Cemal Abdülnasır

Cemal Abdülnasır


(Arapça; جمال عبد الناصر) (d 15 Ocak1918 - ö 28 Eylül1970), Mısır'lı asker ve devlet adamıDevrimci, Milliyetçi ,Sosyalist liderMısır'ın ikinci cumhurbaşkanı (1956-1970) Krallığa son veren darbenin ardından başbakan ve cumhurbaşkanı olarak Mısır'da köklü dönüşümlere damgasını vurmuş, etkin bir dış politikayla Arap dünyasında önder bir rol oynamıştır


Askeri kariyeri ve Hür Subaylar Hareketi


İskenderiye'de babasının postane görevlisi olduğu yoksul bir mahallede doğduOrtöğrenimini Kahire'deki amcasının yanında tamamladı Bu arada İngiliz karşıtı sokak gösterilerine katıldı Kısa bir süre hukuk okuduktan sonra 1937'de Kraliyet Askeri Akademisi'ne girerek 1939'da mezun oldu Sudan'daki Mısır ordusunda görev yaparken arkadaşlık kurduğu üç subayla (Zekeriya Mohyeddin, Abdülhakim Amr ve Enver Sedat) birlikte İngiliz egemenliğine ve krallık yönetimine son vermeyi amaçlayan gizli Hür Subaylar örgütünü kurdular I Arap-İsrail Savaşı'nda (1948-1949) Filistin'de çarpıştı
1949'da Hür Subaylar komitesi'nin kurucu üyeleri arasında yer aldı, 1951'de yarbaylığa yükseldi Savaşın ardından baş gösteren siyasi bunalım ortamında, Hür Subaylar örgütü23 Haziran1952'de kansız bir darbeyle yönetime el koydu Orgeneral Muhammed Necib'in devlet başkanlığına getirilmesine karşın, gerçek iktidar Nasır'ın denetimindeki Devrimci Komuta Konseyi'nin eline geçti Ocak1953'te siyasi partiler kapatıldı ve Özgürlük birliği adlı yeni bir parti devlet içinde çekirdek örgütler kurdu Haziran1953'te Cumhuriyet ilan edildi ve İngilizlerleSüveyş Kanalı bölgesinin boşaltılmasını öngören bir antlaşma imzalandı 1954 ilkbaharında Necib'in görevden alınmasına yol açan iç çekişmelerden sonra perde arkasındaki konumundan çıkarak başbakanlık görevini üstlenen Nasır, en güçlü muhalefet odağı olan Müslüman Kardeşler'i sindirerek konumunu pekiştirdi Ocak1956'da tek partili siyasi sisteme dayalı yeni anayasayı yürürlüğe koyduHaziranda da tek aday olarak, oyların yüzde 9995'ini alarak cumhurbaşkanı seçildi


Liderliği



Bandung Konferansı'na (1955) katılarak Yugoslavya devlet başkanı Josip Tito ve Hindistan başbakanı Jawaharlal Nehru ile birlikte bağlantısızlar hareketinin önderleri arasında yer alan Nasır önceleri ılımlı bir dış politika izlemeye özen gösterdiAma Birleşik Krallık ve ABD'nin, Asvan Barajı projesinin finansmanından vazgeçmesi üzerine gerekli kaynağı sağlamak için Süveyş Kanalını millileştirme yoluna gittiEkim1956'da İsrail, Fransa ve Birleşik Krallık'ın giriştiği ortak harekatla başlayan Süveyş Bunalımı sırasında, İsrail'in Sina YarımadasınıŞarmü'ş-Şeyh'e kadar işgal etmesine ve Mısır Hava Kuvvetleri'nin ağır bir darbe yemesine karşın, ustaca manevralarla dış müdahaleyi boşa çıkardıArap dünyasındaki saygınlığını artıran bu olayın ardından daha radikal bir çizgiye yöneldi1958 başlarında Mısır ve Suriye'nin Birleşik Arap Cumhuriyeti adı altında birleşmesine öncülük ettiSuriye'nin 1961'de birlikten çekilmesini Arap ülkelerindeki gerici rejimlere bağlayarak Arap dünyasındaki devrimci hareketleri etkin biçimde desteklemeye başladı Ertesi yıl Arap Sosyalist Birliği'ni kurdu
Nasır, Mısır'ın sosyalist ülkelerle yakınlaşmaya girdiği bu dönemde özellikle Sovyetler Birliği'nin teknik ve mali yardımıyla geniş çaplı bir kalkınma hamlesi başlattıAsvan Barajı'nı tamamlama (1968), sanayileşmeyi hızlandırma ve köylüleri topraklandırma gibi başarıların yanı sıra kadınların haklarını genişletme ve eğitimi yaygınlaştırma gibi önemli adımlar attıBu arada kendi kişisel otoritesinde odaklanan ve siyasi muhalefeti etkisiz kılan sıkı ve baskıcı bir devlet mekanizması yarattı
Nasır'ın aynı dönemde İsrail'e karşı militan bir tutum takınması, Mısır'ın Ortadoğu sorununa daha yakından karışmasına ve silahlanmaya geniş kaynaklar ayırmasına yol açtı Mısır birliklerinin Yemen'deki iç savaşta (1962-1967)cumhuriyetçilerin yanında çarpışmasıyla ABD ile ilişkileri gerginleşti Önceleri İsrail sorununu Arap dünyasında birliği sağlamanın amacı olarak gören Nasır, 1967'de Sina'ya kuvvet yığdı 22 Mayıs1967'de, İsrail'in Eilat'a deniz erişimi olan Tiran Boğazı'nın tüm İsrail gemilerine ve İsrail’e gitmekte olan diğer gemilere kapalı olduğunu ilan ederek, Akabe Körfezini ulaşıma kapattı, böylece İsrail'le açık çatışmaya yöneldi Bunu izleyen Altı Gün Savaşı'nda (5 Haziran-10 Haziran1970) erken davranan İsrail'in Mısır uçaklarını yerdeyken yok etmesi ağır bir yenilgiyi getirdi 9 Haziran'da, Nasır bütün sorumluluğu üstlenerek istifa ettiyse de yaygın kitle gösterileri nedeniyle ertesi gün kararını geri aldıSavaş sonrası dönemde radikal çizgisinden giderek uzaklaştı
23 Temmuz1969'da, İsrail'e karşı bir yıpratma savaşı açtığını ilan etti Bununla birlikte Nasır, temmuzda bir ateşkes düzenlenmesini öngören Rogers planı'nı kabul etti ve 7 Ağustos'ta bu plan, Süveyş Kanalı boyunca yürürlüğe girdiBunun üzerine, Mısır'ın Sudan ve Libya ile ilişkilerini güçlendirmeye girişti ve Araplar arasında çıkan birçok anlaşmazlığa aracı olarak müdahalede bulundu; 27 Eylül1970'te yeni bir Ürdün-Filistin çatışmasına son vermeyi başardı 1970'te bir kalp krizinden dolayı yaşamını yitirdi
Arap milliyetçiliğinin yükseldiği ve Üçüncü Dünya'da radikal arayışların güçlendiği bir dönemde büyük yankı uyandıran Felsefetü's-Savra (1956; Devrimin Felsefesi) adlı yapıtı, Nasır'ın Arap Birliği konusundaki çoşkulu düşüncelerini içerir Cemal Abdülnasır döneminde, kırsal kesimlerden gelenler için Başkent Kahire’nin Kadim Kahire (Eski Kahire) bölgesinde bulunan Ölüler Şehri’nde oturum izni verildi