Yangın Söndürme Kimyasalları

KURU KİMYEVİ YANGIN SÖNDÜRME TOZLARI
Günümüzde var olan kuru kimyasal yangın söndürme maddelerinin, üretiminde kullanılan kimyasal maddeler, etkili oldukları yangın sınıflarına göre farklı farklı kimyasal bileşimlerde olup, "BC", "ABC", "D" tipi olarak gruplandırılır

Bu maddelere akış ve suya dayanıklılık özelliklerini arttırıcı ve muhafazayı kolaylaştırıcı çeşitli ilaveler karıştırılır Kuru kimyevi tozlar, düşük ve normal sıcaklıklarda kararlı bir maddedir Ancak yüksek sıcaklarda bazı ilaveler eriyip yapışkanlığa neden olduğundan, muhafaza sıcaklığının 50 C'yi aşmaması tavsiye edilir

Yangın sıcaklıklarında kuru kimyasal toz içindeki aktif maddeler, söndürme görevlerini yaparken bozulmaya uğrarlar Kuru kimyevi toz parçacıkları 10-75 m boyutlarında olabilirler Parçacık boyutu, ortalama 40 m'de en iyi sonuç elde edilir

Kuru Kimyevi Tozların Söndürme Özellikleri

a-Boğma Etkisi :

Kimyasal yapıları amonyum fosfat esaslıdır Erime noktası düşük olan (150-180 C ) bu tozların alev ile temasında meydana gelen metafosforik asit (HPO3) katı yüzeyler üzerinde camsı bir tabaka meydana getirmekte ve korlu yanan, (A) sınıfı yangınlarda, oksijen ile teması kesmektedir

b-Soğutma Etkisi

Kuru kimyevi tozun soğutucu etkisi, yangınları çabuk söndürmesinin önemli etkenlerinden biri değildir Ancak kuru kimyevi tozları dekompoze etmek için gerekli ısı enerjisi, maddelerin söndürme yetenekleri ile oldukça ilgilidir Sonuç olarak, maddenin kimyasal aktif hale gelebilmesi için, bütün kuru kimyevi maddeler ısıya duyarlı olmalı, yani ısıyı yutmalıdır

c-Radyasyon Yalıtımı

Kuru kimyevi tozun püskürtülmesi, alev ile yakıt arasında bir toz bulutu meydana getirir Bu bulut, yakıtı alev tarafından yayılan sıcaklığa karşı bir ölçüde yalıtır

d-Zincir Kırma Reaksiyonu

Kuru kimyevi tozların yangın söndürücü özellikleri, büyük oranda zincir kırma reaksiyonuna bağlıdır Zincirleme yanma reaksiyonuna göre yanan bölge içinde serbest radikaller vardır ve yanmanın devam etmesi için, bunların birbirleri ile reaksiyona girmeleri gereklidir Ateş üzerine kuru kimyevi tozların dökülmesi, reaktif parçacıkların birleşmesine ve zincirleme yanma reaksiyonu söndürmelerine engel olur Zincirleme tepkimelerin sonucunda yangın ortamında oluşan OH ve H gibi aktif parçacıklar su buharına dönüşmektedir

Kuru Kimyevi Tozlar ile İlgili Genel Özellikler

Kuru kimyevi tozlar kimyasal kimyasal yapıları nedeniyle nem çekici özelliktedir Halbuki bu tozların depolanma sırasında ve söndürme cihazları içerisinde en az 5 yıl bozulmadan kalması gerekir Bu amaçla kullanılan hammaddeler kimyasal ve fiziksel işlemlere tabi tutularak gerekli katkı maddeleri ilave edilir ve özel formülasyonlar ile kuru toz imal edilir

Kuru kimyevi tozlar genel olarak parlayıcı sıvı yangınlarında kullanılır Elektriksel olarak yalıtkan olduklarından enerjili elektrik donanımı ilgilendiren parlayıcı sıvı yangınlarında kullanılır Fakat kirletici özelliği nedeniyle elektronik cihaz, hassas makina ve motor yangınlarında tercih edilmezler Daha çok açık saha yangınlarında ve fabrikaların hassas makina ve cihaz bulunmayan bölümlerinde kullanılır

Kuru kimyevi tozlar, yangını çok kısa sürede söndürdüğü için yanıcı maddelerdeki yüzeysel yangınlarda da ( A sınıfı ) kullanılır

