Boşaltım sistemi rahatsızlıkları

BOŞALTIM Bilindiği gibi tüm canlılar hareket ve çeşitli faaliyetleri sonucu birtakım yan ürünler denilen, farklı ve hücre veya organizmada durması olumsuz etkiler yaratacak maddeler ve bileşikler meydana getirir Bunların etkisi olmayacak bir yere atımı ise boşaltım sisteminin işlevidir Deney konumuz olan böbreğin incelemesine geçmeden önce böbrek ve onun görevini yapan organel ve kısımları tanımalıyız İlk başta boşaltım genel anlamıyla CO2, NH3, H2O, azotlu diğer maddeler, madensel tuzların atımıdır Boşaltım sadece böbrekler ile değildir; rektum, anüs, burun delikleri, deri de görev alır Direkt ve dolaylı (kan dolaşımı yardımıyla, lenf sistemi yar, deniz suyu) boşaltım olarak ayrılabilir Direkt atıma örnek olarak sudaki bir hücreli canlı hücre zarından boşaltımı gerçekleşir Dolaylı atımda süzme ve atım işlemi ile görevli birer organ daha yer alır Su, suda yaşayan canlılar tarafından sadece idrarla atılırken, karada yaşayan canlılarda solunum, terleme, idrarla atılır CO2, solunum ile, madensel tuzlar idrar ve terle atılır Azotlu atıklarsa zehirli atıklardır; kimi canlılarca ayrıştırılarak atılırlar Ürik asit > Alantoin > Alantoik asit > Üre > Mezonefroz böbrek: Pronefrozun gelişme sonucu ortaya çıkmıştır Balık ve kurbağaların erginlerinde yer alır (Kuşların ve memelilerin embriyonları) Gelişme sonucu Bowman kapsülü işlem görür ve yine atıklar mezonefroz kanalı ile son bağırsağa açılır Pronefroz böbrek: Birimler nefridyumlardır; fakat sayıca çok fazladır Nefridyumlardan akan artıklar kirpikli huni denilen pronefroz kanalına aktarılıp atılır Bağırsağın son kısmına gelen atıklar kloak denilen açık yoldan atılır Amonyak Organizma sistemi yükseldikçe boşaltımda azotlu atıklar farklı şekilde atılırlar İnsanda, kuşlarda, sürüngenlerde, ikikanatlılardan başka böceklerde ürik asit olarak; ikiçenetli yumuşakçalarda ve kabuklularda amonyak olarak dışarı verilir Evrimle birlikte enzimsel organların azalması organizmayı, amonyağın kan içinde dolaşımına karşı gittikçe daha iyi korunmaya yöneltmiştir Bütün bu konular arasında Diyaliz aleti bu işlevlerin yerine gelmediği insanlar için geliştirilmiş, çağımızda yaygın bir cihaz olarak kullanılmaktadır BİR HÜCRELİLERDE BOŞALTIM Özellikle difüzyon, ozmos ve sonra kontraktil koful yoluyla boşaltım yapılır Öglena ve terliksi hayvanda kontraktil koful boşaltımı yer alır Bu koful, hücre içine hücrenin yaşadığı su ortamından gelen fazla suyu atarak görev yapar Yıldız şeklinde kanatları vardır Etrafındaki suyu topladıktan bir süre sonra dolan koful kasılarak peliküladan dışarı atar ve eski boş haline tekrar döner BİTKİLERDE BOŞALTIM Bitkilerde boşaltım yapraklar ve köklerde olur Fakat bitkilerin yaşadığı ortama göre de değişiklik gösterir Kara bitkilerinde stomalar fazla suyu atarlar, bazı kara bitkileriyse bu terleme işini su savağı denilen yerden damlalar halinde minerallerle birlikte atarlar CO2 stomalardan havaya bırakılır Su bitkilerinde mantıksal olarak düşünürsek hiçbir su ve boşaltım sorunu yaşanmaz Difüzyon ve ozmosla maddelerin atımı sağlanır Bazı bitkilerse toprağa kökleriyle verdikleri maddelerle atımı gerçekleştirirler Çöldeki bazı bitkiler çölün bol mineralleriyle oluşturdukları bileşiklerle yapraklarında hidrokarbon türevleri çıkarırlar Bu hidrokarbon güneşte tepkimeye girerek bitkinin yanmasına neden olur fakat bundan önce tadının acı olduğunu anlayan otçul hayvan bitkiyi yemez Bu boşaltım sistemi aynı zamanda savunma sistemidir Bir diğer boşaltım şekli ise maddeleri dışarı atmadan organizmayı ondan ayırarak veya zararlı maddelere dönüşümü biriktirmedir OMURGASIZLARDA BOŞALTIM Difüzyon ve ozmos da burada süngerler ve sölenterde geçerli bir boşaltım türüdür Diğerlerinde ise özel olarak alev hücreleri, malpigi ve nefridyumlar yer alır Planarya difüzyon ve ozmosla boşaltımını yaparken özellikle alev hücrelerinden oluşan yapılar kullanırlar Alev hücrelerinin her biri bir tüp içinde ve boşaltım kanalına bağlı olmakla geniş bir de uç kısımdan oluşur Bu uç kısımda tüpe uzanan siller vardır Atım amacıyla bu siller titreşirler Dıştaki su içeri girerken, içteki maddeler dışarı çıkar Yer solucanı, midye, salyangoz vb kabuklu hayvanların boşaltım organı nefridyumlar etrafında sillerle her halkada bir çift nefridyum yer alır Huni gibi bulunan ucu halkadan halkaya bağlıdır Huninin kanal olmasıyla kıvrımlardan sonra bir halka ile dışarı açılır Kılcal damarlar kanalları çevrelemiştir Böylece ¤¤¤¤bolizma artıkları ve her türlü iyonlar kanaldan kanala geçer Glikoz ve suyun bir kısmının geri emilimini sağlanarak dışarı verilir önemli husus ise CO2?nin difüzyonla atılmasıdır Deri buna yardımcı olur Böceklerde CO2 trake solunumu ile atılırken azotlu artıklar malpigi tüplerinin açık olan uçlarının sindirim kanalının son kısmına bağlı olmasıyla önce kana sonra kapalı olan malpigi tüplerine geçer Sindirim kanalının sonunda biraz su emilimi gerçekleşir Ürik asite bir dönüşüm geçirmiş olarak azotlu artıklar emilemeyen bir miktar su ile atılır OMUGALILARDA BOŞALTIM Burada görev böbreklere düşer Fakat canlının yapısına göre değişim görülür Pronefroz balık ve kurbağa embriyon evreleri ve köpek balıklarının tüm evrelerinde görülür

ALINTIDIR