra, guslettiği kuyuda fare ölüsü görüldüğünü bildirdiler, yani abdest aldığı suyun necis olduğunu söylediler O da, (Şafii kardeşlerimize göre, guslümüz sahihtir) buyurdu (Hadika) [Müctehid, müctehidi taklit edemez Bir müctehid olan İmam-ı Ebu Yusuf’un ictihadı, burada İmam-ı Şafii’ye uygun gelmiştir]

Zaruret olsa da, olmasa da, harac [zorluk, sıkıntı] olduğu zaman, diğer üç mezhepten biri taklit edilir (Redd-ül Muhtar)

Bir Hanefi’nin kendi mezhebine göre yapamadığı bir işi, yapabilmesi için Şafii’yi taklitte bir beis yoktur (Bahr-ür-raık, Neh-rül-faik)

Şafii âlimleri, kendi mezheplerinde yapılması güç şeylerin Hanefi’ye göre yapılmasına fetva vermişlerdir (Mektubat-ı Rabbani)

Zaruret olmasa da, bir ibadeti yapmakta güçlük olunca, bunu yapmak için, başka mezhebi taklit caizdir (Mizan, Fetava-i Hayriyye, Fetava-i Hadisiyye, Mafüvat)

Tâbi olduğu mezhebe uyarak, bir işi yaparken, harac hasıl olursa, bu iş, diğer üç mezhepten, harac bulunmayan birini taklit ederek yapılır (İbni Emir Hac)

İkinci mezhebe göre de, özrü olanın, üçüncü mezhebi taklidi caizdir (İbni Hümam)

Herkes, kendine kolay gelen, dilediği bir mezhebe uyabilir Bir işini, bir mezhebe, başka işini, başka mezhebe göre yapabilir Ancak bir işin hepsini, bir mezhebin o konudaki bütün şartlarına uyarak yapması gerekir (Redd-ül Muhtar)

Bir Hanefi, kendi mezhebine göre yapamadığı bir işi, başka bir mezhebi taklit ederek yapabilir Bu işi yaparken o mezhebin şartlarını da yerine getirmesi gerekir Harac [güçlük] olmadan ve şartlarını yapmadan taklit ederse, buna telfîk denir ki caiz değildir (S Ebediyye 135)

İbni Âbidin’de diyor ki, (Zaruret olmasa da, harac olunca, diğer üç mezhepten biri taklit edilir) Bir işin, bir ibadetin sahih olması için, dört mezhepten birine uygun olması lazımdır Bir ibadeti yaparken, şartlarından biri bir mezhebe, başka biri de başka mezhebe uygun olursa, bu ibadet sahih olmaz Mesela, deriden kan akarsa, Hanefi’de abdest bozulur, Şafii‘de bozulmaz Bir erkek, yabancı kadının derisine dokununca, Şafii’de, abdesti bozulur Hanefi’de bozulmaz Derisinden kan aksa ve kadına da dokunsa, her iki mezhebe göre abdesti bozulur Bu abdest ile kıldığı namaz sahih olmaz Bu kimse, iki mezhebi Telfîk etmekte, karıştırmaktadır Böyle kimsenin ibadetinin sahih olmayacağı sözbirliği ile bildirilmiştir Bir ibadetin bir şartı bir mezhebe, başka şartı da başka mezhebe göre sahih olursa, bu ibadet sahih olmaz Fakat bir kimse, bir ibadeti, bir işi, bir mezhebin bütün şartlarına uyarak yapıp bitirdikten sonra, bunu tekrar yaparken veya başka bir ibadeti, başka bir işi yaparken, başka mezhebin şartlarına uyarak yapması, âlimlerin çoğuna göre sahih olur İhtiyaç olduğu zaman yapmak ise, sözbirliği ile sahih olur Hatta bir mezhebin şartlarına uyarak yapılan bir işin, bir ibadetin bu mezhebe göre sahih olmadığı, başka bir mezhebe göre sahih olduğu sonradan anlaşılsa, o mezhebe göre sahih olduğunu düşününce, o mezhebi taklit etmiş olur O işi sahih olur (S Ebediyye 889)

Başka bir mezhebi taklit etmek, mezhepten çıkmak veya mezhep değiştirmek demek değildir İhtiyaç halinde, o konuda o mezhebin hükmüyle amel etmektir (Seadet-i Ebediyye)

Dört mezhepten birini taklit etmeyen dalalete düşer, zındık olur, başkalarını da yoldan çıkarmakta şeytana yardımcı olur (Mizan-ül-kübra)