Kuru kimyevitozun diğer bir özelliği de tane büyüklüğüdür Tane büyüklüğünün yeterli yüzey kaplayıcı ve uygun püskürtme mesafesini sağlayıcı irilikte olması gerekir Ortalama tene iriliğinin 40 m olması idealdir Çok ince toz uzak mesafeler püskürtülemez Fakat çok ince tozun da örtücülüğü azdır

Kuru bir ortamda metaller ve alaşımlar üzerinde aşındırıcı etkiye sahip değildir Yağlı yüzeylerde uzun süre bekletildiğinde yağlı yüzeylerin bozulmasına yol açar Bu yüzden kullanıldıktan sonra bu yüzeylerin temizlenmesinde fayda vardır

Kuru kimyevi yangın söndürme tozları, normal taşıma ve kullanım koşullarında hiçbir zehirleyizi etki göstermez Bununla beraber doldurma ortamının havadar olması tavsiye edilir Gözlerde ve solunduğunda burun mukozasında iritasyona neden olur Bu kalıcı ve ciddi bir durum değildir

Kuru kimyevi yangın söndürme tozları; yanıcı sıvıların yüzeyinde kararlı bir atmosfer oluşturmaz Sonuç olarak, sıcak metal yüzeyler ya da devam eden elektrik arkları varsa yangın yeniden başlar

Normal kimyevi yangın söndürme tozları; yüzeyin altına nüfuz etmiş yangınlarda etkili değildir Ayrıca kendi oksijenini kendi sağlayan maddelerde çıkan yangınları da söndürmez Kuru kimyevi yangın söndürme tozunun kaptan boşaltılması ve püskürtülmesi karbondioksit veya azot gibi inert gaz basıncı ile sağlanır

Kuru kimyevi yangın söndürme tozlarından ABC tozu ile BC tozu hiçbir zaman birbiriyle karıştırılmamalıdır Karıştırmak tehlikelidir Buna çok dikkat edilmelidir

Kuru Kimyevi Yangın Söndürme Toz Tipleri

Kuru kimyevi yangın söndürme tozları, BC sınıfı, ABC sınıfı ve D sınıfı yangınlarda etkili olarak kullanılmak amacı ile üç değişik tipte üretilmektedirler

B ve C sınıfı yangınlarda etkili olan kuru toz tipleri ;

• Sodyum bi karbonat esaslı
• Potasyum bi karbonat esaslı
• Potasyum sülfat esaslı
• Potasyum klorid esaslı
• Potasyum sülfat + kalsiyum karbonat esaslı

ABC sınıfı yangınlarda etkili olan kuru toz tipleri

• Monoamonyumfosfat (MAP) esaslı

D Sınıfı hafif metal yangınlarında etkili olan kuru toz tipleri;

• Alkali kloridler ( Sodyum Klorür, Potasyum Klorür )
• Alkali Boratlar

Kuru kimyevi ayngın söndürme tozları seyyar ve arabalı söndürücülerde ve merkezi söndürme sistemlerinde, yangın söndürme ajanı olarak kullanılmaktadırlar

• KARBONDİOKSİT GAZI

B ve C Sınıfı yangınlarda etkili olan sıvılaştırılmış karbondioksit gazı %99,9 saflıkta ve kendiliğinden basınçlı bir gazdır Son derece yüksek soğutucu etkiye sahip olup, kapalı alanlarda etkili bir yangın söndürme ajanı olarak hem seyyar ve arabalı söndürücülerde hem de merkezi söndürme sistemlerinde, yangın söndürme ajanı olarak kullanılmaktadır

Karbondioksit, renksiz, kokusuz bir gazdır Endüstrimizde fuel-oil'in yakılması ile elde edilebildiği gibi fabrikalarda yan ürün olarak da elde edilebilmektedir Karbondioksit, kendisini aranan bir yangın söndürme maddesi haline getiren bir takım özelliklere sahiptir Yanıcı değildir, bir çok madde ile reaksiyona girmez ve muhafaza edildiği kaplardan boşalması için gerekli basıncı kendisi yaratır

