Atasözleri Açıklamalı-S,Ş-

Sabah ola, hayır ola (gele)
Sabah olsun, o vakte kadar işi belki düzelir Çünkü gündüz geceden daha hayırlıdır Bk “Akşamın hayrından sabahın şerri”

Sabır acı ise de (acıdır) meyvesi tatlıdır
Acı, yoksulluk, haksızlık gibi üzücü durumlar karşısında ses çıkarmadan onların geçmesini bekleme erdemi gösteren ve direnen kişi, sonunda kârlı çıkar Çünkü Yüce Allah, sabredenlerle beraberdir; onları sabırları karşılığında mutlaka mükâfatlandıracaktır

Sabreden derviş, muradına ermiş
Hiç kimse amacına öyle birdenbire ve kolayca ulaşamaz İnsanın karşısına pek çok engel çıkabilir, uzun zaman beklemesi gerekebilir, başına türlü hâller gelebilir; işte bütün bunlara sabreden, direnişini yılmadan sürdüren kişi istediğine kovuşup ulaşabilir

Sabreyle işine, hayır gelsin başına
Bir iş yapmaya giriştiğinde karşına çıkan zorluklar sebebiyle kızıp öfkeye kapılmaz, acele edip gevşemez, azmini yitirmezsen başarı da, hayırlı sonuç da senin olur

Sabrın sonu selâmettir
Olan veya olacak tüm zorluklara göğüs geren, telâş ve öfkeye kapılmadan başına gelen felâketlerin geçmesini bekleyen, ses çıkarmadan bunları aşma erdemi gösteren kimse, sonunda esenliğe erecektir

Saçın ak mı kara mı, önüne düşünce görürsün
Acele etme, herhangi bir yargıya varma; sonucun ne olduğunu biraz sonra, iş bitince, kendi gözlerinle görüp anlarsın

Sadık dost akrabadan yeğdir
Dostluğu, bağlılığı gerçek ve içten olan dost, akrabadan daha iyi ve hayırlıdır

Sefa ile yenen cefa ile kazanılır
Kaygısız, sakin, zevk ve gönül rahatlığı içinde yenen para, sıkıntı çekilerek ve alın teri dökülerek kazanılmıştır

Sağ baş yastık istemez
Sağlığı yerinde olan bir insanın durup dururken yattığı pek görülmez Eğer yatmak istiyorsa, bilin ki o hastadır

Sağ elinin verdiğini sol elin görmesin
Birine yaptığın iyiliği gizli tut Herkesin gözü önünde yaparsan, yardım yaptığın kişiyi incitebilirsin Onun da bir onuru vardır, bil Dinimiz olan İslâm da zekât ve sadakaların verilmesinde bu gizliliğe uymayı emretmiştir Aslolan kişinin kendini gösterip övdürmesi değil, kendini göstermeden yardım yapıp yoksulu sevindirmesidir

Sağır işitmez, uydurur (yakıştırır)
1 İşitme duyusundan yoksun, işitmeyen kimse, yakınında konuşulanları duymaz Ama konuşulanlara bakarak değerlendirmeler yapar, anladığını sanarak bir şeyler yakıştırıp karşılık verir 2 Bir olayın içyüzünü bilmeyen kimse, görünüşe göre bir sonuca varır; vardığı sonucu da doğru sanır

Sağlık, varlıktan yeğdir
Vücudun hasta olmaması, vücut esenliği her şeyden önemlidir Çünkü bir şeyin tadını alabilmek, bir şeyden gerektiği gibi yararlanabilmek için sağlıklı olmak şarttır Her şeyiniz var, ama ondan istifade edecek durumunuz yok Neye yarar?

