Divan Edebiyatı Nazım Biçimleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 06-21-2012

DİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ
1

GAZEL: Özellikle aşk, güzellik ve içki konusunda yazılmış belirli biçimdeki şiirlere denir

Beyit sayısı genellikle 5-9 arasında değişir

Gazelin ilk beyti mutlaka kendi arasında uyaklı olur

Bu ilk beyte “matla”, son beyte ise “makta” adı verilir

Bir gazelin en güzel beytine “beyt-ül gazel”, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “mahlas beyti” denir

Beyitleri arasında anlam birliği bulunan gazele “yek-âhenk”, aynı güç ve güzellikte beyitlerden oluşan gazele de “yek-âvâz” gazel denir

2

KASİDE: Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallar içinde yazılan uzun şiirlerdir

En az 33, en çok 99 beyitten oluşur

Kasidenin en güzel beytine “beyt-ül kaside”, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “taç-beyt” denir

3

MESNEVİ: Her beyti kendi içinde uyaklı uzun nazım biçimidir

Bir anlamda Divan edebiyatında manzum hikayelerin yazıldığı bir biçim olarak da tanımlayabiliriz

Mevlânâ’nın ünlü mesnevisi 25

700 beyitten oluşmuştur

Mesneviler aşk, dini ve tasavvufi, ahlaki-öğretici, savaş ve kahramanlık, bir şehri ve şehrin güzelliklerini anlatma, mizah gibi türlü konularda yazılmıştır

Divan edebiyatında roman ve hikaye gibi türler olmadığı için mesneviler bir bakıma bu türlerin yerini tutmuşlardır

On bölümden oluşur

Aynı şair tarafından yazılmış beş mesneviye “Hamse” denir

Hamse sahibi olarak tanınmış önemli divan şairleri: Ali Şir Nevâi, Taşlıcalı Yahya, Nev’i-zâde Atâi’dir

4

KITA: Yalnız ikinci ve dördüncü dizeleri birbiriyle uyaklı iki beyitlik nazım biçimidir

Beyitler arasında anlam birliği bulunur

Pek çok konuda yazılabilir

5

MÜSTEZAT: Gazelin özel bir biçimine denir

Uzın dizelere kısa bir dize eklenerek yazılır

Uzun ve kısa dizeler gazel gibi kendi aralarında uyaklanırlar

Kısa dizelere “ziyade” adı verilir

06-21-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Divan Edebiyatı Nazım Biçimleri DİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ 1 GAZEL: Özellikle aşk, güzellik ve içki konusunda yazılmış belirli biçimdeki şiirlere denir Beyit sayısı genellikle 5-9 arasında değişir Gazelin ilk beyti mutlaka kendi arasında uyaklı olurBu ilk beyte “matla”, son beyte ise “makta” adı verilir Bir gazelin en güzel beytine “beyt-ül gazel”, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “mahlas beyti” denir Beyitleri arasında anlam birliği bulunan gazele “yek-âhenk”, aynı güç ve güzellikte beyitlerden oluşan gazele de “yek-âvâz” gazel denir 2 KASİDE: Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallar içinde yazılan uzun şiirlerdir En az 33, en çok 99 beyitten oluşur Kasidenin en güzel beytine “beyt-ül kaside”, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “taç-beyt” denir 3 MESNEVİ: Her beyti kendi içinde uyaklı uzun nazım biçimidirBir anlamda Divan edebiyatında manzum hikayelerin yazıldığı bir biçim olarak da tanımlayabiliriz Mevlânâ’nın ünlü mesnevisi 25700 beyitten oluşmuştur Mesneviler aşk, dini ve tasavvufi, ahlaki-öğretici, savaş ve kahramanlık, bir şehri ve şehrin güzelliklerini anlatma, mizah gibi türlü konularda yazılmıştır Divan edebiyatında roman ve hikaye gibi türler olmadığı için mesneviler bir bakıma bu türlerin yerini tutmuşlardır On bölümden oluşurAynı şair tarafından yazılmış beş mesneviye “Hamse” denir Hamse sahibi olarak tanınmış önemli divan şairleri: Ali Şir Nevâi, Taşlıcalı Yahya, Nev’i-zâde Atâi’dir 4 KITA: Yalnız ikinci ve dördüncü dizeleri birbiriyle uyaklı iki beyitlik nazım biçimidir Beyitler arasında anlam birliği bulunur Pek çok konuda yazılabilir 5 MÜSTEZAT: Gazelin özel bir biçimine denir Uzın dizelere kısa bir dize eklenerek yazılır Uzun ve kısa dizeler gazel gibi kendi aralarında uyaklanırlar Kısa dizelere “ziyade” adı verilir