İslamda Çocuk Terbiyesi

İslamda Çocuk Terbiyesi


Sual: Çocuğu nasıl terbiye etmelidir?

CEVAP
Çocuk, ana baba elinde bir emanettir Çocukların temiz kalpleri kıymetli bir cevher olup, mum gibi, her şekli alabilir Küçük iken, hiçbir şekle girmemiştir Temiz bir toprak gibidir Temiz toprağa hangi tohum ekilirse, onun mahsulü alınır Onun için Ağaç yaşken eğilir demişlerdir Bunun gibi çocuk da neye meylettirilirse, oraya yönelir Eğer hayrı âdet eder, öğrenirse hayır üzerine büyür Çocuklara iman, Kur'an ve Allahü teâlânın emirleri öğretilir ve yapmaya alıştırılırsa, din ve dünya saadetine ererler Bu saadete ana-baba ve hocaları da ortak olur Eğer bunlar öğretilmez ve alıştırılmaz ise, bedbaht olurlar Yapacakları her kötülüğün günahı, ana-baba ve hocasına da verilir

Müslüman, emri altında bulunanlardan mesuldür Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Hepiniz, bir sürünün çobanı gibisiniz Çoban sürüsünü koruduğu gibi, siz de evinizde ve emriniz altında olanları Cehennemden korumalısınız! Onlara Müslümanlığı öğretmezseniz, mesul olursunuz) [Müslim]

(Çocuklarına Kur'an-ı kerim öğretenlere veya Kur'an-ı kerim hocasına gönderenlere, öğretilen Kur'anın her harfi için, on kere Kâbe-i muazzama ziyareti sevabı verilir ve kıyamette, başına devlet tâcı konur Bütün insanlar görüp imrenir) [SEbediyye]
(Çok müslüman evladı, babaları yüzünden Veyl ismindeki Cehenneme gidecektir Çünkü bunların babaları, yalnız para kazanmak ve keyf sürmek hırsına düşüp ve yalnız dünya işleri arkasında koşup, evlatlarına Müslümanlığı ve Kur'an-ı kerimi öğretmediler Ben böyle babalardan uzağım Onlar da benden uzaktır Çocuklarına dinlerini öğretmeyenler Cehenneme gidecektir) [SEbediyye]

Kendinin yapması haram olan şeyi çocuğa yaptıran kimse, haram işlemiş olur Çocuklarına içki içiren, kumara alıştıran, müstehcen neşriyatı okumasına sebep olan, yalancılık, hırsızlık gibi kötü huylara alıştıran, kıbleye karşı ayak uzatmasına sebep olan kimse, günah işlemiş olur Dinimizin temeli, imanı, farzları ve haramları öğrenmek ve öğretmektir Allahü teâlâ, Peygamberleri bunun için göndermiştir Gençlere bunlar öğretilmediği zaman, İslamiyet yıkılır, yok olur Allahü teâlâ, Müslümanlara Emr-i maruf yapmayı emrediyor Yani, benim emirlerimi, bildiriniz, öğretiniz buyuruyor Nehy-i münker yapmayı da emrederek, yasak ettiğini bildirdiği haramların yapılmasına razı olmamamızı istiyor

Kur'an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki: (Kendinizi ve aile efradınızı Cehennem ateşinden koruyun!) [Tahrim 6]
Kur'an-ı kerimde, nefslerimizi ve aile efradımızı, yakıtı insan ve taş olan Cehennem ateşinden korumamız emredilmektedir Elli-yüz senelik kısa bir hayat için evladımızı dünya felaketlerinden korumaya çalıştığımız gibi, ebedi felakete düçâr olmaması için ahiretini de korumamız lazımdır Bir babanın, evladını Cehennem ateşinden koruması, dünya ateşinden korumasından daha mühimdir Cehennem ateşinden korumak da, imanı ve farzları ve haramları öğretmekle ve ibadete alıştırmakla ve kötü arkadaşlardan ve zararlı neşriyattan korumakla olur

Bütün fenalıkların başı, kötü arkadaştır Kötü arkadaşları, onun, küstah, yalancı, hırsız, ve saygısız olmasına sebep olabilir Senelerce de bu kötü huylardan kurtulamaz