Sahipsiz eve it buyruk
Bk “Issız eve it buyruk”

Sakınılan göze çöp batar
Üzerine çok düşülen şeyler daha çok kazaya ve zarara uğrar Olabileceği düşünülen kötü durumlara karşı önlem almak gereklidir, ancak orta bir yol izlemeli, aşırılığa düşülmemelidir

Sakla samanı, gelir zamanı
Gereksiz görülen, işe yaramaz kabul edilen şey günün birinde, ileride lâzım olabilir Bu sebeple önemsiz gördüğümüz şeyleri bir kenara atıp elden çıkarmamalı, onları saklamalıyız

Sanat altın bileziktir
Bir kenarda saklanan altın, günü gelince bozdurulup kullanılır Sanat da altın bilezik gibidir Günü gelir gerekli olur Bir sanata sahip kimse, sanatını uygulama alanına sokarak ondan geçimi için kazanç sağlar, yararlanır Dolayısıyla sanat, altın gibi değerini hiçbir zaman kaybetmez

Sana taşla vurana, sen aşla vur (dokun)
Sana sert, kaba, acımasız davranana, sen yumuşak davran; o incitiyorsa, sen incitme; kötülük ediyorsa, sen iyilik et

Sanatını ustadan öğrenmeyen (görmeyen) öğrenemez
Her işin, her sanatın kendine göre birtakım incelikleri vardır Çok çalışmak, kendi kendine çalışmakla bu incelikler öğrenilemez Bu incelikler, pek çok deneme yapmış ve tecrübe kazanmış ustadan öğrenilir ancak Çünkü usta denen kişi, kendinden öncekilerin tecrübelerinden yararlanan, sanatını gereği gibi öğrenip işinin sırlarını bilen kişidir

Sana vereyim bir öğüt: Kendin ununu kendin öğüt
Kişi, kendi işini kendisi yapmalıdır İşini başkasına bırakmazsa içi rahat eder, sıkıntıya düşmez Hem işi kolay yürür, hem de istediği gibi olur

Sarımsağı gelin etmişler, kırk gün kokusu çıkmamış
İnsanlar kötü yanlarını kolay kolay belli etmezler Bunun için haklarında yargıda bulunmakta acele etmemek gerekir

Sayılı gün tez geçer
Sayısı belli olan, bir işin yapılması için önemli ve az görülen belirli zaman süresi çok çabuk geçer Kişi işine öyle dalar ki, bugünlerin nasıl geçtiğinin farkına bile varmaz

Sayılı koyunu kurt kapmaz
Birine teslim edeceğiniz bir şeyi eğer sayarak, ölçerek ya da tartarak verirseniz, emanet alan kişi onu daha iyi korur; içinde bir kötülük varsa bile, sayılı olduğunu bildiğinden ötürü bundan vaz geçer; dikkatli olur

Sebepsiz kuş bile uçmaz
1 Dünyada her şeyin olmasına veya bir hâlde bulunmasına yol açan bir sebep vardır Bu sebepleri de yaratan Yüce Allah`tır Sebeplerin sırrını da gerçek anlamda yalnız O bilir 2 Bir yardımcı, bir yol gösterici olmadan işler başarıya ulaşmaz

Sel gider kum kalır (kişi ettiğini bulur)
Geçici olanlara değil, kalıcı olanlara önem vermek gereklidir Hayatın akışı içinde yaşadığımız olayların, bulunduğumuz yerlerin, ilişki kurduğumuz insanların bir aslî olanları, bir de gelip geçici olanları vardır İşte bizim için bu aslî olanlar, kalıcı olanlardan daha önemlidir

Sen ağa, ben ağa; bu ineği kim sağa?
Kişi, üzerine düşen işten kaçmayıp onu yapmalıdır Herkes işini bir kenara bırakıp keyfini düşünürse işler ortada kalır, bir sonuç alınamadığı gibi iş düzeni de bozulur, karışıklık çıkar, tatsızlık başlar

Sen işlersen mal işler, insan öyle genişler
Mal-mülk edinmenin, para kazanmanın yolu çalışmaktır İnsan ne kadar çok çalışırsa, o kadar da çok kazanır; gittikçe de zenginleşir, rahat bir hayata kavuşur

Sen işten korkma, iş senden korksun
Bir işi başarmada azim ve cesaret çok önemlidir Eğer girişeceğin işi gözünde büyütür, bunun altından kalkamam diye korkar, azmini yitirirsen başarılı olamazsın Korkma, cesaretle işin üstüne üstüne git, bak nasıl iyi bir sonuç alacaksın

