Fas Giyim Kültürü (Fes)

Fes, tepesi düz, genellikle kırmızı, püsküllü, silindirik şapka İsmini başlıca üretim merkezi olan Fas'ın Fes şehrinden alır Başta Osmanlı İmparatorluğu olmak üzere birçok müslüman ülkede kullanılagelmiştir Kırmızı rengini kızılcık boyasından almıştır




Tarihçe

Sultan II Mahmut döneminde Osmanlı sarayında Avrupalı gibi giyinme modası baş gösterdi Daha sonra bu moda ilim adamlarına ve halka yayıldı ancak Avrupa usulü şapkaların namaz kılarken zorluk çıkarmaları, sipersiz bir şapka kullanımını gerekli kıldı Sultan Mahmut'un fermanı üzerine fes, imparatorluğun resmi şapkası oldu 1840lardan itibaren süvari ve topçu hariç, Osmanlı askerlerinin üniformasının bir parçası haline geldi Arnavut askerleri beyaz fes takıyorlardı


TBMM 25 Kasım 1925'de Şapka Kanunu'nu çıkardı ve yüzyıllardır kullanılagelen fes, sarık ve benzeri başlıklar yerini modern Avrupa'nın kullandığı şapkalara bıraktı Osmanlı son döneminde kullanılan koyu kırmızı renkli, tepesinde kenara veya arkaya sarkan püsküllü, silindir şeklinde bir tür şapka Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasıyla resmi giyecek olarak kabul edilen fes, Osmanlı İmparatorluğu'na Fas şehrinden gelmiş ve adını bu şehirden almıştır Fesin Osmanlılar tarafından kabulü, II Mahmud devrinde serasker ve Kaptan-ı Derya Koca Hüsrev Paşa'nın Akdeniz seferinden dönüşünde Fas'tan getirdiği fesleri Kalyoncu askerine giydirilmesiyle benimsenmiş ve yayınlanan bir tamimle resmen kabul edilmiştir 1832'den 1925 yılına kadar kullanılan fesi Tanzimat döneminde İstanbul'da sivil ve asker bütün görevliler giymiş, sarık yalnız bilginler ve din adamları tarafından kullanılmıştır Taşrada, sarık tercih edilmiş, bu sebeple de halk, fesli ve sarıklı olarak ikiye ayrılmıştır Fesin yüzyıllar boyu kullanılan sarığın yerini alması önemli bir yenilik olmuş, bu yüzden lehte ve aleyhte birçok görüşler ileri sürülmüştür Fes için ayrı bakanlık kurulmuş, yayınlanan fes nizamnamesi ile fesin nerelerde giyileceği, kimlerin ne tür fes kullanacağı belirtilmiştir İstanbul'da Defterdar'da bir fabrika kurularak fes yapımına başlanmıştır Cumhuriyet döneminde, 1925'te Şapka Kanunu ile fesin giyilmesi yasaklanmıştır

Dünyada fes

Fes, geçmişte Osmanlı İmparatorluğu'nun parçası olan ülkelerde, birçok müslüman ülkede, bazı Afrika ülkelerinde, Hindistan ve Pakistan'da yaygın olarak kullanılmıştır Günümüzde kullanımı oldukça azalmıştır Pakistanda fes, hilafet yanlılığının göstergesidir Pakistanlı politikacı Navabzade Nasrullah Han, 2003'teki ölümüne dek fesini çıkarmamıştır

Popüler kültürde fes

Fes, Osmanlı İmparatorluğu'nda yaygın olarak kullanılması nedeniyle Avrupa'da Osmanlılıkla ve Türklükle özdeşleştirilmiştir Günümüzde dahi birçok Avrupalı, Türkiye'de yaygın olarak fes takıldığı kanısındadır
Bazı karikatürlerde fes tembelliğin ve rahatına düşkünlüğün göstergesi olarak kullanılmıştır Bunun nedeni 19 yüzyılda fes takılan coğrafyada bulunan, İngiliz aristokrat, asker ve devlet adamlarının, gayriresmi akşam eğlencelerinde ve istirahat zamanlarında fes takmış olmalarıdır
Galler doğumlu Britanyalı meşhur komedyen Tommy Cooper, 'püskülü öne gelecek şekilde ters taktığı fesi' ile meşhurdur Askerliğini Orta Doğu'da yapmış olan Cooper, Mısır'daki bir sihirbazlık gösterisi esnasında şapkasını kaybedince, garsonlardan birinin fesini ödünç almıştır İzleyicilerin çok hoşuna gittiğini görünce fesini o günden sonra sürekli kullanmıştır