Karbondioksit Gazının Teknik Özellikleri

Karbondioksit gazı, renksiz, kokusuz, zehirsiz bir gaz olup, ağırlığı yaklaşık havanın yoğunluğunun 1,5 katıdır Bu nedenle yanan cisim üzerine soğuk boşaltılan karbondioksit hem yanan yüzey üzerindeki havanın yerini alarak, cismin havadan oksijen almasını önler, hem de boşaltma sırasında soğuk tanecikler halinde düşerken havadaki su buharını yoğunlaştırarak kuru buz tanecikleri halinde yanan cismin üzerine düşerek yangının soğumasını sağlar

Karbondioksit gazı, çelik tüplere 50-60 bar basınç altında doldurulurve sıvı gaz denge halinde bulunur Ancak, kritik sıcaklık olan+31,88 C'den itibaren tamamen gaz haline geçerek basıncı çok artar

Bu nedenle Karbondioksit, test basıncı 250 bar olan çelik çekme, dikişsiz tüplerde muhafaza edilir

Karbondioksit gazlı yangın söndürücüler genellikle B ve C sınıfı yangınlarda kullanılır

Karbondioksit, gaz ya da çok küçük katı parçacıklar (kuru buz ) halinde iken elektrik iletmez ve bu sayede enerjili elektriksel donanım üzerinde kullanılabilir Fakat yüksek gerilim hatlarında "TS 862-EN 3" de belirtilen voltajlara kadar yangın ile aradaki mesafeyi gözönünde bulundurarak müdahale edilmelidir

• KÖPÜK (FOAM) KONSANTRASYONLARI

Belirli oranlarda suyla karışan, köpük yapıcı maddenin hava ile genleşerek meydana getirdiği köpük, yanan sıvının yüzeyini kaplayarak oksijen ile temasını keser ve yanma ısısını düşürür

Köpük, esas olarak parlayıcı ve yanıcı sıvı, dökülme ve tank yangınlarında soğutucu bir tabaka yaratacak şekilde kullanılır

Bu tür yangınlarda kullanılan en devamlı söndürme maddesi köpüktür Sıvı yüzeyini kaplayan köpük tabakası, derinlik ve kararlılığına bağlı olarak oldukça uzun bir süre buhar çıkmasını engellerUygun bir süre sonra köpük tabakası temizlenebilir

Köpük, henüz yanmamış, sıvı ya da katılardan çıkan buharları engellemek, azaltmak amacıyla da kullanılırZehirli ya da parlayıcı gazların biriktiği boşluk ve kapalı hacimlerin, güven altına alınması için de köpükten yararlanılır

Köpük, sıcaklık ve alevle karşılaştığında bozunmaya uğrar ve bileşimindeki su buharlaşır Bu nedenle, yanan yüzey üzerine bu kaybı karşılamaya yeterli miktarda köpük uygulanmalı ve söndürülen sıvı üzerinde bir köpük tabakasının kalmasını garantilemek amacıyla bir miktar daha köpük ilave edilmelidir

Köpük, kararlı değildir Fiziksel yada mekanik zorlamalar sonucu kolayca dağılabilir Bazı belirli kimyasal buhar ve sıvılar köpüğü süratle bozarlar

Hava hareketi yada yanan maddelerden hızla yükselen gazlar köpüğün yangın alanından uzaklaşmasına neden olabilirler

Köpük solüsyonları, iletken olduklarından, elektrik sistemleri ile ilgili yangınlarda kullanılmaları tavsiye edilmez

Yanıcı maddenin cinsi (Hidrokarbon veya Polar olmasına göre) uygun köpük seçilmelidir

Köpük cinsine uygun , köpük yapıcılar kullanılmalıdırlar

Depolama, yükleme, boşaltma, pompa istasyonları gibi yerler için farklı sistemler ve köpük araçları seçilmelidir

Köpük uygulaması için yeterli basınç, debi ve mikltarda su kullanılmalıdır

A ve B sınıfı yangınlarda etkilidir Seyyar ve arabalı yangınlarda ve merkezi söndürme sistemlerinde söndürme ajanı olarak kullanılmaktadır

%3 - %6 konsantrasyonlarda kullanılan, yanan madde muhteviyatına göre en etkili şekilde mudahale edilebilecek çeşitli tipleri vardır

• Protein esaslı
• Flora Protein Esaslı
• Sentetik Esaslı
• AFF (**ua Forming Film Foam)