Serçeden korkan darı ekmez
Tehlikeleri gözünde büyüterek işe girişmekte çekingen davranan kimse, amacına ulaşamaz Unutulmamalıdır ki, her işin kendine göre zor bir yanı vardır Amacına kavuşmak isteyen de bunları göze almalıdır

Sermayen bir yumurta ise taşa çal
Sermaye, bir işin kurulup yürütülmesi için gerekli olan, önemi büyük bir güven kaynağıdır Eğer bu kaynak işe yaramayacak, seni yarı yolda bırakacak kadar küçük ve önemsizse, o işten hemen vazgeçmelisin; ona bel bağlayıp yola çıkarsan sonunda zarar görür, pişman olursun

Sevda geçer yalan olur, sonra sokar yılan olur
Tutku hâlini almış aşırı sevgi, başlangıçta sevenleri birbirine bağlayan güçlü bir bağdır Karşılıklı sevgi bittiği anda bu bağ kopar; tutkuya dönüşmüş olan sevgi de kısa zaman sonra yerini karşıtı olan nefrete bırakır, taraflara büyük zarar verici odak hâline gelir

Seyrek git sen (sıkça varma) dostuna, kalksın ayak üstüne
Dostumuz da olsa, sık sık yanına giderek kişiyi rahatsız etmek doğru değildir Onu bezdirmemek, kendimizden soğutmamak, gittiğimizde de yakın ilgi görmek ve lâyıkıyla ağırlanmak istiyorsak, ziyaretlerimizi uzun zaman aralıklarıyla ve arada sırada yapalım

Sıçan çıktığı deliği bilir
Yasalara aykırı, yolsuz, gizli bir iş yapan kimse, kalkıştığı bu eylemin doğuracağı sonuçları önceden enine boyuna hesaplar; yakayı ele vermemek, yakalanmamak için gerekli önlemleri alır; nereye, ne zaman ve nasıl kaçacağını bilir

Sıçan geçer yol olur
Küçük ve basit de olsa, olumsuz ya da kötü bir işin yapılmasına izin verilmemelidir Eğer bir kez izin verilirse, sürekli yapılmaya başlar ve alışkanlık hâline gelir Bu giderek gelenekleşir ve pek çok kimse o zararlı yolu takip eder

Sinek küçüktür ama mide bulandırır
Önemsiz, küçük gibi görünse de, kötü ve olumsuz bir şey insan üzerinde iyi bir etki bırakmaz

Sinek pekmezciyi tanır
Çıkarını kollayan, kendini düşünen, işinin ehli olan kimse, kimden yararlanacağını iyi bilir

Soğanın acısını yiyen bilmez doğrayan bilir
Bir işteki güçlüğü, çekilen sıkıntıyı, o işin içinde olanlar, o işi başarmaya çalışanlar bilir; işin sadece sonucundan yararlananlar ise bundan habersizdirler

Sona kalan dona kalır
Bir işin yapılmasında geç kalan, zamanını kullanamayan kimse istediği şeyi elde edemez

Son pişmanlık fayda vermez
İş işten geçtikten sonra pişman olmanın bir yararı yoktur Önemli olan bir zarara uğramadan önce, yapılacak işe iyi düşünerek, tedbir alarak girmek ve kötü bir sonla karşılaşmamaya çalışmaktır

Sonradan gelen devlet, devlet değildir
Kişi yaşlandıktan sonra gelen zenginlik işe yaramaz Çünkü zengin, varlıklı olmanın tadı ancak gençlikte çıkarılır

Soran yanılmamış
İnsanoğlu her şeyi bilemez Pek çok bilgiye sahip olan kimsenin bile bilmediği pek çok şey vardır Bu sebeple bir işe girişmeden önce, yanılgıya düşmemek ve yanlışa sapmamak için o iş konusunda birilerine soru sormak, onlardan bilgi almak son derece gereklidir

Sora sora Bağdat bulunur
İnsan sora sora bilmediği işleri ve çok uzak yerleri bile öğrenip bulabilir

Sorma kişinin aslını, sohbetinden bellidir
Bir kişinin kim olduğunu, soyunu sopunu öğrenmenin bir gereği yoktur Onu tanımak, karakteri hakkında bilgi edinmek istiyorsan konuşmasına, fikirlerine, inançlarına, hâl ve hareketlerine bak; bu sana yeterli ipuçlarını verir