Ne zaman çocukta iyi bir hareket görülürse, onu takdir etmeli, mükafatlandırmalıdır! İnsanların yanında bazen onu övmelidir Amcası benim çocuğum böyle yaptı diyerek iyiye teşvik etmelidir Bir kabahat işler veya kötü bir söz söylerse birkaç defa görmezden gelmeli, (onu yapma) dememeli, azarlamamalıdır Sık sık azarlanan çocuk, cesaretlenir, gizli yaptıklarını açıktan yapmaya başlar Yaptığı kötü işlerin zararı, kendisine tatlı dil ile anlatılmalı, ikaz edilmelidir! Yapılan iş, dine aykırı ise işin zararı, fenalığı ve neticesi anlatılarak, o kötü işe mani olmalıdır

Baba, baba olduğunu, büyük olduğunu hissettirmelidir! Anne, çocuğu babası ile korkutmalıdır!

Her gün bir müddet oynamasına izin vermelidir ki, çocuk sıkılmasın Sıkılmak ve üzülmekten kötü huy hasıl olur ve kalbi körleşir Hiç kimseden para istemesine müsaade etmemeli, fazla konuşmamasını, büyüklere saygıyı öğretmelidir İyi insanların güzel hallerini anlatıp, onlar gibi olmaya, kötü insanların kötülüklerini anlatıp, onlar gibi olmamaya dikkat etmesi öğretilmelidir

Çocuğa her istediğini almak ve lüks içinde yaşatmak uygun değildir Büyüyünce de her istediğini ele geçirmeye çalışır; fakat bunda muvaffak olamayınca sükutu hayale uğrar, isyankâr olur Kendimiz helal yediğimiz gibi çocuklarımıza da helal yedirmeliyiz Haramla beslenen çocuğun bedeni, necasetle yoğrulmuş çamur gibi olur Böyle çocuklar da pisliğe, kötülüğe meylederler

Çocuğa, israf etmemesini, kanaatkâr olmasını öğretmelidir Bazen de yavan ekmek yemeye alıştırmalıdır Kötü yerlere gitmesine mani olmalıdır! Çocuk kötülerin yanında ahlaksız, yalancı ve hayasız olur

Baba, ne devamlı asık suratlı durmalı, ne de çocukla fazla yüz göz olmalı, konuşmasının heybetini korumalıdır Çocuğa babasının malı ile, rütbesi ile övünmemesi tembih edilmelidir! Tevazu sahibi ve kibar olması öğretilmelidir! Başkalarından bir şey almanın zillet olduğu, veren elin alan elden üstünlüğü bildirilmelidir! Cimriliğin çirkinliği öğretilmelidir!

Başkalarının yanında edepli oturması, ayak ayak üstüne atmaması, lâubâli hareketlerden uzak durması telkin edilmelidir!

Fazla konuşmaktan çocuğu men etmelidir! Fazla konuşmanın hayasızlığa yol açtığı, çenesi düşüklüğün kötülüğü belirtilmelidir! Çocuk nasıl olsa konuşmasını öğrenecektir Maksat, ona icap edince susmasını ve büyüklerin sözünü dinlemesini öğretmektir

Doğru da olsa, çokça yemin etmesine izin vermemelidir! Vara yoğa yemin, kötü bir alışkanlıktır Büyüklere hürmetin, yerini onlara vermenin ve herkesle iyi geçinmenin önemi anlatılmalıdır

Çocuğu daha küçükken namaza alıştırmalıdır Büyüyünce namaz kılması zor gelebilir Başkasının malını çalmayı, haram yemeyi, yalan söylemeyi gözünde çirkin gösterecek şekilde anlatmalıdır! Böyle yetiştirip büluğa erince, bu edeplerin inceliklerini ona söylemelidir

Her işi âdet olarak yapmaması, niyetle, şuurla yapmasının lüzumu anlatılmalıdır Mesela, yemekten maksat, kulun Rabbine ibadet etmesi, insanlara, vatanına, milletine faydalı hizmetlerde bulunması, insanların saadeti için çalışması olduğu öğretilmelidir Dünyadan maksadın, ahiret için azık toplamak olduğu, zira dünyanın kimseye kalmadığı, ölümün çabuk ve ansızın gelebileceği anlatılmalı, (Ne mutlu o kimseye ki, dünyada iken ahiret azığı elde eder, Cennete ve Allahü teâlâya kavuşur) demelidir Küçük yaşında böyle terbiye edilirse, taş üzerine yazılan yazı gibi olur ve kolay kolay silinmez

