Zehirlenmelerde İlkyardım ZEHİR: Herhangi bir kimyasal, fiziksel veya organik madde

Zehirlenmelerde İlkyardım


ZEHİR: Herhangi bir kimyasal, fiziksel veya organik madde sindirildiğinde, solunduğunda, emildiğinde (absorbsiyonunda) veya enjekte edildiğinde; küçük miktarlarda bile kimyasal etkileri ile yapılara zarar verebiliyor ve fonksiyonları bozabiliyorsa, bu maddeye zehir, olaya ise zehirlenme denilmektedir Zehirler küçük miktarlarda bile etkilerini gösterebilirler Fiziksel etkiden ziyade kimyasal aktivasyon nedeniyle zarar verirler; örneğin hücre metabolizmasındaki kimyasal reaksiyonları bozarak, hücreyi harap edebilirler Zehirlenmeler, kasıtlı olarak veya kaza ile meydana gelebilirler Genel olarak zehirler vücuda sindirim, solunum, deriden emilim veya enjeksiyon yoluyla alınmaktadır


Ülkemizde en sık görülen zehirlenme nedenleri;


Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığına bağlı olarak çalışan Zehir Danışma Merkezi?ne 2003 yılında yapılan 13385 zehirlenme başvurusu incelendiğinde; zehirlenme nedenlerinin dörtte üçünü ilaç zehirlenmeleri oluşturmaktadır; diğerleri ise sırasıyla tarım ilaçları, kimyasal maddeler, evde kullanılan çeşitli maddeler, besin zehirlenmeleri ve hayvan sokmalarıdır


Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Zehir Danışma Merkezine en fazla başvuru Marmara Bölgesi?nden, en az başvuru ise Güney Doğu Anadolu Bölgesi?nden gelmektedir


Başvuruların neredeyse tamamına yakınını doktor başvuruları oluşturmaktadır


Zehirlenmelerin nasıl gerçekleştiği ile ilgili verilere bakıldığında başvuruların yarısından biraz daha fazlasının intihar amaçlı eylemler nedenli olduğu görülmektedir Zehirlerin vücuda giriş yolu olarak oral yol baskın bir şekilde ilk sırayı almaktadır


Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İlaç ve Zehir Danışma Merkezi web sitesinden alınan sonuçlara göre: İlaçlar (analjezik, anti-depresan forumdasnet ve sedatif hipnotikler ilk sıralarda)- %65, tarım ilaçları- %8, temizlik ürünleri- %7, kimyasal maddeler- %6, besinler- %5, ısırma-sokmalar- %3




Çok sayıdaki madde, farklı kişilerde farklı etkiler(alerjik etki) gösterdiklerinden bunlar da bazen zehir olarak adlandırılmaktadır Bu maddeler, bazı kişilerde hiç bir etki yapmazken, bazı kişilerde hayati tehlikeye yol açabilirler Zehir niteliğindeki birçok madde yaşlılarda ve çocuklarda daha ciddi sorunlara neden olmaktadır


Zehir vücuda girdikten sonra çeşitli şekilde hasar oluşturur Zehirli bir gaz, oksijenin yerini alarak boğulmaya neden olur Bazı zehirler sistemik etki yapar ve tüm vücudu etkiler Bazı zehirler, sinir sistemini etkileyerek ya aşırı uyarır ya da baskılar; bunun sonucunda ishal ve kusma görülebilir, alyuvarlara oksijen bağlanmasını engelleyebilirler


Zehrin gerçek etkisi yapısına, miktarına, bazen de vücuda alınış yoluna bağlıdır Zehirlenmelerde, zehirden etkilenen kişinin yaşı, vücut ağırlığı ve genel sağlık durumu çok önemli etkenlerdir


Zehirlenmenin tedavisinden ziyade ortaya çıkmasını önlemek daha kolaydır İlaçların ve kimyasal maddelerin (deterjan vBulletin), çocukların ulaşamayacağı yere konulması, ilaçların çocuklara şeker olarak tanıtılmaması bu önlemlerden sadece birkaçıdır




Zehirlenme olayları, AABT açısından önemlidir Çünkü belirti ve bulguları farklılık gösterir, bazılarının tipik belirti ve bulguları hemen görülebilirken, bazılarında yavaş yavaş ortaya çıkar ve çok geç fark edilirler


Zehirlenme olayında AABT, etken maddenin özelliğini ve uygulanması gereken özgün tedaviyi bilemeyebilir, bu durumda bir uzman gerekir Bu uzman, AABT nin muayene sonuçlarına ve etken maddenin bazı özelliklerine göre gerekli tedaviyi önerir İşte böyle bir uzmana 24 saat boyunca ulaşılabilecek tek yer zehir danışma merkezidir Zehir danışma merkezlerinin amacı, zehirlenme olayında, sağlık kuruluşuna ulaştırana kadar hastaya etkin acil bakımın (veya ilkyardımın) verilmesine yardımcı olmaktır Gelişmiş sağlık sistemi olan ülkelerde zehir danışma merkezleri, yerel veya ulusal düzeyde olmak üzere oldukça yaygındır Türkiye?de bu konuda hızlı yol almış ve birçok zehir danışma merkezleri oluşturulmuştur Tüm Türkiye?den rahatlıkla ulaşılabilecek olan


Sağlık Bakanlığı?na bağlı, ücretsiz aranabilen, Zehir Danışma Merkezinin numarası 114 dür


Zehir danışma merkezinden yararlanabilmek için birkaç konuda bilgimiz olmalıdır Bu bilgiler ışığında ZDM bize yardımcı olabilir:


·Şüphelenilen madde iyi tanımlanmalıdır; rengi, şekli, katı-sıvı-gaz halinde oluşu vd İlaç veya başka kimyasal bir madde ise (temizlik ürünü, böcek öldürücü gibi), ticari ya da etkin madde ismi verilmelidir Bunun için kutu veya prospektüs yanınızda olmalıdır


·Şüphelenilen veya bilinen giriş yolu tanımlanmalıdır


·Şüphelenilen maddenin, hasta tarafından alındığı bilinen veya tahmin edilen miktarı belirtilmelidir


·Hastanın yaşı, kilosu, boyu hakkında mutlaka bilgi verilmelidir


AABT, çalıştığı bölgede, iletişim kurabileceği gerekli yerlerin telefon numaralarını bilmek zorundadır, buna ZDM dahildir