Söyleyenden dinleyen arif gerek
1 Çok söz söylemek yerine çok dinlemek daha iyidir Çünkü öğrenmenin en önemli yollarından biri de dinlemektir Ayrıca çok konuşanın çok hata yaptığı da ortadadır 2Kimi konuşmacılar üstü kapalı, sanatlı ve derin anlamlı konuşurlar Bu durumda söylenenlerin anlaşılması, dinleyenin bilgi ve anlayış yeteneğine bağlı kalır Dinleyen, ne denmek istendiğini çaba göstererek anlamalıdır

Söz ağızdan çıkar
Faziletli, dürüst, ahlâklı ve mert kişi ağzından çıkan sözü bilir; ona bağlı kalır, verdiği sözden dönmez ve onun gereğini yerine getirir

Söz gümüşse, sükût altındır
Konuşmak her ne kadar iyiyse de, susmak bazen konuşmaktan daha iyi sonuç verir Öyle ki, hiç ummadığı zamanda bile kişinin sarf ettiği sözler başına iş açabilir; onu zor duruma sokabilir

Sözünü bil, pişir; ağzında der, devşir
Söyleyeceği sözün ne anlam taşıdığını, ne gibi sonuçlara yol açacağını düşünmeli; derleyip toparlamalı, ondan sonra söylemelidir insan Eğer söz ağza geldiği gibi, bir tartıdan geçirilmeden söylenirse insanın başına umulmadık dertler açabilir

Söz var iş bitirir, söz var baş yitirir
Sözün insan üzerindeki etkisi tartışılmaz İyi, güzel, akıllıca ve yerinde söylenmiş sözler çoklukla insanlar üzerinde olumlu etkiler bırakır; inandırıcı, kabullendirici, yumuşatıcı bir rol oynayarak rayından çıkmak üzere olan işleri bir düzene sokar Bunun yanında, kimi kırıcı, kaba, sert, düşünülmeden söylenmiş, ölçüsüz sözler de kimi tepkilere yol açar; anlaşmazlıklara, kavgalara sebep olur; işler çıkmaza girer, giderek büyür ve kimilerinin ölümüne bile sebep olur

Su akarken testiyi doldurmalı
İnsan eline geçen fırsatları değerlendirmeli, karşısına çıkan imkânlardan yararlanmasını bilmeli, mümkün olduğunca mal-mülk edinmeli, geleceğini güvence altına almalıdır Çünkü her zaman uygun bir fırsat yakalaması mümkün olmayacaktır

Su bulanmayınca durulmaz
Kimi iş, konu, olay ya da durumlar pek çok tartışma, çekişme ve mücadeleden sonra aydınlığa kavuşur Hemen herkes niyetini açığa vurur, fikrini söyler, söylenmedik bir şey kalmaz, sonunda mesele çözülür ve iş yoluna girer

Su bulununca (görülünce) teyemmüm bozulur
Bir zorunluk dolayısıyla yapılmakta olan bir işin, bu zorunluk ortadan kalkınca gereği gibi yapılmak için yeni baştan ele alınması gerekir Bir başka deyişle, işimizde kullanacağımız asıl şey elimize geçince, daha önce onun yerine koyduğumuz benzerinin bir hükmü ya da değeri kalmaz

Su küçüğün, söz (sofra) büyüğün
Öncelikle büyükler sayılmalı, küçükler de korunmalıdır Geleneklerimiz ve dinimiz, korunmada önceliği çocuğa vermiştir; çünkü çocuk daha güçsüz ve dayanıksızdır Saygıda ise önceliği büyüklere vermiştir, çünkü çocuğun bütün ihtiyaçlarını karşılayan odur

Su testisi su yolunda kırılır
Bir kişi amaç edindiği işte veya ülküde, tuttuğu yolda çeşitli engellerle karşılaşır; kazaya uğrar, zarar görür, hatta ölür de