Peygamber efendimiz buyurdu ki:
(Bütün çocuklar, Müslümanlığa elverişli olarak dünyaya gelir Daha sonra bunları, ana-babaları hıristiyan, yahudi ve dinsiz yapar) [Taberani]

Hadis-i şerifte Müslümanlığın yerleştirilmesinde ve yok edilmesinde en mühim işin, çocuklukta ve gençlikte olduğu bildirilmektedir O halde, her müslümanın birinci vazifesi, evladına İslamiyet’i ve Kur'an-ı kerimi öğretmektir Evlat nimetinin kıymeti bilinmezse, elden gider Bunun için (Pedagogie), yani çocuk terbiyesi, çok kıymetli bir ilimdir

İslam dinine karşı olanlar, bu mühim noktayı anladıkları içindir ki, (Gençliğin ele alınması birinci hedefimizdir Çocukları dinsiz olarak yetiştirmeliyiz) diyorlar İslamiyet’i yok etmek ve Allah’ın emirlerinin öğretilmesini ve yaptırılmasını engellemek için, (Gençlerin kafalarını yormamalıdır Din bilgilerini büyüyünce kendileri öğrenirler) diyorlar

Bugün, bütün hıristiyan ülkelerinde, bir çocuk dünyaya gelince, buna bozuk dinlerinin icaplarını yapıyorlar Her yaştaki insanlara, hıristiyanlığı titizlikle aşılıyorlar Müslümanların imanlarını, dinlerini çalmak ve yok etmek ve onları da, hıristiyan yapmak için, İslam ülkelerine paket paket kitap, broşür ve kaset gönderiyorlar

O halde, müslümanlar din cahillerinin hilelerine, yalanlarına aldanmamalı, çocuklarımıza sahip olmalıyız Onlara sahip olmak da, dinimizin emirlerine uygun olarak yetiştirmekle olur Ahlakı değiştirmek mümkün olduğu için Peygamber efendimiz, (Ahlakınızı güzelleştirin) buyurdu Zaten din, güzel ahlak demektir Şu halde dinin emrine uyup yasak ettiğinden kaçan, huyunu değiştirip güzel ahlaklı olur Güzel ahlaklı olan da iki cihanda rahat olur

En vahşi hayvan bile terbiye ile ehlileştiriliyor Hiçbir zaman elma çekirdeğinden portakal olmaz Fakat elma fidanını büyüterek, lüzumlu aşı ve kültürel tedbirlerle kaliteli elma veren bir ağaç olarak yetiştirmek mümkündür Bunun gibi insan tabiatında bulunan bazı arzular yok edilemez, fakat terbiye edilebilir

Terbiyede dayak atılmaz
1- Çocuğu dövmek ahlakının bozulmasına, hırçınlaşmasına sebep olur

2- Dayakla büyüyen çocuk esnek olmaz

3- Dövülmek, çocukta ana-babaya karşı kızgınlığa yol açar Çocuk kendi yaptığının kötü bir şey olduğunu düşünmez, kendini suçlu görmez, kendini döveni suçlar

4- Dövülen çocuk, kızdığı zaman, o da ******e baş vurur, bir başkasını döver Böylece dayak, saldırganlığa sebep olur

5- Sözden anlayacak yaştaki çocuğa dayak atılmaz Sözden anlamayan çocuğuna hafifçe vurmak yeter Başa, yüze tokat atmak, sopa ile dövmek çok zararlıdır Bu ancak işkenceciye yaraşır

Çoluk çocuğu terbiye etmek için dövmek doğru değildir Ancak yanlış bir iş yapınca, cezalanabileceği hissini vermek gerekir Peygamber efendimiz, ev halkının dövülmemesini emrettiği halde, terbiye edilmeleri için cezalanacakları, dövülecekleri hissini taşımaları gerektiğini bildirmiştir Bu husustaki hadis-i şeriflerden biri şöyle:
(Ev halkınızı terbiye için bastonunuzu onların göreceği yere asın!) [Taberani]

