Güney Dogu Ana Dolu Bölgesinin Cografi Konumu

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ COĞRAFİ KONUMU VE ÖZELLİKLERİ


Güneydoğu Anadolu Bölgesi Amanos ve Güneydoğu Toros yaylalarının önünde Suriye Platformuna doğru giderek alçalan ve yeryüzü şekilleri açısından tekdüzeliği ile dikkat çeken platolar alanı olarak nitelendirilir

Ancak gerçekte doğal bölge olarak bu alan sınırlarımızda ona ermemekte,bir yandan Filistin bir yandan da Zagros etekleri boyunca Basra Körfezine doğru devam etmektedirDış kenarlarından doğal orman yetiştirme ortamına daha nemli dağlık alanlar,iç kenarından da Suriye Arabistan çölünün kuzeye doğru sokulmuş olan bölge,hilale benzeyen bir yayılım alanı göstermektedirBir ucundan öbür ucuna,güneydeki çölü dolanarak bir yay çizen bu bölge bütün tarih boyunca kendi içindeki ülkeleri birbirlerine gerekse bunları daha uzaklardaki ülkelere bağlayan yolların doğal güzergahı olmuş bu yol boyunca toplumlar ya birbirleri ile barış içinde ticaret yaparak ya da savaşarak kültür alışverişinde bulunmuşlardır

Bu alan milattan binlerce yıl önce gelişen ilk büyük uygarlıkların ve özellikle verimli alanları ile ilk etkili tarımcılığın gelişme alanı olarak ün yaymıştırTüm bu özellikleri ile bölgeye Tarih ve Arkeoloji Bilim Adamları

tarafından “Bereketli Hilal” adı verilmiştir

Günümüz sınırlarında Güneydoğu Anadolu Bölgesi Bereketli Hilal’in birbirinden çöller ile ayrılmış iki uzak ucunun birleştiği kesiştiği,kuzeye doğru en çok sokulduğu ve en büyük genişliğe eriştiği orta kesimini oluşturur

Bu nedenlere bağlı olarak oldukça geniş olanaklara sahip olan bölge yok şebekesi bakımından adeta bir düğüm noktası durumunda olmuştur

Bölge içindeki özel konumu nedeniyle her daim yerleşime sahne olan Urfa-Adıyaman bölgesine gelince 130´150km2’lik alanda,kuzeyde Antitoros dağlarının hakim kireçtaşı kayalıkları kenarında güneyde Fırat doğuda ise;bazalt platosu ile kaplı bu alanda karşımıza çıkmaktadır

Yerleşmemizin yer aldığı Urfa Bölgesi;36-38 boylam dereceleri arasında olup,kuzey-batı ve güneyinde Fırat doğusunda ise;yine Fırat’ın kollarından biri olan Habur ırmağı ile sınırlandırılmıştırDoğusunda Mardin,batısında Gaziantep,kuzeybatısında Adıyaman ve kuzeyinde de Diyarbakır ile çevrilmiş,güneyinde Suriye ile sınır halinde yer almaktadırDoğu ile Batı dünyasını kültür ve ticaret bakımından birbirine bağlayan eski ve en önemli yollar sisteminin bir düğüm noktası oluşu bütün bu bölgede çok eskiden beri parlak bir medeniyet seviyesine ulaşmış kentlerin kurulmasını hazırlamıştır

Burada 1894’ten beri Fransız Gautier,1946 Kılıç Kökten ile devam eden araştırmalar ve kazılar neticesinde Paleolitik ve Neolitik(MÖ8000-5000),Kalkolitik(MÖ5000-3000),Tunç Çağlarına ait yüzlerce yerleşim alanı bulunmuştur(Lev1-Harita 1)

Coğrafi Konum :Türkiye’nin güneydoğusunda yer alırNüfus miktarı ve yüzölçümü ile en küçük bölgemizdirTürkiye yüzölçümünün %7,5’unu kaplayarak bölgeler arasında yedinci sırada bulunur

Yeryüzü Şekilleri :Bölge olarak ova ve platolarla kaplıdırYer şekilleri tarıma elverişlidirBatıdan doğuya doğru ve güneyden kuzeye gidildikçe yükseklik artarKaracadağ volkan konisi (1919m) ile Mardin-Midyat eşiği

(1200-1300m)yükseltinin fazla olduğu yörelerdirŞanlıurfa,Gaziantep,Adıyaman platolarının ortalama yükseltisi 500-1000m arasındadır

Akarsu ve Gölleri :Başlıca akarsuları kaynağını Doğu Anadolu Bölgesi’nden alan Dicle ve Fırat’tırFırat’ın

Nizip,Göksu kolları,Dicle’nin ise;Botan,Garzan,Batman kolları bölgeye yayılmıştırBölgede tabii göl yoktur

Sadece Fırat ve Dicle üzerine kurulmuş baraj gölleri yer alır

İklim ve Bitki Örtüsü :Özellikle bölgenin batısında Akdeniz ikliminin genel özellikleri görülürYazları sıcak ve kuraktırBunun başlıca nedeni;güneyden esen sıcak ve kavurucu rüzgarlardırBatıdan doğuya gidildikçe ve alçak yerlerden yükseklere çıkıldıkça Akdeniz ikliminin etkisi zayıflar,karasal iklimin etkisi belirginleşir

Bölgede yağışın çoğu kış aylarında görülürYıllık yağış toplamı 500-600 mm’dirİç Anadolu’ya oranla fazla ve Marmara kadar yağış almasına karşın bölgede yaz aylarında şiddetli bir kuraklık yaşanırÇünkü yaz ayları çok sıcaktırBuna bağlı olarak da buharlaşma fazladır

Ülkemizin en yüksek Şanlıurfa (46,5°C)ve Diyarbakır (462°C) da görülmüştürSıcaklığın bu kadar şiddetli buharlaşmaya neden olmuşturDolayısıyla yazın Türkiye’nin sulamaya en çok ihtiyaç duyulan bölgesidir Kış

ayları yüksek yerlerde soğuk geçerKar yağışı ve don olaylarına sıkça rastlanılır

Doğal bitki örtüsü iklim özelliklerine göre yer yer değişikler gösterirEn çok bozkırlar görülürBozkırlar daha çok yüksek olmayan yerlerde yaygındırGüneydoğu Torosların eteklerinde ve Mardin-Midyat eşiği’nde yüksekliğin artmasına bağlı olarak yağışlar artarMeşe ormanlarına ve çalılıklara rastlanırAkarsu boylarında söğüt ve kavak ağaçları yetişirOrman oranı bakımından %3 ile sonuncudur

Tarım ve Hayvancılık :Bölge ekonomisinde tarım ve hayvancılık önemli bir yere sahiptirTarıma elverişli geniş düzlüklerin bulunması ve ayrıca toprağın verim gücünün fazla olması üretimi arttırmaktadırEkili-dikili alanlar bakımından %20 ile dördüncü sıradadır

Bozkırların geniş yer kaplaması küçükbaş hayvancılığı önemli hale getirmiştirEn çok koyun ve keçi yetiştirilir

Güneydoğu Torosların eteklerinde ve Mardin-Midyat eşiğinde kıl ve tiftik keçisi beslenirBu bölgede küçükbaş hayvancılık ile birlikte yağ,peyniryün gibi hayvansal ürünlerinde ticareti yapılmaktadır