Su uyur, düşman uyumaz
Kimi akar sular vardır ki sanki akmıyormuş, durgunmuş gibi görünür Buna asla kanmamak gerekir Çünkü durgun akan sular daha ziyade tehlikeli olanlardır, asıl akış ve hareket diptedir Düşman ise bundan daha tehlikelidir Ona karşı her zaman çok dikkatli ve uyanık davranmak gerekir Çünkü ne zaman harekete geçeceği, ne yapacağı belli olmaz Unutulmamalıdır ki, düşman fırsat düşkünüdür, fırsatı kollar

Suyun yavaş akanından, insanın yere bakanından kork
Bk “Adamın yere bakanından”

Sükût ikrardan gelir
Susmak kabul etmek demektir Bir kişi, kendisine yapılan suçlamalara karşı itiraz etmiyor, kendisine yapılan tekliflere ses çıkarmıyorsa, bu “evet, kabul ettim” demek anlamına gelir

Sürüden ayrılanı (ayrılan kuzuyu, koyunu) kurt kapar (yer)
Herkesin tuttuğu yolu bırakıp ayrı bir yol tutturanlar, herkesin yaptığını yapmayanlar, ya da arkadaşlarının yardımıyla yapılan bir işten ayrılanlar büyük zarara uğrarlar

Sütten ağzı yanan, yoğurdu üfleyerek yer
Bir olaydan gerekli dersi alan, zarar gören kimse, ona benzer bir işle karşılaştığında uyanık davranır; tedbirli olur

Ş

Şahin, sinek avlamaz
Yüce amaçlar peşinde koşan ve kendini ona lâyık gören kimseler küçük, önemsiz, değersiz şeylerin ardına düşüp de vakit geçirmezler

Şakanın sonu kakadır
El veya dil ile yapılan şakadan, eninde sonunda hoş olmayan bir durum veya kavga çıkar

Şap ile şeker bir değil
Dış görünüşleri bakımından kimi nesne ve varlıklar birbirlerinin aynı görünürler Oysa özde ve nitelikte birbirlerinden çok farklıdırlar

Şeriatın kestiği parmak acımaz
Şeriat, Kur`an`daki ayetlerden, Hz Peygamber`in sözlerinden çıkarılan dinî temellere dayanan Müslümanlık kanunları, yani İslâm hukukudur Bu kanunların karşısında herkes eşittir, ayrımcılık yapılmaz Buradan yola çıkılarak ata sözü şu anlamda gelişmiştir: Kanunların uygun gördüğü cezaya katlanılır; bu durumu, zarar gören kişi de saygıyla karşılar

Şeytanın dostluğu darağacına kadardır
Kimi insanlar vardır ki, tıpkı şeytan gibidirler Kurnaz, düzenbaz, alçak ve kötü niyetlidirler Bunlar kimilerini çıkarları için türlü yollara iterler, kandırıp yoldan çıkarırlar, tehlikeli işlere bulaştırırlar Bütün bunları yaparken kendisi ile beraber olduklarını söylerler ama belâ ve felâketlerle karşılaştıklarında, ölümle burun buruna geldiklerinde onu hemen terk ederler

Şeytanla kabak ekenin, kabak başına patlar
Kötü, alçak, düzenbaz, kurnaz biri ile ortak bir işe girenin başına türlü felâketler gelir; oynadıkları oyundan en çok zarar eden o olur

Şimşek çakmadan gök gürlemez
Kimi önemli olaylar meydana gelmeden, bir gürültü kopmadan önce bazı belirtileri görülür

Şöhret afettir
Herkesçe bilinme, tanınma ve bir üne kavuşma insanın lehineymiş gibi görünüyorsa da aslında daha çok aleyhinedir Şöyle ki: Kişi belki şöhreti sayesinde kimi maddî imkânlara kavuşabilir ama kaybettikleri daha fazladır Çok ünlenmek insanı kibirli yapar, insana ne olduğunu unutturur, yavaş yavaş gerçek dostlarını kaybeder Herkesin dikkati üzerinde olduğu için doğal ve özgür bir şekilde yaşayamaz, aşırı ilgiler onu sürekli rahatsız eder, dolaylı olarak kimi istekler ve baskılarla karşılaşır, bütün bunlar onu sıkıntıya ve bunalıma sürükler, huzuru kalmaz, sunî bir hayatın esiri olur