Çocuklarımızı nasıl terbiye etmeli
Sual: Çocuklarımızı nasıl terbiye etmeli, terbiyede esas olanlar nedir?
CEVAP
Terbiyede, bunu yap, şunu yapma demek yerine, örnek olmak gerekir Bunun için, Lisan-ı hâl, lisan-ı kalden entaktır denmiştir Yani insanın hâl ve hareketi, sözünden daha etkilidir

Bir örnek:
Bir ticaret kervanı gelip, gece Medine’nin dışına kondu Yorgunluktan uyudular Halife Hazret-i Ömer, bunları görünce, Abdurrahman bin Avf’a, (Bu gece bir kervan gelmiş Hepsi kâfirdir Ama bize sığınmıştır Eşyaları çok ve kıymetlidir Yabancılar, yolcular bunları soyabilir Gel, bunları koruyalım) dedi Sabaha kadar bekleyip, sabah namazında camiye gittiler Kervandaki bir genç uyumayıp, bunları takip etti Soruşturdu, bu iki kişiden birinin Halife olduğunu öğrenince, gelip, arkadaşlarına anlattı Halifenin bu hareketinden, İslamiyet’in hak din olduğunu anlayıp, hepsi müslüman oldu

Baba, sigara içiyor, kumar oynuyorsa, çocuğuna bunları yapma demesi o kadar etkili olmaz Bunlar kötü olsa babam yapmaz der İyi şeyler, fedakârlıklar yapılırsa, örnek teşkil eder Çocuğa iyilik yapmanın faydası anlatılmalı Böylece çocuk bencil olmaktan kurtulur Bencil yetişenler kendilerini topluma uyduramaz, hatta örf, âdet ve kanun tanımaz olur

Terbiyede esas olanlar:
Zeka: Çocuk, ilk gördüğü eşyayı tetkik etme, kurcalama ve sorup öğrenmeye heveslidir Onun için çocuklara hep iyi ve güzel şeyler gösterilmeli ve soruları doğru cevaplandırılmalı Böyle çocuğun düşünme kabiliyeti gelişmiş olur [3-6 yaş arası buna çok dikkat etmeli Bu zaman dilimi, beyin ve zeka gelişmesi için en önemli devredir]

Ruh: Hassas ve alıngan çocuklara acı da olsa gerçekleri görmesi ve tahammül edebilmesi öğretilmelidir Katı ruhlu çocuklar ise onu duygulandıracak, örnekler vererek, hassas olmasına çalışılmalı

İrade: Güçlü iradeye sahip olmasına çalışılmalı Zayıf iradeli çocukları biraz serbest bırakıp kendine olan güvenini arttırmalı İradesi kuvvetli çocuklarda ise terbiye daha sert olmalı Ancak yine sevgi ve anlayış göstermek şarttır

Terbiyede şunlar önemlidir:
Din: Allahü teâlânın iyi, çalışkan ve dürüstleri sevdiğini, onları Cennete koyacağını, kötüleri sevmediğini ve bunları da Cehennemde cezalandıracağını öğretmeli

Sevgi: Terbiyede sevgi gibi, ciddiyet de çok önemlidir Ana babanın geçimsizliği, hele ayrılığı çocuk ruhunda fırtınalar koparır

Ceza ve mükafat: Bunu yaparsan, şunu vermeyiz, sokağa çıkarmayız gibi bazı cezalar uygun ise de, kesinlikle dayak atılmamalı Ceza kalb kırıcı olmamalı, kimsenin önünde de yapılmamalı Yerinde yaşına göre oyuncak veya bisiklet almak gibi mükafat verilmeli “Bu bisikleti Kuran-ı kerimi hatmettiğim için babam bana aldı” diyebilmeli

Oyunlar: Yaşına uygun olarak, çeşitli sporlar bedenin ve zekanın gelişimini sağlar

Çevre: Hadis-i şerifte, (Kişinin dini, arkadaşının dini gibidir) buyuruldu İyi çevre ve iyi arkadaş edinmelidir