Müslümanlıkta Muaşeret Adabı

Müslümanlıkta Muaşeret Adabı
İslam Ansiklopedisi

Birlikte dostça yaşama, güzel ge*çinme, birbirinin hakkına saygı gösterme demektir Daha yaygın olarak Adabîmuâşeret şeklinde söylenir Adâbımuaşeret, muaşeret adabı (ortak yaşama esasları) demektir Müslümanlıkta muaşeret adabına riayet çok büyük önem taşır

İnsanların toplu halde yaşadıkla*rı, birbirleriyle binbir türlü ilişki ve alışveriş içinde bulundukları, buna da mecbur oldukları bilinen bir husustur, insanların böyle birlikte yaşamanın gerektirdiği bazı inceliklere dikkat et*meleri gereği de bu nedenle kendini hissettiriyor Toplu yaşayışta gözönünde tutulması gereken bu incelik*lere adabımuaşeret (görgü) deniyor Kişiler görgü kurallarını kendileri koymazlar, önceden konmuş olan ku*ralları toplumda hazır olarak bulur*lar ve kendilerini bunlara uydururlar

İnsan adabımuaşerete uymazsa ne olur? Ceza mı görür? Hayır Ama görgüsüzlükle, kabalıkla, incelikten nasipsizlikle suçlanmak tehlikesi söz konusudur Her yerde, her toplumda bu böyledir Her toplumun kendine göre muaşeret adabı vardır Çeşitli toplumlarca bu alanda benimsenen kuralların çok farklı yanları bulundu*ğu gibi benzeyenleri de vardır

İnsan ve toplum hayatını çeşitli yönlerden düzenlenmeyi hedef alan İslam dini, bu konuda da açık ve an*laşılır prensipler koymuştur Biz bu*rada bunların ancak bellibaşlılarına değineceğiz


Selamlaşmak
Müslümanlıkta adabımuaşeretin en önemlilerinden biri selamlaşmaktır, iki veya daha fazla kişi karşılaştığında, bir araya geldiğinde ilk söz selam olmalıdır Peygamberimiz, "Selam sözden ön*ce gelir" [1] demiştir Eskiler bunu "Evvel selam, sonra kelam" diye kafiyeleştirmiştir Müslümanlıkta sela*mın sözleri kısaca "Selamünaleyküm"dür "Barış ve esenlik üzerini*ze olsun" demektir Bu selamın ceva*bı olan "Aleykümselam" da aynı an*lamdadır Fakat sözleri ne olursa ol*sun önemli olan selamlaşmaktır

Selamı, yürüyenler oturanlara, gençler yaşlılara, süvariler yayalara verir

Verilen selamı almak, vermekten daha da önemli bir görevdir Verilen selamı alamayacak durumda olanla*ra selam verilmez Namaz kılan, Ku*r'an okuyan, hutbe dinleyen, yemek yiyen kimseler bunlardandır


Güler yüz
İki mümin karşılaştı*ğında, selam gibi birbirinden esirge*memeleri gereken bir incelik de güler yüzdür Kişinin kişiyi güler yüzle kar*şılanmasına dinimiz çok değer vermiş*tir Çünkü bir yerde asık bir suratla karşılaşmak insanın neşesini kaçırır, moralini bozar Tersine karşınızdakinde güler yüz ve anlayış görürseniz cesaretiniz artar, kendinize güven ge*lir Soracağınızı daha rahat sorar, öğrenmek istediğiniz bir şeyi daha rahat öğrenirsiniz Bunun için islam karşı*lıklı ilişkilerimizde güler yüzü gözardı etmemiş, tersine ön plana çıkarmış*tır Peygamberimiz, "iyilikten hiçbir şeyi küçük görme, mümin kardeşini güler yüzle karşılamak bile olsa" [2] buyurmuştur



Hasta ziyareti
En değerli İslami görgü kurallarından biri de hasta zi*yaretidir Hastayla ilgilenmek, hatı*rını sormak, ona moral vermek, bir ihtiyacı olup olmadığını sormak esas*tır Peygamberimiz, "Sizden biri has*ta ziyaretine gitti mi, elini onun eli ve alnı üzerine koysun ve 'Nasılsın? di*ye hatırını sorsun" demiştir Kendi*si, gayri müslim komşusunu bile has*talığında ziyaret etmiştir

Hasta ziyareti önemli olduğu ka*dar, hastanın yanında uzun uzun ka*larak ona rahatsızlık vermemek, ziya*reti kısa kesmek de o kadar önemli*dir Peygamber Efendimiz bu husus*la ilgili olarak şöyle buyurmuştur; "İbadetin sevap bakımından en üstü*nü, hastanın hatırını sormaya gidin*ce yanından çabuk kalkmaktır" [3]


İyilik ve yardım
Yeri ve zamanı geldiğinde iyilik ve yardımda bulun*mak dinde bir görevdir Burada bizim belirtmek istediğimiz iyilik ve yardımın kendisi değil, biçimidir Bu, ba*zen iyiliğin kendisinden bile önem ta*şır

İyilikte görgü, iyiliğin, gizli, gös*terişten kaçınarak ve gurur kırmaya*cak şekilde yapılmasıdır Bir iyiliğe karışacak en küçük gösteriş, onun de*ğerini, Allah katındaki sevabını siler süpürür Peygamberimiz, "iyilik üç şeyle tamamlanır: Acele etmek, küçük göstermek ve gizli tutmak'' buyur*muştur

İyilik görmenin iyilik edene teşek*kür etmesi de görgüdendir Birine bir iyilik yapanın bunu konuşması doğ*ru değildir Ama, iyilik yapılanın bu*nu konuşması, anması teşekkür yeri*ne geçer İnsanın gördüğü iyiliği giz*lemesi ise nankörlük sayılmıştır



Yemekte görgü
Dinimizin sofra için, yemek için koyduğu görgü ku*rallarının bir bölümünün çizgisine modern dünya ancak yakın zamanda gelebilmiştir Bunlardan biri, yeme iç*mede ölçülü olmak, hiçbir zaman mi*deyi tıka basa doldurmamak, sofra*dan daha iştahı varken kalkmak, bi*çimindeki kuraldır Günümüzde tıp ve bilim de aynı anlayışa sahiptir ve gerekliliğini savunmaktadır, "mide derdin, perhiz devanın başıdır" hadisi bu anlayışın kaynağıdır

Yemeğe "besmele" ile başlamak, yemekten sonra "elhamdülillah" de*mek; yemekten önce ve sonra elleri muhakkak yıkamak; yemek yerken başkalarını tiksindirecek davranışlar*dan kaçınmak da İslami görgüdendir
Suyu bir nefeste içmemek, içilecek suyun içine doğru solumamak da iç*menin görgüsündendir



Görgü kuralı niteliğinde bazı ha*disler

"Mektuba cevap vermek, selama karşılık vermek gibi bir görevdir" [4]

"İki kişi gizli konuşurken sen ara*larına girme" [5]

"Sohbet edenler üç kişi olursa iki*si üçüncünün önünde gizli konuşma*sın Çünkü bu davranış üçüncüyü te*dirgin eder" [6]

"Güzel elbiseler giyiniz, güzel bi*neklere bininiz, insanların nazarları*na hoşa gidecek şekilde çıkınız"

[1]CamiuVSagir c 2 s 32

[2]Riyazü VSalihin c 1, s 159

[3]CamiuVSagir c 1, s 42

[4]A Himmet Berki 250 Hadis, s 101

[5]Age s 28

[6]Age s 29