Başvekil ve Başvekalet

**Prof. Dr. Sinsi** · 06-22-2012

Başvekil ve Başvekalet

Osmanlı İmparatorluğu’nun son zamanlarında sadrazamlar ve Cumhuriyet devrinde hükümet başkanları için kullanılmış olan resmî unvan

II

Mahmut, Yeniçeri Ocağı’nı kaldırdıktan sonra devlet teşkilâtında yaptığı yenilikler arasında Dahiliye, Hariciye ve Maliye nezaretlerini kurmuş, sadrazam ve sadaret tabirlerini de değiştirmeyi isteyerek 30 Mart 1838′de bir hatt-ı hümayunla son sadrazamı Rauf Paşa’dan sadaret yerine Başvekalet ve sadrazam yerine Başvekil tabirlerinin kullanılmasını istemiştir

Böylece kabul edilen Başvekil unvanı II

Mahmut’un ölümüne (2 Temmuz 1839) kadar devam etmiş ve Abdülmecit’in cülusunda hükümetin başına kendini geçirten Hüsrev Paşa en geniş yetkilerle yine sadrazam unvanını almıştır

I

Meşrutiyet’in ilânından bir süre sonra II

Abdülhamit tarafından kendisine sadaret teklif olunan Ahmet Vefik Paşa, Meşrutiyet’in bir gereğidir diye Başvekillik makamını yeniden şart olarak ileri sürdüğünden 4 Şubat 1878′de bu unvanla iş başına getirilmiş, kendisinden sonra Sadık Paşa da aynı unvanı taşımış ise de dört ay geçmeden Mütercim Rüştü Paşa yine sadrazam unvanıyla vazifeye tayin olunmuştur

29 Ağustos 1879′da ve Mebûsan Meclisi dağıtılarak (13 Şubat 1878) Meşrutiyet rejimi bilfiil kaldırıldıktan bir buçuk yıl sonra, Arifî Paşa’ya tekrar Başvekil unvanıyla görev verilmiş ve 3 Aralık 1882′de Sait Paşa’nın dördüncü defa sadrazam olduğu tarihe kadar üç buçuk yıl daha bu unvanın kullanılması sürmüştür

Ankara’da T

B

M

Hükümeti’nin kuruluşundan 28 Ekim 1923 tarihine kadar “İcra Vekilleri Heyeti Reisi” unvanıyla anılan hükümet başkam, Cumhuriyet’in resmen ilâm sırasında Anayasa’ya eklenen yeni hüküm gereğince “Başvekil” adım almış ve Anayasa’nın Türkçeleştirilmesinden sonra (10 Ocak 1945) bu unvan “Başbakan”a çevrilmiştir

06-22-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Başvekil ve Başvekalet Başvekil ve Başvekalet Osmanlı İmparatorluğu’nun son zamanlarında sadrazamlar ve Cumhuriyet devrinde hükümet başkanları için kullanılmış olan resmî unvan II Mahmut, Yeniçeri Ocağı’nı kaldırdıktan sonra devlet teşkilâtında yaptığı yenilikler arasında Dahiliye, Hariciye ve Maliye nezaretlerini kurmuş, sadrazam ve sadaret tabirlerini de değiştirmeyi isteyerek 30 Mart 1838′de bir hatt-ı hümayunla son sadrazamı Rauf Paşa’dan sadaret yerine Başvekalet ve sadrazam yerine Başvekil tabirlerinin kullanılmasını istemiştir Böylece kabul edilen Başvekil unvanı II Mahmut’un ölümüne (2 Temmuz 1839) kadar devam etmiş ve Abdülmecit’in cülusunda hükümetin başına kendini geçirten Hüsrev Paşa en geniş yetkilerle yine sadrazam unvanını almıştır I Meşrutiyet’in ilânından bir süre sonra II Abdülhamit tarafından kendisine sadaret teklif olunan Ahmet Vefik Paşa, Meşrutiyet’in bir gereğidir diye Başvekillik makamını yeniden şart olarak ileri sürdüğünden 4 Şubat 1878′de bu unvanla iş başına getirilmiş, kendisinden sonra Sadık Paşa da aynı unvanı taşımış ise de dört ay geçmeden Mütercim Rüştü Paşa yine sadrazam unvanıyla vazifeye tayin olunmuştur 29 Ağustos 1879′da ve Mebûsan Meclisi dağıtılarak (13 Şubat 1878) Meşrutiyet rejimi bilfiil kaldırıldıktan bir buçuk yıl sonra, Arifî Paşa’ya tekrar Başvekil unvanıyla görev verilmiş ve 3 Aralık 1882′de Sait Paşa’nın dördüncü defa sadrazam olduğu tarihe kadar üç buçuk yıl daha bu unvanın kullanılması sürmüştür Ankara’da TBMM Hükümeti’nin kuruluşundan 28 Ekim 1923 tarihine kadar “İcra Vekilleri Heyeti Reisi” unvanıyla anılan hükümet başkam, Cumhuriyet’in resmen ilâm sırasında Anayasa’ya eklenen yeni hüküm gereğince “Başvekil” adım almış ve Anayasa’nın Türkçeleştirilmesinden sonra (10 Ocak 1945) bu unvan “Başbakan”a çevrilmiştir