Farklı ictihadlar rahmettir
Bazı art niyetliler, “Kur’an varken sünnete, Peygamberin açıklamalarına ihtiyaç yok diyorlar Halbuki Allahü teâlâ buyurdu ki:
(Resule itaat, Allah’a itaattir) [Nisa 80]
(Resul ne emretmişse ona uyun!) [Haşr 7]
(İndirdiğim Kur’anı insanlara açıkla!) [Nahl 44]

Bazıları da, Kur’an ve hadis varken, âlimlere, mezheplere uymak gerekmez diyorlar Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Ümmetimin âlimlerinin farklı ictihadları, mezheplere ayrılması rahmettir) [Nasr El-Makdısi, Beyheki]

(Âlimlere uyun) [Deylemi]
(Âlimler, Peygamberlerin vârisleridir) [Tirmizi]

Resulullah efendimiz, Kur'an-ı kerimde kısa ve kapalı olarak bildirilenleri açıklamasaydı, Kur'an-ı kerim kapalı kalırdı Hadis-i şerifler olmasaydı, namazların kaç rekat olduğu, nasıl kılınacağı, rüku ve secdede okunacak tesbihler, cenaze ve bayram namazlarının kılınış şekli, zekat nisabı, orucun, haccın farzları, hukuk bilgileri bilinmezdi Yani hiçbir âlim, bunları Kur'an-ı kerimden bulup çıkaramazdı Bunları Peygamber efendimiz açıklamıştır Mezhep imamları, hadis-i şerifleri açıklamasaydı, sünnet kapalı kalırdı Sünneti, müctehid âlimler açıklamış, böylece mezhepler meydana çıkmıştır Her Müslüman, durumuna göre, kendisine kolay gelen mezhebi seçer

Allahü teâlâ dileseydi, Kur’an-ı kerimde ve hadis-i şeriflerde, her şey açıkça bildirilirdi Böylece, mezhepler hasıl olmazdı Kıyamete kadar, dünyanın her yerinde, her iklim ve şartta, her Müslüman için tek bir nizam olurdu Müslümanların hâlleri, yaşamaları güç olurdu

Bir Müslüman, kendi mezhebine göre ibadet yaparken, bir meşakkat hasıl olursa, başka bir mezhebe uyarak, bu işi kolayca yapar Birkaç örnek verelim:

Şafii’de, kadın eline dokunmak abdesti bozar, Hanefi ve Maliki’de bozulmaz Hacda bu iki mezhepten birisi taklit edilirse, abdest bozulmadan tavaf yapılır Bu bir rahmettir

Seferde iken, üç mezhepte iki namazı cem etmek caizdir Namazlarını kaçırma tehlikesi varsa, Hanefiler, bu 3 mezhepten birini taklit ederek iki namazı cem ederek kılabilir Bu da bir rahmettir

Mukimken de, iki namazı cem etmek gerektirecek durumlar olabilir O zaman da Hanbeli mezhebi taklit edilir Bu da bir rahmettir

Kitaplarda, (Yolda, nakil vasıtalarında [dolmuşta, otobüste], alış verişte [pazarda, markette] kadınlara dokunma ihtimali olan Şafii, Hanefi veya Maliki’yi taklit etmeli) deniyor Demek ki, yeniden abdest almak harac, yani meşakkat, zorluk oluyor Sırf yeniden abdest almamak için başka mezhep taklit edilebiliyor Birkaç örnek verelim:

1- Hacda kadınlara dokunma ihtimali olduğu için Şafiilerin abdestli durması zordur Hanefi taklit edilir

2- Şafii bir doktor, kadınlara dokununca abdesti bozulacağı için Hanefi’yi taklit eder

3- Şafii bir genç, bir kız kaçırsa, kızın babası razı olmazsa, Şafii’de, velisinin rızası olmadıkça evlenmesi caiz olmaz Hanefi’yi taklit ederek velisiz de evlenebilir

4- Şafii’de zekat 8 sınıfa verilir, üç sınıfa verilse de caizdir Ancak üç sınıfı bulmak da zordur Hanefi taklit edilerek bir sınıfa verilir

5- Bir Hanefi’nin, evlendiği kızla süt kardeş olduğu ortaya çıkarsa, eğer bir iki kere emmişse, Şafii taklit edilip evliliğe devam edilir: Çünkü Şafii’de süt kardeş olmak için ayrı zamanlarda 5 kere doya doya emmek gerekir